Tíminn - 28.07.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Þriðjudagur 28. júlí 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9,110 Reykjavlk Síml: 686300.
Auglýsingaslmi: 680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö I lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Einkavæðing
á villigötum
í þeirri einkavæðingaráráttu, sem fámennir öfga-
hópar í Sjálfstæðisflokki og Alþýðuflokki hafa nú
blásið til, er því oft haldið fram að þátttaka ríkisins í
atvinnulífi hér á landi sé meiri og víðtækari en ger-
ist í nágrannalöndum okkar.
Því er alls ekki svo farið, heldur hafa bein afskipti
og þátttaka ríkisvalds í atvinnurekstri hér á landi
lengst af verið óveruleg og farið minnkandi. í flest-
um Evrópulöndum eru ítök ríkisins í atvinnurekstri
mikil. Mörg fyrirtæki eru alfarið í eigu viðkomandi
ríkis og starfa á sviðum, sem aldrei hefur hvarflað að
mönnum að íslenska ríkið ætti að hasla sér völl á.
Gildir þetta bæði um smærri og stærri ríki Evrópu á
borð við Þýskaland og Frakkland, án þess að menn
hyggi þar á miklar breytingar í bráð eða lengd.
Nægir þar að nefna flugfélög, sem oftar en ekki
eru að hluta til eða alfarið í eigu hins opinbera. Það
er afar sjaldgæft að meginhluti flugfélaga einstakra
þjóðlanda í Evrópu sé alfarið í eigu einkaaðila, líkt
og hér tíðkast. Stór hluti annarrar flutningastarf-
semi er iðulega í höndum ríkisins, t.d. járnbrautir,
rútuferðir og þess háttar, auk olíu og gasvinnslu.
Tryggingafélög og bankar eru annað dæmi um at-
vinnurekstur þar sem ríkisvald í Evrópu hefur hasl-
að sér völl með virkri þátttöku á markaði. Er starf-
semi ríkisins á þeim vettvangi yfirleitt talin bæði
ríki og neytendum til hagsbóta. Því til viðbótar eru
ríkisstjórnir með hönd í bagga í hergagnaiðnaði,
sem leggur ríflegan skerf til þjóðarframleiðslu þess-
ara landa. Víða eru ríkisfýrirtæki stór á sviði raf-
einda- og tölvubúnaðar.
Þrátt fyrir þessar staðreyndir eru til menn hér á
landi, sem hrópa að brýnast sé að ríkið dragi sig
hvarvetna út úr íslensku atvinnulífi og öll afskipti
ríkisins geti aðeins verið af hinu vonda.
Vissulega er engin ástæða til þess fyrir ríkisvaldið
að vera í atvinnurekstri, sem heppilegra er að fela
einstaklingum eða samtökum þeirra. En þá skiptir
meginmáli hvort verið er að afhenda þeim aðstöðu
til einokunar og fákeppni til að maka krókinn á, eða
hvort er verið að afhenda þeim fyrirtæki í sam-
keppni við önnur. Ríkisstjórnin hefur tekið þann pól
í hæðina að réttlætanlegt sé fýrir ríkið — og í raun
bráðnauðsynlegt — að losa sig við eigur sínar, ein-
vörðungu til þess að þjóna duttlungum fámennra
öfgahópa, sem hafa náð lengra í íslensku samfélagi
nú en dæmi hafa verið til áður. Skiptir þá ekki meg-
inmáli á hvaða verði þessar eignir eru seldar. Mark-
miðið um einkavæðinguna er í fýrsta sæti.
Áður fýrr var álitið að íslensku samfélagi stafaði
mest hætta af fámennum öfgahópum á vinstri væng
stjórnmálanna. Það kemur hins vegar á daginn nú
að hægri öfgamenn hafa náð lengra í íslenskum
stjórnmálum en vinstri hópana dreymdi nokkurn-
tíma um.
Alþingismönnum er mikill
vandi á höndum aö greiða at-
kvæði um samninginn um Evr-
ópskt efnahagssvæði, en á sum-
arþingi, sem hefst upp úr miðj-
um næsta mánuði, á að taka
málið fyrir og er ætlun ríkis-
stjórnarinnar að ljúka því fyrir
fyrsta nóvember og þá á þann
veg að samningurinn verði stað-
festur og bundinn í lögum.
En það er ekki einasta að þing-
menn verði að taka afstöðu til
hvort staðfesta eigi samninginn
og gerast þannig aðili að EES,
heldur er uppi vandamál sem
erfitt ætlar að reynast að komast
til botns í og hvort það er vanda-
mál eða ekkert mál. Deilur snú-
ast um hvort EES- samningur-
inn standist stjórnarskrá eða
hvort breyta þarf grunnlögum
lýðveldisins til að Alþingi sam-
þykki aðild íslands að EES eða
Er stj ómarskráin
lögleg?
hvort þar verður um ólöglegan
gjörning að ræða.
Dramatískar
álitsgerðir
Vel metnir lögfræðingar með
lærdóms- og starfstitla, sem
sjálfkrafa mundu gera þá að
standspersónum í háborgara-
legu Ibsenleikriti, gefa út hverja
yfirlýsinguna af annarri um
hvort EES-samningurinn stand-
ist stjórnarskrána eða ekki. Há-
lærðir refjamenn, doktorar, pró-
fessorar, hæstaréttardómarar og
guð má vita hvað skila álitsgerð-
um um málið, ýmist sem
fjölefli í nefndum eða sem
einstaklingar, ef hægt er að
tala svo persónulega um
prófessora og doktora og
alheimsdómara í Strassborg eða
ráðgjafa í alþjóðalögfræði hjá
Sameinuðu þjóðunum.
