Tíminn - 21.09.1991, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 21. september 1991

U

Garðar Cortes, óperusöngvari, óperustjóri, skólastjóri og nýráðinn stjórnandi Gautaborgaróperunnar:
T öf raf lautan f rumsýnd mánudag
30. september 1791 í Vínarborg,
i Rvik manudag 30. sept. 1991
Garðar Cortes, óperusöngvari, skólastjóri Söngskólans og stjómandi
íslensku óperunnar, er í helgarviðtalinu. Garðar hefur um árabil ver-
ið einn af máttarstólpum þess sviðs íslensks tónlistarlífs sem tengist
söng, menntun söngvara og óperuflutningi. Þann 30. þ.m. frumsýnir
íslenska óperan Töfraflautuna. Það verður í annað sinn sem íslenska
óperan tekur Töfraflautuna til sýningar. Garðar var því fyrst spurðun
Hvers vegna Töfra-
flautan?
„Fyrir því eru raunar margar ástæð-
ur. I fyrsta lagi þá er tvöhundruðasta
ártíð Mozarts, en ekki aðeins það:
Þann 30. september, á frumsýningar-
daginn, verða líka nákvæmlega 200 ár
liðin frá því að Töfraflautan var fyrst
sýnd. Svo einkennilega vill til að fyrstu
sýninguna bar einmitt upp á mánudag
líka, eins og þann 30. sept. nk.“
Garðar var spurður hvort ekki væri
hætta á að aðsókn yrði ekki sem skyldi,
þar sem síðasta uppfærsla óperunnar á
Töfraflautunni væri enn í of fersku
minni. Hann kvaðst fullviss um hið
gagnstæða. Ástæður til þess væru
margar. í fyrsta lagi væri Töfraflautan
ein vinsælasta ópera allra tíma. Hún
hefði verið samin að óskum alþýðu-
fólks, fyrir alþýðufólk og um það, sem
var algert nýnæmi. Áður höfðu óperur
verið samdar fyrir aðalinn að beiðni
aðalsfólks og söguþráður þeirra fjallað
um aðalsfólk. Höfuðatriði söguþráðar
Töfraflautunnar er barátta góðs og ills
og tónlistin yndislega töfrandi og
hvergi í henni „feilnóta".
í tengslum við sýningu íslensku
óperunnar verður opnuð í húsi ís-
lensku óperunnar sérstök sýning helg-
uð Mozart. Garðar kveðst ekki efast
um að mörgum muni leika forvitni á
að sjá þessa sýningu og kynna sér hinn
margslungna mann sem Mozart var.
En aftur að sjálfri sýningunni:
Blæbrigði, túlkun og er-
lendir stjórnendur
Uppfærslan er að sögn Garðars alger-
lega ný af nálinni og textinn á ís-
lensku, þýddur á íslensku af færustu
mönnum og valinn maður er í hverju
rúmi í sjálfri sýningunni.
Leikstjórn á Töfraflautunni annast
Englendingurinn Christopher Rens-
haw. Við spyrjum Garðar hvort ekki
hefði verið æskilegra að fá til verksins
íslenskan Ieikstjóra, þar sem Töfra-
flautan verður flutt á íslensku, einfald-
lega vegna þess að erlendur maður,
sem ekki skilur íslensku, hljóti að eiga
erfiðara með að ná fram nákvæmri
túlkun á blæbrigðum textans.
„Ég ræddi við fjóra eða fimm íslenska
leikstjóra áður en ég fór út og fékk
Christopher. Það er ekki það að ég hafi
ekki viljað íslenska leikstjóra. Það var
heldur ekki þannig að þeir vildu ekki
leikstýra Töfraflautunni. Þeir, sem ég
ræddi við, gátu það einfaldlega ekki
vegna þess að þeir voru bundnir öðr-
um verkefnum á þeim tíma sem við
miðuðum okkar undirbúning við.
Varðandi það hvort erlendur leik-
stjóri sé síður hæfur til að ná fram
blæbrigðaríkri túlkun, þá er það ekki
svo. Bæði er leikstjórinn afar fær og
eins nauðaþekkir hann verkið og innri
gerð þess og er gagnkunnugur frum-
textanum. En auk þessa hefur hann ís-
lenskan aðstoðarleikstjóra. Ég fullyrði
að það eru engir leikstjórnarlegir ann-
markar sem spillt geti uppfærslunni.
Ég fullyrði að hér verður um toppsýn-
ingu að ræða í öllu tilliti."
