Tíminn - 07.09.1991, Blaðsíða 14

26 Tíminn Laugardagur 7. september 1991
Jóhannes Straumland:
Morgunblaðsgrúturinn
Um ár og aldir hafa menntaðir hugsjónamenn og kontóristar borgara-
stéttarinnar á Vesturlöndum unnið að því baki brotnu að efla hugar-
farsmengun, og mun trúin á lýgina þessu Iiði í blóð borin — öfugt við
Ara Þorgilsson — og mun þeirra mikla og ötula starf vera unnið í
þeirrí góðu trú, að það efli vald og vegsemd kapítalismans, hvað sem
haeft er í því.
Á því landi íslandi hefur Morgun-
blaðið verið burðarásinn í þessari
starfsemi lengur en elstu menn
muna.
í dag, 27. ágúst 1991, eru í þessu
nafnkunna blaði allra landsmanna
tvær greinar sem bera af. Eðlisbetri
dæmi um Morgunblaðsgrútinn hafa
ekki nýlega sést. önnur greinin er
eftir Bjöm Bjamason, hin eftir Amór
Hannibalsson.
Hin athyglisverða grein Björns
Bjamasonar er á bls. 12 og ber yfir-
skriftina: ,£ftir hrun kommúnism-
ans.“ Strax við yfirskriftina vaknar
hjá mér ný og gömul forundran yfir
notkun fréttamanna og pólitískra
kjaftaskúma á orðinu kommúnismi.
Sú málnotkun, sem þeir temja sér
svotil undantekningarlaust, og bygg-
ist á hrikalegri hugtakafölsun, er að
vísu engin ný bóla, en hefur tútnað
mjög sem blásin blaðra síðustu miss-
eri.
Enn dularfyllra fyrirbrigði, — lík-
lega eðlisskylt en þó aukaatriði, —
em þau miklu skringilegheit að
fréttamenn íslenskra ríkisfjölmiðla
einsog Sjónvarpsins, sem á að vera
ábyggilegt, — og þykist vera það, —
hafa nú í a.m.k. 3-4 ár aldrei getað
nefnt stjórnarflokka ákveðinna A-
Evrópulanda réttum nöfnum,þessa
flokka sem voru að missa völdin síð-
ustu misserin, — vonum seinna.
Þessi lönd eru A-Þýskaland, Pólland,
Ungverjaland og Rúmenía. Sjónvarp-
ið kallaði (fyrrverandi) stjómarflokka
þessara landa ævinlega Kommún-
istaflokka, með stórum staf. En í
þessum löndum hafa ekki verið til
flokkar með því nafni í 40-50 ár. Fyr-
ir stríð voru til í þessum löndum
flokkar er svo hétu. í Ungverjalandi,
Póllandi og Rúmeníu urðu þeir að
starfa að mestu eða öllu leyti leyni-
lega vegna þeirrar sérstöku tegundar
af mið-evrópskum íhaldsfasisma sem
þar ríkti, en Kommúnistaflokkur
(með því nafrii) starfaði opinberlega í
Þýskalandi fram að valdatöku Hitlers.
Hinar undarlegu nafnafalsanir Sjón-
varps og annarra fjölmiðla em lítt
skiljanlegar, ekki einu sinni fyndnar,
— en reyndar algjört aukaatriði.
En hins vegar er hin vel skipulagða
hugtakafölsun á orðinu kommún-
ismi líklega hugsuð þannig, að allar
athafnir kommúnista, — pólitískar
og ópólitískar, — séu sjálfkrafa
kommúnismi, vegna þess líklega að
kommúnistar hafa lýst yfir fylgi við
hugmyndina um kommúnískt þjóð-
félag sem framtíðarmarkmið. Þetta
hugtak er komið úr bollaleggingum
Karls Marx um mögulega þróun
þjóðfélagsins. (Annars var Marxi
gamla meinilla við að spá um fram-
tíðina í einstökum atriðum. Hann
hafði sömu afstöðu og maðurinn sem
sagði: „Það er erfitt að spá, einkan-
lega um framtíðina.'j
Kommúnískt þjóðfélag er ríkis-
valdslaust þjóðfélag, — vegna þess
að ríkisvald hefur gufað upp sjálf-
krafa, — af verkefnaskorti, ef svo
mætti segja. En framleiðslunni („at-
vinnuvegunum'j stýra „frjáls samtök
framleiðenda", eins og Marx orðar
það, en sameiginlega félagslega þjón-
ustu („velferðina'j annast sveitarfé-
lögin ein eða í samvinnu við verka-
lýðsfélög eða önnur frjáls almanna-
samtök. Ríkisrekstur atvinnuvega og
kommúnismi geta því aldrei farið
saman (þótt ekki sé nema af því, að
ríkisvald sem ekki er til, getur ekkert
rekið, hvorki atvinnuvegi né annað).