Eins og allir þeir vita, sem eru
að strita við að skilja ekki neitt í
EES-samningi upp á fjórtán
þúsund blaðsíður eða túlkunum
hinna lærðu á hinum ýmsu og
misvísandi hliðum stjórnlaga og
hvernig túlka beri stjórnar-
skrána, eru álitsgerðirnar og
leiðbeiningarnar svo misvísandi
að stundum flögrar að manni efi
um hvort mennirnir eru að tala
um sömu stjómarskrána eða
sama samningsuppkastið sem
samningamenn Evrópubanda-
lagsins og Fríverslunarbanda-
lags Evrópu hafa sett stafi sína
við og eru grundvöllurinn að
Evrópsku efnahagssvæði.
Rétt er að benda á að enginn
kærir sig um að heyra neitt um
álit þeirra lögfróðu um hvort
þeir telji æskilegt að ísland ger-
ist aðili að EES eða ekki, aðeins
hvort samningurinn eins og
hann liggur fyrir og Alþingi þarf
að taka afstöðu til er löglegur
samkvæmt stjórnarskránni, eða
hvort breyta þarf henni til að
mögulegt verði fyrir íslendinga
að gerast aðilar að þessari sam-
vinnu Evrópuríkja með lögform-
legum hætti.
Sljóleiki
Þegar ein nefnd dómara, pró-
fessora og doktora gefur út álits-
gerð um hvernig túlka beri
stjómarskrána í þessu tilliti eða
einn og einn lögmaður með titil
úr leikriti eftir Ibsen segir
manni klárt og kvitt að Alþingi
hafi fullkomlega góða heimild til
að samþykkja EES- samninginn
eða að Alþingi brjóti stjómlög ef
samkundan samþykkir, fylgist
maður með.
En þegar hvert fræðilegt álitið
rekur annað og allar skoðanir
orðnar þvers og kruss, sækir efi
að mörgum þeim sem sáu allt
þetta í ským ljósi áður. Þessi
prófessor í stjórnlagafræði segir
þetta og annar prófessor í þjóð-
arrétti segir hitt og fyrr en varir
em ólærðir hættir að skilja hvað
er stjórnarskrá eða stjórnskip-
unarlög yfirleitt, hver eru lög í
landi og að hvaða leyti er lög-
gjafrnn bundinn af alþjóðlegum
samþykktum, sem lýðveldið ís-
land er aðili að.
Hefðbundin stjómar-
skrárbrot
Hæstaréttardómari og fyrr-
verandi lagaprófessor telur að
það sé allt í lagi fyrir þingmenn
að samþykkja samninginn sem
er tilefni sumarþingsins, þar
sem hann standist stjórnar-
skrána. Ef hins vegar færi svo að
einhver ákvæði í stjórnarskrá og
samningi stangist á, er það allt í
keiinu, því íslendingar em þegar
aðilar að mörgum samningum,
sérstaklega þeim sem snerta
norræna samvinnu, sem eru
brot á stjórnarskránni ef betur
er að gáð. Svona eiga sýslumenn
að vera! Ef farið er að brjóta
stjórnarskrána á annað borð, er
komin hefð á að hún sé mark-
laust plagg og þá má samþykkja
lög, sem brjóta í bága við hana,
aftur og aftur.
Það er ekki ónýtt fyrir þing-
menn að fá svona veganesti þeg-
ar verið er að etja þeim út á refil-
stigu lagasetninga, sem enginn
vegur er að fá skýr svör við hvort
verða lög eða ólög. Engin furða
þótt það vefjist fyrir mönnum
hvernig land skal byggja.
Brotlegir
ráðherrar
Lagaskýringar svipaðs eðlis
koma úr fleiri áttum. Ein er sú
að fjármálaráðherrar hafi hver af
öðrum brotið landslög og virt
ákvæði stjórnarskrárinnar að
engu með því að samþykkja
aukafjárveitingar. Með því hafi
þeir gerst fjölþreifnari um lands-
sjóðinn en lög leyfa. Sumir
lenda í tugthúsi fyrir svona
sakir, en þar sem ráðherrar
eru ábyrgðarlausir hefur
saksóknurum ekki þótt
taka því að amast við svona
ráðslagi.
En núverandi húsbændur í
stjórnarráðinu benda á að þar
sem þessi lögbrot hafi verið leyfð
og Sighvatur vitnar í 41. grein,
þar sem segir að ekkert gjald
megi reiða af hendi, nema heim-
ild sé til þess í fjárlögum eða
aukafjárlögum.
í krafti þess að þessi grein er
margbrotin er því haldið fram að
hefð sé komin á að stjórnarskrá-
in sé ekki haldin og ef það er allt
í himnalagi að brjóta 41. grein-
ina, því þarf þá að virða hinar
80?
Deilan um það hvað stjórn-
skipunarlög segja um sveigjan-
leika til að túlka viðamikla
samninga um fjölþjóðlegt sam-
starf er komin á það stig að Ibsen
þætti ekki sæmandi að láta dokt-
ora sína og prófessora sprella i
slíkum farsa, enda ekki neinum
áhorfendum upp á það bjóðandi.
Ef stjórnarskrá Lýðveldisins
íslands er eitthvert allragagn,
sem hægt er að teygja og toga
undir vilja og óskhyggju hvers
og eins, er sjálfsagt að endur-
skoða hana og koma einhverju
skikki á plaggið. Ef stjórnarskrá-
in aftur á móti er marktæk og
brúkleg eins og hún er, ættu
menn að geta komið sér saman
um hvað stendur í henni og
hegðað sér samkvæmt því.