Óperureynsla íslenskra
hljómsveitarstjóra
Hljómsveitarstjórinn Robin Staple-
ton er einnig Englendingur. Af hverju
er ekki stjórnandinn íslenskur?
„Þegar við eigum kost á jafn góðum
og reyndum hljómsveitarstjóra og Ro-
bin Stapleton að koma og vinna með
okkur, þá sláum við auðvitað ekki
hendinni á móti því. Stapleton verður
hjá okkur í sex mánuði. Hann setur
upp Töfraflautuna og stjórnar henni
meðan hún er í gangi. Jafnframt mun
hann setja upp Othello eftir Verdi og
stjórna sýningum út febrúar. Þetta
verður stórkostlegur skóli fyrir okkur
og reynsla.
Ég ber fulla virðingu fyrir íslenskum
hljómsveitarstjórum og efast ekki um
menntun þeirra og hæfileika. Hér er
hins vegar um annað en það að ræða:
Ég veit ekki til að neinn þeirra hafi
öðlast reynslu í því sértæka hlutverki
að stjórna óperuflutningi. Stapleton
hefur hins vegar mikla reynslu af því
úr Covent Garden og miklu víðar.
Hann mun miðla okkur af þeirri víð-
tæku og miklu reynslu sem hann hef-
ur aflað sér. Þegar okkur bjóðast
menn, sem hafa sannað sig svo um
munar og geta kennt og miðlað af
reynslu sinni, þá er auðvitað engin
spurning um að segja já takk.“
hefur í raun verið rekin á kostnað og
fyrir velvilja söngvaranna, sem eru
lágt launaðir. Söngvararnir hafa verið
„þjóðnýttir" og látið það viðgangast af
hugsjónaástæðum og eiga virðingu
skilið fyrir. Að öðrum kosti hefði Is-
lenska óperan fyrir löngu verið búin að
Ieggja upp laupana.
En nú er verið að vinna í því að ganga
eftir þeim loforðum sem voru gefin af
ráðamönnum. Viljinn var fyrir hendi í
síðustu ríkisstjórn og ég held að það sé
líka vilji í þessari fyrir því að fyrirtæk-
ið gangi.
Það er viss upphæð ákveðin í fjárlög-
um, sem rennur til íslensku óperunn-
ar. Sú upphæð nægir enn ekki fyrir því
sem verið er að gera. Við erum með
loforð fyrir meiru og við byggjum á
þeim. í raun gerum við út á gefin lof-
orð og síðan er að sjá hvort við þau
verður staðið og hvort dæmið gengur
yfirleitt upp.“
Hlutverk Næturdrottningarinnar í
Töfraflautunni er í höndum Yeldu
Kodalli frá Ttyrklandi. Hvers vegna?
„Hún er góð söngkona. Að syngja
Næturdrottninguna er sérfag. Kodalli
syngur efstu nótur sem mögulegar eru
úr mannlegum barka og það eru ekki
nema mjög fáar söngkonur sem geta
það. Ég er alveg viss um að Yelda Ko-
dalli frá Tyrklandi á eftir að verða
fræg. Það er alveg ótrúlegt hvað hún
syngur fallega og vel.“
Á förum til Gautaborgar
Óperurekstur — stanslaus
bamingur
Hver er peningaleg staða íslensku
óperunnar?
„Hún er ósköp bágborin. Óperuform-
ið er dýrasta listform sem til er. Það
þekkist ekki nokkurs staðar að óperu-
hús standi undir sér. íslenska óperan
Gautaborgar haustið áður.
Ég sótti ekki burt frá íslandi. Ég er
íslendingur og hér heima vil ég vera,
en ákvað þrátt fyrir allt að slá til í þrjú
ár.
Auðvitað hlýt ég að koma heim í
millitíðinni og vera heima eins oft og
mögulegt er. En þetta er mikið starf í
Svíþjóð. Þarna eru um 600 manns á
launaskrá og árlega fluttar sjö til níu
óperur, fjórir til fimm ballettar, fjórar
til fimm barnaóperur og tvö til þrjú
kórverk.
Allur þessi söngáhugi —
offramboð á söngvurum?
Það er mikill áhugi fyrir söng og fjöl-
margir í söngnámi um alit land. Er
offramboð af óperusöngvurum?
„Nei, það verður aldrei offramboð af
söngvurum. Það eru margir í söng-
námi, það er rétt. í Söngskólanum eru
t.d. um 160 nemendur, en auk þess er
mikill fjöldi að læra söng um land allt,
þar sem það stendur til boða. Það eru
margir kallaðir í sönginn, en fáir út-
valdir til þess að standa á óperusviði.