Þetta þjóðfélag, kommúnismirm,
taldi Marx að gæti þróast upp úr
sósíalismanum, við hagstæðar að-
stæður, og tekið við þegar sósíalism-
inn hefði runnið sitt skeið — lokið
sínu hlutverki.
Það mega Sovétmenn eiga, að lengst
af kölluðu þeir hlutina sínum réttu
nöfnum, kölluðu sósíalisma sósíal-
isma og kommúnisma kommún-
isma. (Hitt er allt annar handleggur
hvers konar „sósíalismi" sósíalismi
Stalíns var. Stalín hafði í raun sama
skilning á sósíalisma eins og hægri-
kratar, en það eru nú lítil meðmæli.
Sá skilningur gengur út á það, að
sósíalismi sé ríkisrekstur og aftur
ríkisrekstur. Lengra náði það nú
ekki. Því samvinnuhreyfingin, sem
Stalín þóttist hafa mikla trú á, var
líka undir stjóm ríkisins, óbeint.)
Þótt ráðamenn í Sovétríkjunum og
áróðursmenn þeirra væru miklir
skrumarar, voru þeir aldrei svo
grobbnir eða hringlandi vitlausir að
segja að kommúnismi ríkti í Sovét-
ríkjunum í hinum marxíska skiln-
ingi. í hátíðarræðum var sagt: „Við
stefnum í átt til kommúnismans. Lifi
kommúnisminnl Lifi Stalín!" Og
skálað í vodka.
Marxistar víða um heim, — þ.e. þeir
sem eitthvað vissu í sinn haus um
marxisma, — sáu því miður ekki stór
merki um að Sovétríkin „stefndu í átt
til kommúnisma", þrátt fyrir hátíðar-
ræður og vodka, og fannst sósíalismi
þar mjög í skötulíki. Enda ytri að-
stæður ekki beint hagstæðar þar fyr-
ir sósíalistíska þróun. Nægir að nefna
tvær tortímingarstyrjaldir sem riðu
yfir Sovétríkin á tveimur fyrstu ára-
tugum þeirra, sú fyrri 1918-1922
(undir dulnefninu „borgarastyrjöld",
en 16 ríki sendu þá heri „til að berja
niður bolsana'j og síðan aftur 1941-
1945. Sumir sögðu: Nokkrir áratugir
eru ekki marktækir. Til samanburðar
hafa nú tilraunir með kapítalisma
staðið í hartnær 500 ár og helftina af
þeim tíma hafa kapítalistar ráðið
gjörvöllum jarðarhnettinum í meg-
inatriðum. Meiri hluti mannkynsins
er að borga þann brúsa, einkum fólk-
ið í 3. heiminum.
En á tímum glasnost voru nokkrir
sniðugir menn í austurvegi fljótir að
finna hvar feitt var á stykkinu, og í
viðskiptum við Vesturlandamenn
væri um að gera að taka upp „vest-
rænt“ orðbragð, og fóru að tala um
„kommúnismann í Sovétríkjunum"
þegar vestrænir fréttamenn komu
með myndavélar sínar og míkrófóna.
Og hafa orðið þar af nokkrar spaugi-
legar sögur, — ekki síst fyrir það, að
sumt af þessu fólki hæðist að því sín
á milli að vestrænir fréttamenn séu
fífl. Sem er nú ekki alveg sanngjarnt.
Nú má segja að það sé ekki ný bóla í
dægurmálablaðri, að allt sem komm-
únistar gera — eða láta ógert — sé
kommúnismi. En mikill ofvöxtur
hefur hlaupið í þetta bull á síðustu
misserum. Þar eiga kommúnistar
sjálfir og marxistar yfirleitt nokkra
sök, í hinu dægurpólitíska þrasi.
Frægt er þegar Lenín sagði (af nokk-
urri óþolinmæði): Kommúnismi?
Það er allsherjar rafvæðing landsins
plús vald ráðanna (sovétanna). Jafn-
vel Marx brá fyrir sig orðaleik eða
myndlíkingu, sem auðvelt væri að
snúa útúr í þessa veru, þegar hann í
Kommúnistaávarpinu talar í hæðnis-
tón um ótta afturhaldsins við „vofu
kommúnismans" sem gangi ljósum
logum um Evrópu, — og átti þar
greinilega við baráttu verkalýðsstétt-
arinnar gegn yfirráðum og arðráni
kapítalista; það sést af samhenginu.
