Tíminn - 26.11.1991, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 26. nóvember 1991
Tíminn 7
„Þeir hafa ekki tekið eftir
að kommúnisminn er fallinn"
Um þessar mundir er væntanlegt fyrsta bindi ritsafns Hilmars
Jónssonar, bókavarðar í Keflavík, og er heiti þess „Slagurinn við
rauðu mafíuna“. Hér er um að ræða greinar og ritgerðir, sem
fjalla um bókmenntir, stjórnmál, skólamál og heilbrigðismál.
Pormála ritar dr. Arnór Hannibalsson og einnig fylgir ritgerð eft-
ir Kristmann Guðmundsson frá 1970 um Hilmar Jónsson sem
höfund. Útgefandi bókarinnar er Bókmenntaklúbbur Keflavíkur.
Við tókum Hilmar tali um efni bókarinnar nú í vikunni.
„FVrsta bók mín kom út árið 1955
og hét „Nýjar hugvekjur fyrir
kristna menn og kommúnista“,“
segir Hilmar. „Hún þótti nú ekki
miklum tíðindum sæta þá, og sem
dæmi um viðbrögðin við henni má
nefna það er ég bað um að mega
flytja kafla úr henni í útvarp, en það
fékkst ekki. Þó var formaður út-
varpsráðs þá Magnús Jónsson, sem
var mikill menningarmaður. Hann
neitaði og sagði að það væri hlut-
leysisbrot, og eini maðurinn, sem
vildi lofa mér að flytja kaflann og
fannst að það ætti að ríkja málfrelsi
í stofnuninni, var Hannes Jónsson.
Þetta hefur orðið mér minnisstætL
Betra seint en aldrei
Höfundur formálans, Amór
Hannibalsson kemst hér að því um
þessa fyrstu bók mína að í henni sé
hvert orð satt, og má því segja að ég
sé fyrst nú að fá uppreisn æru —
eftír 36 ár. Segja má að betra sé seint
en aldrei, en mér finnst þetta annars
dæmigert um afstöðuna gagnvart
þeim höfúndum, sem segja má að
séu þjóðfélagslegir gagnrýnendur,
en eru ekki reiðubúnir að gerast
taglhnýtingar hinnar rauðu mafíu.
Já, framan á kápu þessa ritsafns eru
myndir af átta mönnum, mynd af
Lenín og sjö íslendingum. Rauði
þráður efhis bókarinnar er líka upp-
gjör við kommúnismann og það
sem hann hefur boðað hér og er-
lendis. Finnst mér það nokkuð
fúrðulegt að þótt kommúnisminn
sé fyrir ári fallinn innan frá í A-Evr-
ópu, þá er ekki að sjá að þau tíðindi
hafi náð hingað til lands. Þessir
menningarvitar, sem ráða svo miklu
í öölmiðlum og svo til algjöriega í
skólamálum, hafa ekki dregið úr
sínum áróðri né beðist afsökunar á
einu né neinu, eins og Amór kemst
réttilega að orði á einum stað í bók-
inni.
Eins og hver maður veit, kom upp
mjög sterk hreyfing róttækra rithöf-
unda fyrir stríð undir forystu Krist-
ins E. Andréssonar. Þessir höfundar
náðu hægt og hægt undirtökunum
í íslensku menningarlífi og toppam-
ir voru líklega þeir Halldór Laxness
og Þórbergur Þórðarson. Því er að
finna í bókinni grein frá um 1960
sem ég skrifaði um Halldór Laxness,
rétt eftir að hann fékk Nóbelsverð-
launin og hafði skrifað Brekkukots-
annál. Ég held að það, sem ég segi
þar um hann, sé nokkum veginn
það sama og ég mundi skrifa í dag.
Eins og Amór segir, þá hefur Lax-
ness aldrei beðist fyrirgefningar á
þeim lygum sem hann hélt fram á
sínum tíma um Sovétskipulagið,
þótt opinberlega hafi hann sagt skil-
ið við stalínismann.
Höfuðsigur minni
spámannanna
En höfiiðsigur þeirra minni spá-
manna, sem sigldu í kjölfar Lax-
ness og Þórbergs, er sá að þeir hafa
gjörsamlega náð valdi yfir íslensku
skólakerfi. Flestallar kennslubæk-
ur í bókmennt-
um og öðrum
greinum em
ýmist skrifaðar
af þeim eða lit-
aðar af þeirra
sjónarmiðum.
