Tíminn - 10.06.1992, Blaðsíða 2

2 Tíminn
Miövikudagur 10. júni 1992
JSamvinna Litháa og
íslendinga eykst enn
Jón Sigurðsson, iönaðar- og viðskipta-
ráðherra, var í opinberri heimsókn í Lit-
háen óagana 2.-4. júní.
Þar voru viðræður við Leonas Asmant-
as orkumálaráðherra landsins og könn-
ur fyrirtækisins Virkir-Ork InL var rædd
á möguleikanum að nýta jarðhita í Lit-
háen.
Listahátíð — stöðug
stórhátíð:
Kabarett
og djass
Þriðja sýning verður á Banda-
mannasögu kl.l8:00 í dag og er
óhætt að mæla með henni.
í íslensku óperunni treður Gerhard
Polt upp ásamt hljómsveitinni Pier-
mösl-Blosn kl. 20:30. Polt er þýskur
kabarettisti sem öðlast hefur vin-
sældir í heimalandi sínu.
Jasskvartett Reykjavíkur verður í
Klúbbi Listahátíðar en hann vakti
mikla lukku þegar hann hitaði upp
fyrir Ninu Simone. Jóhann Hjálm-
arsson og Berglind Gunnarsdóttir
lesa ljóð og Ólafur Eini sýnir mynd-
listargjörning. Einnig kemur Kokk-
ur Kyrjan Kvæsir fram. —GKG.
Árekstur í Reykjavík:
6 manns á
sjúkrahús
Harður árekstur varð á Gullinbrú á
laugardaginn þegar tveir fólksbílar
skullu saman.
Flytja þurfti 6 manns á sjúkrahús,
ökumenn beggja bílanna, þrjá farþega
úr öðrum þeirra og einn úr hinum.
Orsök slyssins er ókunn. —GKG.
Islenska heilsufélagið og litháísk yfir-
völd undirrituðu samning um að hefja
undirbúning að dreypilyfjaverksmiðju
og rituðu Grímur læknir Sæmundsen
og litháíski heilbrigðisráðherrann Jouz-
as Olekas undir.
íslensk fyrirtæki hafa áhuga á að taka
að sér verkefni á orkusviðinu til dæmis
hvað varðar að ganga betur frá fjarhitun-
armálum. Því var afar vel tekið meðal
Litháa og er málið í frekari athugun.
Litháar eru að fara að stofna viðskipta-
bankakerfi sem og seðlabanka og tjáði
íslenska sendinefndin þeim frá reynslu
sinni á þessu sviði.
„Stjómmálalegt samband íslendinga
og Litháa er á traustum grunni frá því
Litháar tóku sjálfstæði sitt," segir Guð-
mundur Einarsson, aðstoðarmaður
Jóns Sigurðssonar, en hann var með í
för. „Við fundum hvert sem við fórum að
íslendingar eiga hvert bein í mönnum
vegna frumkvæðis ríkisstjómar íslands
á sínum tíma og það kom fram í hveiju
samtali sem við áttum." „„„
Samningurinn um undirbúning lyfjaverksmiðju undirritaður, frá
vinstri Þór Sigfússon lyfjafræöingur, fyrir ofan hann stendur Juoz-
as Olekas heilbrigðismálaráöherra, Jón Sigurðsson, Almar Gríms-
son lyfjafræöingur og Grímur Sæmundsen læknir.
Velta á greiðslukortum
20% meiri en fyrir ári
Landsmenn keyptu fyrir nærri því
13,1 milljarð króna út á greiðslukort-
in sín á fyrsta fjórðungi þessa árs, sem
var um 20% meiri verslun en á sama
fjórðungi fyrir ári. Þegar litið er til
þess að fjöldi færslna hefur aukist litlu
minna (16,5%) virðist ljóst að þessi
mikla veltuaukning ber fyrst og
fremst vitni um stóraukna notkun
greiðslukorta en ekki verðlagshækk-
anir. Enda hefur meðalúttektin aðeins
hækkað um 100 kr. milli ára, í 3.410
kr. í ár. íslendingar borguðu samtals
3.830.000 sinnum með „plasti“ fyrstu
þrjá mánuði þessa árs. Þessar tölur
svara til þess að hver 4ra manna fjöl-
skylda hafi greitt 59 sinnum og sam-
tals 201 þúsund krónur með greiðslu-
kortum frá því um miðjan desember
til miðs marsmánaðar. Óg þessi aukn-
ing hefur sömuleiðis verið svipuð
bæði innan lands og utan. Eyðsla er-
lendis var 1.335 milljónir á fýrsta árs-
fjórðungi, eða rúmlega 10. hluti
heildarveltu greiðslukorta. Hækkun-
in var 17% milli ára, en færslum fjölg-
aði um 20%, eða heldur meira. Er-
lendar færslur voru 151 þúsund,
þannig að erlendis hefur meðalúttekt-
in verið um 8.400 kr.