Það einkennir dálítið alla dægurpól-
itík, að merking orða er mjög á floti,
og menn tala út og suður í hita leiks-
ins. Borgarastéttin, sem er klók og
hefur lengi sérhæft sig í lygaáróðri,
sá í því mikla möguleika að hamra á
þessu: allt, sem kommúnistar gera,
er þar með sjálfkrafa kommúnismi.
Forðuðust sem heitan eld, af ásettu
ráði, að nefna raunverulega merk-
ingu orðsins. (Hliðstæð fölsun — en
reyndar dálítið hlægileg, — er þegar
þeir tala um marxismann sem ein-
hverja ákveðna þjóðfélagsgerð.)
Marxistar á Vesturlöndum — þar
með taldir kommamir — brugðust
yfirleitt við þessu áróðursbragði af
nokkru sinnuleysi; vom of uppteknir
af dægurmálabaráttunni til að huga
að grundvallaratriðum. Áróður borg-
arastéttarinnar á þessu sviði var þó
ekki bara lúmskur, heldur líka til-
þrifamikill. Hávaðamesti auglýsinga-
kontór hennar var um tíma þýski
nasistaflokkurinn.
En af hverju lagði borgarastéttin of-
urkapp á að falsa merkingu orðsins
kommúnismi?
Það er vegna þess, að þessi hug-
mynd Marx um mögulega þróun
þjóðfélags yfir í þjóðfélag sem hann
kallar kommúnisma: Þjóðfélag án
ríkisvalds þar sem „frjáls samtök
framleiðenda" stýrðu atvinnuvegum,
sveitarfélög og frjáls almannasamtök
sinntu velferðinni o.s.frv. (ég nefni
hér aðeins það athyglisverðasta) er
án efa það skynsamlegasta sem
skrifað hefur verið fram á þennan
dag um möguleika þjóðfélagsþróun-
ar. Hugmynd um þjóðfélag án alræð-
is peningavaldsins og án kúgunar-
tækis eins og ríkisvalds, er það versta
sem borgarastéttin getur hugsað sér.
Ekkert hatar hún meira, — nema ef
vera skyldi samvinnuhreyfinguna!
Þetta er hin raunverulega orsök
hinnar algjöru hugtakafölsunar
borgarastéttarinnar á orðinu komm-
únismi. Þeirri fölsun var upphaflega
hrint af stað vísvitandi af mönnum
sem sannarlega vissu hvað þeir voru
að gera, en núorðið rúllar þetta
nokkum veginn af sjálfu sér, enda
jarðvegur góður. Það þarf enda ekki
pólitík til, hér á íslandi, að merking
orða fari fyrir lítið hjá „líttu við“ og
„standa sig í stykkinu" menning-
armafíunni, sem er nokkurn veginn
búin að tína upp hvern einasta ís-
lenskan málshátt og hvert einasta ís-
lenskt orðtak og búa til úr þeim rass-
bögur.
Nú, þótt hávaðamesta átakið í „bar-
áttunni gegn kommúnismanum",
hin mikla auglýsingaskrifstofa borg-
aralegra hugsjóna, þýski nasista-
flokkurinn, misfærist fyrir klaufa-
skap, þá gerði það nú lítið til borgara-
stéttinni á heimsmælikvarða. Því þar
var nóg af hæfileikaríkum starfs-
kröftum til að halda áfram að efla for-
dóma og almenna heimsku í þjón-
ustu Mammons, hins mikla og veg-
lega guðs þessarar stéttar.
Nú er þetta þras mitt, framanskráð,
í tilefrii af grein Björns Bjamasonar,
að því leytinu til út í hött að Bjöm
Bjamason fann ekki upp þetta falska
kommúnismablaður auðvaldsins og
persónuleg ábyrgð hans á því er svo
lítil að hún sést ekki einu sinni í smá-
sjá. Hann bara hóar í lætin. „Gerir
hann sem aðrir gera," stendur þar.
Enda er það annað sem er miklu
merkilegra í grein hans. Þar stendur
orðrétt „Eftir að nasisminn hrundi
var lagt höfuðkapp á að uppræta áhrif
hans og ítök, ekki aðeins í Þýskalandi
heldur um heim allan. Kommúnism-
anum þarf að útrýma á svipaðan hátt.
Hverjum dytti í hug að nota
kermslubók, sem byggðist á kenn-
ingagrurmi nasista?“ (Leturbreyting
mín, J.S.).