En kosturinn við það að hafa marga í
söngnámi er að hlutfall þeirra útvöldu
eykst eftir því sem fleiri stunda söng-
nám. Þá hefur aukinn fjöldi mennt-
aðra söngvara gagnast vel og eflt kór-
starf og sönglíf almennt. Kór fslensku
óperunnar er t.d. mjög vel mannaður.
Aftur á móti er sorglegt hversu marga
söngvara við missum úr landi, en ég
skil vel að þeir vilji fá tækifæri til þess
að syngja sem atvinnusöngvarar, þar
sem á Islandi er fasta atvinnu ekki að
hafá við söng. Það kemur þó vonandi
brátt að því.
íslenskir óperusöngvarar erlendis
vilja gjarnan koma heim og syngja fyr-
ir íslendinga. Það er hins vegar vand-
kvæðum bundið, þar sem vinna þeirra
er skipulögð með löngum fyrirvara.
Vandamálið er að ekki er hægt að
skipuleggja verkefni íslensku óper-
unnar fram í tímann sökum óöryggis í
fjárhag hennar."
Hver stýrir skútunni?
Stjórnar þú íslensku óperunni
áfram eftir að þú tekur við Gautar-
borgaróperunni?
„Nei. En ég verð listrænn ráðgjafi
áfram, enda ætla ég ekki að yfirgefa
skipið, því þetta er hluti af mínu lífi
og ævistarfi. Settur óperustjóri mun
taka við á meðan ég er í burtu og bera
ábyrgð á skútunni þann tíma.“
Er búið að ákveða hver það verður?
„Já, en sú persóna á eftir að gefa svar.
Það er aðili sem við erum einhuga
sammála um og viljum fá, en bíðum
eftir svari frá. Eg er einnig skólastjóri
Söngskólans í Reykjavík. Settur skóla-
stjóri Söngskólans verður Ásrún Dav-
íðsdóttir. Hún hefur starfað við skól-
ann í fjöldamörg ár og þekkir alla
hans innviði. Ég vil skilja við þetta í
góðum höndum á báðum stöðum
meðan ég er í burtu. Ég á í raun og
veru að vera farinn til Svíþjóðar. Hins
vegar var ég búinn að taka að mér
hlutverk í Othello í íslensku óper-
unni, áður en þeir í Svíþjóð höfðu
samband við mig. Þess vegna verð ég
að flækjast á milli í haust til þess að
skipuleggja næsta ár úti og æfa hér.
Ég tek ekki við listrænni stjórn óper-
unnar í Gautaborg fyrr en í janúar á
næsta ári. Þá ber ég ábyrgð á þeim
verkum sem sett verða upp þar frá og
með ágústmánuði. Verkefni mitt felst
meðal annars í því að skipuleggja tvö
ár í gamla óperuhúsinu og eitt í því
nýja, sem er í byggingu."
Ertu ofurmenni?
Þú ert á förum til Svíþjóðar þar sem
þú ert ráðinn listrænn stjórnandi
óperunnar í Gautaborg næstu þrjú
árin. Af hveiju sækirðu um starf er-
lendis?
„Ég sótti ekki um. Mér hefur aldrei
dottið í hug að sækja um starf erlend-
is. Ég var beðinn um að taka að mér
stjórn Gautaborgaróperunnar í fram-
haldi af því að forsvarsmenn óperunn-
ar höfðu áhuga á að fá óperustjórann
sem kom með óperuflokkinn sinn til
Þú ert óperustjóri í Gautaborg,
skólastjóri Söngskólans, listrænn
stjórnandi íslensku óperunnar og
söngst fyrir stuttu hlutverk Radam-
esar í Aidu í Noregi. Ert þú „krafta-
verkamaður“?
„Nei, það held ég ekki. Við höfum öll
okkar „klukku" og okkar starfsþrek.
Ég hef mikið starfsþrek og góða
„klukku“, þarf lítinn svefn og get unn-
ið mikið og sleitulaust.
Það má þó ekki sjá ofsjónum yfir því
sem ég geri eða hef gert. Ég hef góða
með mér. Þess vegna hef ég t.d. getað
skroppið út af og til og sungið. Eg er
ennþá ungur. Auðvitað kemur að því
að ég hætti að syngja, en það verður
ekki alveg strax.“
Jakobína Sveinsdóttir
——i L