Sem dæmi nefni
ég eina aðal-
kennslubókina, „Straumar og
stefnur" eftir Heimi Pálsson, sem
mér finnst einhver sú afleitasta bók
sem ég hef lesið um íslenskar bók-
menntir, því hún er hvorki fugl né
fiskur og er tómur hundavaðshátt-
ur. Það er eðlileg afleiðing af slíku
að Háskólinn lýsir nú yfir að þekk-
ingu í bókmenntum og móðurmáli
hafi hrakað svo mikið að það þurfi
„stoðkennslu" til þess að stúdentar
geti tjáð sig sæmilega.
Engin verkefni eiga
að gegnumlýsa
kommúnismann
Ég hef lengi stýrt menningarstofn-
un, sem er almenningsbókasafhið í
Keflavík, og hef þannig átt auðvelt
með að fylgjast með hvað er að ger-
ast í skólunum. Ég hef ekki séð
nein merki þess að yfirmenn skóla,
hvort heldur er í námsgreinum
sem sögu, íslensku eða bókmennt-
um, hafi tekið eftir því að kommún-
isminn f A-Evrópu sé liðinn undir
lok. Engin verkefni eru lögð fram
sem ætlað er að gegnumlýsa þessa
stefnu, sem hefúr verið ráðandi
menningarstefna, en varð að
svæsnasta einræði sem sögur fara
af. Það eru fyrir hendi ótal verkefni
um nasismann, en kommúnisminn
er nákvæmlega samskonar einræði
og samskonar uppbygging. Nei, ég
fæ ekki séð að íslenskir kennarar
hafi náð þessu og það finnst mér
hörmulegt.
Rithöfundar, sem bjuggu undir
einræðinu, stóðu að andófi gegn
því og sættu óskaplegu harðræði
fyrir. Hér á hins vegar að heita að sé
lýðræði, en það er þá svona slappt
og ég held að orsökin sé sú að
hægri menn hafa um langt skeið
látið kommúnista hafa frítt spil í
menningarmálum. í fjölmiðlum
þeirra rita
um menn-
i ngarmál
einhverjir
últra-marx-
istar, sem
verða sér til
hneisu dag
eftir dag.
Stundum um listsýningar, sem
þeir hafa aldrei komið á, eða um
bækur, sem þeir hafa aldrei lesið.
Þetta þykir góð latína á íslandi í
dag og enginn mótmælir, vegna
þess að um leið og einhver gerir
það er hann settur á svartan lista.
Rætt við Hilmar Jónsson í
tilefni af útkomu fyrsta
bindis ritsafns hans, sem
nefnist „Bardaginn við
rauðu mafíuna“
Hilmar Jónsson: „Þótt kommúnisminn sé fallinn innan frá fyrir
ári í A- Evrópu, er ekki að sjá að þau tfðindi hafi náð hingað til
lands." Tímamynd Áml Bjama
Ég fer töluvert niður í þessi mál
og einnig margt sem snertir innri
byggingu skólanna. Einhvemtíma
ritaði ég grein um þessi mál og í
kjölfar þess skrifaði mér kennari
ákaflega merkilega grein, sem ég
svo fékk leyfi til að birta orðrétta og
er hún um þessa svokölluðu sál-
fræðinga, sem hafa ákaflega mikil
áhrif í skólamálum. Þessi grein álít
ég að sé mjög fróðleg fyrir þá sem
vilja kynna sér heimspekilega upp-
byggingu nútíma skólakerfis á Is-
landi.
Evrópskt menningarlíf
í bókinni er talsvert fjallað um
heilbrigðismál, en eins og allir vita
er ég bindindismaður og mín við-
horf í þeim efnum einkennast tals-
vert af því. Ég álít það skipta miklu
fyrir okkur í nútíma þjóðfélagi að
minnka þessa geysilegu neyslu á
áfengi og eiturlyfjum. Ég held að
þjóðfélagið yrði miklu farsælla ef
við hyrfum aftur til lífshátta alda-
mótakynslóðirinnar. Þetta kemur
vel fram á sfðum bókarinnar og ég
segi frá ýmsum samferðamönnum
í bindindishreyfingunni, sem ég
hef kynnst og hafa máske varið öll-
um sínum frístundum í að ala upp
unglinga, undirbúa bindindismót
o.fl. Til dæmis segi ég frá Ingþóri
Sigurbjörnssyni, sem á gamalsaldri
hefur lagt sig fram við að senda
hálfsveltandi fólki í Póllandi föt og
annan vaming. Þetta er hugarfar,
sem við í velferðarþjóðfélaginu
ættum að gefa gaum að.