Þetta er afar merkileg klausa. Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem slíkur, hefur
að vísu ekki gefið út kennslubækur
svo neinu nemi. En kenningagrunn-
ur Sjálfstœðisflokksins og þýska nas-
istaflokksins er sá sami. Meira að
segja höfuðslagorðið í verkalýðsmál-
um er orðrétt eins hjá báðum flokk-
unum: Stétt með stétt. Sem þýðir, að
kapítalistarnir eiga að ráða — sem
náttúrlega kemur af sjálfú sér þegar
vinnuverðmætiskenningu Marx er
hafnað gjörsamlega og sögð lýgi tóm,
eins og gert er í sameiginlegum
kenningagrunni þýska nasistaflokks-
ins og Sjálfstæðisflokksins. Grunnaf-
staðan er, að verkalýðshreyfingin
sem slík sé byggð á lýgi og því ekki
aðeins óþörf heldur einnig þjóð-
hættuleg. Með þetta síðasta í sameig-
inlegum kenningagrunni beggja
flokkanna hefur Sjálfstæðisflokkur-
inn reynt að pukrast dálítið á seinni
árum, og sýnt mikið fals, en þeir sem
muna nokkur ár aftur í tímann
þekkja vel kjarna íhaldsins og pólit-
íska ofstækistrú þess.
Nú veit ég að Bjöm Bjamason er
góður, heiðarlegur og velviljaður
maður. Og hann er ábyggilega bæði
sannleikselskandi, lýðræðissinnaður
og frjálslyndur í hjarta sínu, enda
þótt hann láti lítið á því bera. Þess
vegna hefur mér alltaf þótt skrif hans
dálítið sorgleg.
Miklu skemmtilegri grein — og
reyndar ennþá grútarlegri — er rit-
smíð Amórs Hannibalssonar á bls.
12: „Glæpasamtök sundrast.“ Um það
bil fyrsti sjöttungur greinarinnar er
svotil orðrétt röksemdafærsla uppúr
blöðum, bæklingum og kennslubók-
um Hitlers og Göbbels um „komm-
únismann" og „Sovétrússland", sem
em ýmsum læsum mönnum enn í
fersku minni. Þvínæst snýr hann sér
af þjósti að hinum sérstaka persónu-
lega óvini sínum, Mikhail Sergeivitsj
Gorbatsjov, og gefur honum gúmor-
inn á sömu nótum. Hinn dramatíski
ofstækisvaðall Amórs Hannibalsson-
ar er að því leyti skemmtilegur að
tengsl hans við raunveruleikann —
hinn gráa en margslungna raunveru-
leika sögunnar - - eru hérumbil
ósýnileg. Raunvemleikaskyn hans
virðist á sama plani og draumsýnir
Göbbels sáluga þegar hann talaði um
„Sovétrússland". Allt tilheyrir þetta
gömlu dönsunum í pólitík, og rifjar
upp „hugljúfar" bemskuminningar,
allt aftur til kreppuáranna: Heil Hitl-
er! Niður með bolsana!
Þeir, sem kynntust nasistunum á 4.
og 5. áratug aldarinnar, þekkja svip-
inn á Arnóri Hannibalssyni og þann
brennandi hugsjónaeld sem logar í
augunum.
27. ágúst 1991
Höfundur er Breiðfirðingur.
im

Slgrún Sturtudóttir Sigrún Magnúsdóttir Sigriður Hjartar Bjarney BJarnadóttir
10ára
afmælisþing L.F.K.
Landsþing Landssambands framsóknarkvenna verður haldiö
I Reykjavik dagana 4. og 5. október nk. að Borgartúni 6.
I tilefni af 10 ára afmæli Landssambands framsóknar-
kvenna býöur Félag framsóknarkvenna I Reykjavik til
skoöunarferöar föstudaginn 4. október. Viö heimsækjum
fyrírtæki og stofnanir borgarinnar, sem ekki eru alltaf til
Guðrún Svelnsdóttir
sýnis almenningi, undir leiðsögn Sigrúnar Magnúsdóltur og Sigriöar Hjartar.
Um kvöldiö veröur sameiginlegur kvöldverður i boði FFK.
Laugardagskvöldið 5. október er lokahóf Landsþingsins að Borgartúni 6, sem
jafnframt veröur afmælishóf meö skemmtidagskrá.
Við hvetjum framsóknarkonur um land allt til að fjölmenna á afmælisþingiö.
Afmælisnefndln
Ólafsvík
Aðalfundur framsóknarfélaganna I Ólafsvlk veröur hald-
inn fimmtudaginn 19. september kl. 20.30 i Framsóknar-
húsinu.
Dagskrá:
1. Venjuleg aöalfundarstörf.
2. Kosning á Kjördæmisþing.
3. Almennar umræður um málefni bæjarfélagsins.
4. Ingibjörg Pálmadóttir alþingism. ræðir um starfið
framundan. Stjómin.
Ingibjörg
Fulltrúaráð framsóknarfélag-
anna í Reykjavík
Drætti í skyndihappdrættinu hefur verið frestað.
Nánar auglýst síðar.