Framangreindar tölur er að finna í
Hagtölum Seðlabankans. Vekur m.a.
athygli að notkun greiðslukorta hefur
aukist miklu meira milli 1. ársfjórð-
unga 1991/1992 en milli sömu árs-
fjórðunga 1990/1991. Ekki er ólíklegt
að kortanotkunin eigi enn eftir að
taka myndarlegt stökk upp á við eftir
að olíufélögin ákváðu nú fyrir
skömmu að taka við kortum til
greiðslu á bensíni.
- HEI
hja
Barra
Fyrsta starfsár skógræktar-
stöðvarinnar Barra hf.
gekk með ágætum. Áætlun
gerði ráð fyrir um 5,8 milljðna
tapi en tapið varð samkvæmt
rekstrareiknlngi liðlega 2,5
milljónir króna. Þetta kom fram
á aðalfundi félagsins sem hald-
inn var fyrir skömmu á Egils-
stöðum.
Á árinu var lokið við 2000 fer-
metra gróðurhús og sáð til
fyrstu uppskeru 1991. Ræktun-
in gekk að óskum og framleidd-
ar voru um milljón plöntur, þar
af fór Ilðlega helmingur til
haustgróðursetningar Héraðs-
skóga en tæpur helmingur var
geymdur til vorgróðursetningar
sem nú er hafin.
Áætlanir gera ráð fyrir já-
kvæðri afkomu á þessu ári, en
að sögn Einars Gunnarssonar,
framkvæmdastjóra stöðvarinn-
ar, eru horfumar ekki eins góð-
ar fyrir næsta ár. Mildl verð-
lækkun hefur orðið á skógar-
plöntum vegna aukinnar sam-
keppni bæði frá einkaaðilum
víða um land og svo Skógrækt
ríkisins.
Iielstu tegundir sem fram-
leiddar era í stöðinni eru lerki,
blágreni, sitkagreni, stafafura
og hengibjörk, sem er harðgerð,
beinvaxin birkitegund með slút-
andl greinum, ættuð frá Finn-
Iandi.
Fastir starfsmenn stÖðvarínn-
ar voru tveir á fyrsta árinu, en
iausráðið starfsfólk vann sem
svarar til tveggja ársverka.
Staðfesting á miklu launamisrétti milli karla og kvenna segir verkefnisstjóri Norræna jafnlaunaverkefnisins:
Körlum er umbunað fyrir
starfsreynslu, konum ekki
„Það sem mér finnst einna athygliverðast við könnunina er það, að
hún leiðir m.a. í ljós hve ólík lögmál gilda fyrir konur og karla, t.d.
í umbun fyrir starfsaldur og reynslu. Karlar fylgja alveg ákveðinni
kúrfu sem einnig er þekkt frá öðrum löndum. Þeir hækka tiltölu-
lega hratt í launum á meðan þeir eru ungir, ná ákveðnum toppi um
miðja starfsævina og dala síðan heldur.
Fyrir konurnar er engin svona
kúrfa, þær fá ekki umbun fyrir
starfsreynslu á svipaðan hátt og
karlar. Tölumar sýna raunar að kon-
ur milli fertugs og fimmtugs með
töluverða starfsreynslu eru meira
eða minna á sama kaupi og ung-
lingsstrákar," sagði Hildur Jónsdótt-
ir, verkefnisstjóri Norræna jafn-
launaverkefnisins.
Tímanum þótti forvitnilegt að
heyra álit Hildar á könnuninni um
laun karla og kvenna sem kynnt var
á vegum Kjararannsóknarnefndar
fyrir helgina og hvort hún les sömu
eða aðrar niðurstöður úr henni en
nefndarmenn.