Ég fjalla líka nokkuð um erlend
málefhi í bókinni. Meðan ég skrif-
aði fyrstu bók mína var ég úti í
Frakklandi og las þá mikið franska
höfúnda, Sartre og Camus, og
stúderaði þeirra heimspeki tölu-
vert. Þannig eru sumar greinamar
eins og þverskurður af því sem hef-
ur verið að gerast í evrópskum bók-
menntum og menningarlífi fram
undir okkar tíma.“
Rubaiyat með
myndum
Út er komin hjá Máli og menningu
ljóðabókin Rubaiyat eftir Omar
Khayyam í þýðingu Magnúsar Ás-
geirssonar. Bókin er gefin út í tilefni
þess að 9. nóvember s.l. voru liðin 90
ár írá fæðingu Magnúsar Ásgeirsson-
ar.
Omar Khayyam var persneskur og
er talinn fæddur árið 1048, en látinn
árið 1131. Þessi ijóðabálkur hans hef-
ur verið rómaður á Vesturlöndum
fyrir ljóðræna fegurð og ekki síður
hinni hispurslausu lífsgleði sem
kvæðin geisla af, eftir að Edward
Fitzgerald kynnti hann í frægri þýð-
ingu árið 1859.
Ljóðaþýðingar Magnúsar Ásgeirs-
sonar urðu afar vinsælar hjá almenn-
ingi og hafði hann mikil áhrif á þró-
un íslenskrar ljóðlistar. Þýðing hans á
Rubaiyat birtist fýrst í heild árið
1935.
Páll Valsson ritar aðfararorð í þessa
nýju útgáfu sem er 71 bls. Bójdn er
prýdd 16 litmyndum af persneskum
myndverkum frá 16. og 17. öld.
Prentsmiðjan Oddi hf. prentaði.
Leiðsögn á líf s-
brautinni
Hörpuútgáfan hefur sent frá sér 3. út-
gafu lífsspekibókarinnar „Þér veitist
innsýn". Einn lesandi gaf henni nafn-
ið „Náttborðsbókin" - lykill að lausn
vandamála minna.
í formála þýðanda segir m.a.: „Trú
mín er að þessi gagnmerka bók eigi
eftir að verða mörgum til blessunar
og leiðsagnar í andlegri leit þeirra, og
færa birtu inn í lff margra, sem hugs-
anlega hafa ekki getað fundið hald-
festu á hálum leiðum þessa heims.
Hér er að finna speki sem hver mað-
ur á að geta fært sér í nyt í flestum
vandmálum lífsins. Segja má að hag-
nýti kenninganna sé sÖkt að sérhver
geti fundið lykil að sínum vandamál-
um."
Þér veitist innsýn er 153 bls. Sveinn
Ólafsson íslenskaði.
I
0
BÍLALEIGA
AKUREYRAR
MEÐ ÚTIBÚ ALLT í KRINGUM
LANDIÐ.
MUNIl) ÓDÝRU
HELGARPAKKANA OKKAR
REYKJAVÍK
91-686915
AKUREYRI
96-21715
PÖNTUM BÍLA ERLENDIS
interRent
Europcar
Landsbyggðar-
ÞJÓNUSTA
fyrirfólk, stofnanir og
fyrirtæki á landsbyggðinnL
Pöntum varahluti og vörur.
Samningsgerð, tilboð í
flutninga.
Lögfræðiþjónusta, kaup og
sala bifreiða og húsnæðis.
Okkur er ekkert óviSkomandi,
sem getur létt fólki störfin.
LANDSBYGGÐ HF
Ármúla 5 • 108 Reykjavík
Símar 91-677585 & 91-677586
Box 8285
Fax 91-677568 ■ 128 Reykjavik