„Ég held að þessi könnun sé mjög
vel unnin og ég fagna því að hún er
komin út. En viðkvæma hliðin á
málinu er sú hvaða ályktanir menn
draga af henni. Hvort Verkalýðs-
hreyfingin, enn einu sinni, þorir
ekki að draga þær ályktanir að kon-
um sé kerfisbundið mismunað á ís-
lenskum vinnumarkaði,“ sagði Hild-
ur. Hún nefndi t.d. lítið dæmi um
það hvernig menn virðast leggja sig
fram um að leita annarra skýringa
en launamisréttis.
Kjararannsóknarnefnd telji upp
fjölmargar breytur sem hún hafi
ekki upplýsingar um, en geti hugs-
anlega haft áhrif á launamun, þann-
ig að ekki sé hægt að draga þá álykt-
un að launamunurinn beri vitni um
launamisrétti.
„Þegar þessar breytur eru skoðaðar
nánar, þá er ein sem heitir; „andlegt
atgervi". Það er alveg hárrétt að
Kjararannsóknarnefnd hefur ekki
upplýsingar um greindarvísitölu
fólks. En að búast við því að það hafi
hugsanlega einhver áhrif á launa-
mun kynja, jafngildir í þessu sam-
bandi fullyrðingu um það konur séu
almennt vitlausari en karlar,“ sagði
Hildur.
Um niðurstöður könnunarinnar al-
mennt sagði hún m.a.: „Ég sé út úr
þessari könnun staðfestingu þess,
sem við konur í þessu landi höfum
lengi þóst vita, að hér er mjög mikið
launamisrétti milli kynja. Hingað til
hefur verið mjög erfitt glíma við
þennan launamun, m.a. vegna þess
að alltaf hefur verið hægt að vísa öll-
um kvörtunum aftur til föðurhús-
anna undir þeim formerkjum að við
vitum of lítið. Með þessum launa-
samanburði vitum við núna orðið
ansi miklu meira en áður. Og það
eitt út af fyrir sig ætti að vera nóg til
þess að verkalýðshreyfingin kannist
við ábyrgð sína og reyni að endur-
skoða aðferðir sínar við gerð kjara-
samninga og herfðbundin viðhorf til
launa.
„í því sambandi vil ég taka fram að
verkalýðshreyfingin í landinu hefur
aldrei sett spurningamerki við rétt
atvinnurekanda til að yfirborga eins
og hann telur sér henta. Hún hefur
aldrei gert neina kröfu um neina
innsýn í það hvernig þessar yfir-
borganir dreifast. Og það er trúa
mín að launamunurinn myndist
þar. Að hann myndist að miklu leyti
með mismunandi yfirborgunum.
Enda kemur það í ljós að launamun-
urinn er minnstur hjá ófaglærðu
verkafólki, sem í miklu meira mæli
fær greitt eftir töxtum en aðrir laun-
þegar.
Verkalýðshreyfingin hefur aldrei
látið sig þetta varða. Hennar viðhorf
hefur verið það að launagreiðslur
komi henni ekki mikið við meðan
ekki er verið að greiða laun undir
töxtum. Það er því alveg ljóst, og
þessi könnun sýnir það, að með því
viðhorfi skilur verkalýðshreyfingin
helming félagsmanna sinna eftir úti
í kuldanum á þessum vinnumark-
aði.“
Þýðir þetta að Hildur sé á móti öll-
um yfirborgunum?
„Ég er ekki að halda því fram að at-
vinnurekendum skuli óheimilt að
launa betur góðum starfsmönnum.
En málið er það að þeir mega ekki
mismuna fólki í launum eftir kynj-
um. Þess vegna væri mjög eðlilegt
að verkalýðshreyfingin finndi þarna
til einhverrar ábyrgðar gagnvart
konum og krefðist innsýnar í dreif-
ingu yfirborgana til þess að skoða
það hvort þarna er verið er að brjóta
á umbjóðendum þeirra, konunum,
að þessu leyti.
En það hefur verkalýðshreyfingin
ekki gert. Konurnar hafa því aðeins
haft einn möguleika. Telji þær sig
vita að þeim sé mismunað í launum
þá er það á þeirra ábyrgð að reyna að
kæra og ná rétti sínum í gegnum
Jafnréttisráð. En þar er þó sá hæng-
ur á, að yfirleitt ríkir launaleynd í
fyrirtækjunum. Þær vita því yfirleitt
ekki hvort verið er að mismuna
þeim eða ekki, og verkalýðshreyf-
ingin hefur ekki gert kröfu um að fá
að skoða hvernig laun dreifast í raun
og veru á grundvelli hvers fyrirtækis
fyrir sig,“ sagði Hildur Jónsdóttir.
- HEI