Tíminn - 03.10.1992, Blaðsíða 7

Laugardagur 3. október 1992
Tíminn 7
geir, skipstjóri Snæbjörn Stefáns-
son. Um haustið tók hann við tog-
aranum Agli Skallagrímssyni og
fór ég um borð til hans og var
með honum í átta ár. Á því skipi
lenti ég í Halaveðrinu 7.-8. febrú-
ar 1925. Það bjargaði okkur frá
því að fara niður, eins og Leifur
heppni og Fieldmarshal Robert-
son, að við vorum búnir að
brenna mestu af kolabirgðunum
og að afli hafði verið tregur. Skip-
ið var því létt og kom upp úr sjó-
unum. Annars hefðum við ekki
haft það af. Við sáum Leif heppna
að veiðum skammt frá okkur og
var fúglager í kringum hann, því
Gísli skipstjóri var seigur að fiska
á Halanum. Ég veit ekki til að
neinn hafi séð Leif heppna eftir
það.
Eftir þessi átta ár á Agli Skalla-
grímssyni lá leiðin um borð í
Gulltopp til Halldórs Gíslasonar
skipstjóra. Þar var ég í önnur átta
ár og hafði ég þá verið í 16 ár á
togurum Kveldúlfs.
30 ár á frystiskipum
í stríðsbyrjun fór ég af Gulltoppi
á togarann Skutul frá ísafirði sem
stýrimaður hjá Áma Ingólfssyni
skipstjóra, og var á togurum upp
frá því til ársins 1955. Þá hætti ég
til þess að gerast fulltrúi Sölu-
miðstöðvar hraðfrystihúsanna
um borð í frystiskipum á leið
þeirra í kringum landið. Við þessi
störf var ég næstu þrjátíu árin eða
til ársins 1982, en þá var ég orð-
inn 82 ára. Þá spurði minn ágæti
yfirmaður mig hvort ég vildi ekki
fara að hætta og ég féllst á það —
varð nú hálf feginn. Já, þetta er
orðinn langur ferill á sjónum, og
nú nýt ég kyrrðarinnar og næðis-
ins hér á Nýlendugötunni þar sem
ég er fæddur. Við erum aðeins tvö
í heimili, ég og konan mín, Helga
Halldórsdóttir. Hún er ættuð úr
Hnífsdal og því af vestfirskum
ættum eins og ég. Við giftum okk-
ur árið 1939 og eigum tvær dæt-
ur. Mér finnst gott að það er
skammur spölur niður að höfti-
inni og þangað læt ég aldrei und-
ir höfuð leggjast að fá mér göngu-
túr tvívegis á hverjum degi.“
Við þökkum nú þessum aldna
höfðingsmanni spjallið og óskum
þeim hjónum langra og fagurra
ellidaga.
AM
afar vel í þessum þrengingum og
til marks um það er að alltaf sá
hann til þess að heimilið skorti
ekki mat. Það var líka honum að
þakka að ég fékk að fara með kútt-
er Sigríði í miðsumartúrinn árið
1914.
Skúturnar voru gerðar út frá því
í mars og fram í september, en þá
var þeim lagt inni á Sundum.
Þegar þær voru sóttar inn á Sund
í mars, var sagt að þær væru
leystar úr „múrningum". Mið-
sumartúrinn varði frá Jónsmessu
og fram í ágústlok — þetta sex
vikur — og þá voru veður best og
hægt að lofa svo ungum pilti
með. Á vetrum var einkum verið á
Selvogsbankanum, en þegar fram
á sumar kom fyrir Vestfjörðum.
Ensk herskip fyrir
Vestfjörðum
Þetta var mikil upphefð fyrir tíu
ára snáða að komast af götunum
og í þetta karlmannlega starf, sem
skútusjómennskan þótti vera. Við
vorum mest fyrir vestan og allt
varð þetta manni ákaflega eftir-
minnilegt. Á kúttemum voru 26-
30 menn og þar sem fjöldinn var
slíkur, en skipið ekki nema um 80
lestir, urðu menn að ganga vaktir
og deila kojunum tveir og tveir.
Vaktir voru fjórar: Dagvakt var frá
tólf til sex, kvöldvakt frá sex til
miðnættis og svo hundvaktin frá
miðnætti og til klukkan fjögur. Þá
tók við morgunvaktin til hádegis.
Skipstjórinn var Björn Jónsson
frá Ánanaustum, ágætur maður.
Sama get ég sagt um aðra skip-
verja og þá ekki síst manninn sem
ég deildi kojunni með, en hann
hét Magnús. Ekki get ég munað
hvers son hann var, en hann átti
að líta til með mér og gerði það
með miklum sóma. Kátt var alltaf
á hjalla um borð og einkum var
mikið sungið. Hásetamir voru
einkum frá Eyrarbakka og
Stokkseyri og nokkrir ofan af
Akranesi, en fáir úr Reykjavík. í
hópnum voru margir góðir radd-
menn og endurómaði skútan
stundum af söngnum.
Þótt vaktir væru eins og ég hef
lýst, þá komu samt allir upp þeg-
ar mikill fiskur var og stóðu með-
an það varði. í tregfiski sváfu
menn og stundum líka á sinni
vakt. En þótt stundum aflaðist
vel, fór það nú svo að hrúgan mín
varð heldur lítil. En Th. Thor-
steinsson hafði ákveðið að ég
skyldi eiga allan þann fisk, sem ég
Guðmundur Thorlacius sjómaður minnist upp-
hafs 78 ára sjómannsferils og vistar sinnar á
skútum og togurum á öðrum áratug aldarinnar
veiddi, og víst varð það móður
minni og fjölskyldunni nokkur
búhnykkur.
Gaman var að fylgjast með því
hvernig seglabúnaðinum var
stjómað, en þegar hvessti og
fækka varð seglum varð að senda
menn upp í reiðann til þess. Það
voru þeir yngstu og röskustu sem
til þess völdust. Þegar góður byr
var og siglt mikinn, hvort heldur
sem menn sigldu beitivind og
„krusuðu" eða á lensi, þá var það
venja að skipstjórinn stóð alltaf
sjálfur við stýrið.
En ekki byrjaði alltaf vel og þessi
skip gátu verið þrjá til fjóra daga
frá Jökli inn til Reykjavíkur. Þegar
sást til skútu við Gróttu, sem lá
og komst hvergi vegna þess að
ekki byrjaði, var vélbátur stund-
um sendur að draga hana inn, en
vélbátar voru þá nýlega komnir til
sögunnar.
Nei, fæðið um borð var ekki
margbrotið. Borðaður var fiskur
alla daga, en saltkjöt soðið á
sunnudögum. Engar kartöflur
vom með matnum, en skonrok
etið og rúgbrauð. Skonrokið vildi
mygla fljótt og rúgbrauðið líka,
en þetta var geymt í strigapoka of-
an á saltinu í afturlestinni. Þótt
brauðið væri orðið hvítmyglað,
var það etið samt, því engu mátti
fleygja. Það var stundum soðið
með fiskinum og púðursykur
settur út í til bragðbætis. Þetta
var kallað hundsbelgjaglás og mér
fannst hún ágæt — að minnsta
kosti varð öllum gott af.
Frá þessum eftirminnilega túr á
kútter Sigríði ætti ég að geta þess
að við urðum varir við mörg
bresk herskip úti af Vestfjörðun-
um og skildum ekki í hvað mundi
valda. Þetta vom stór skip og sté
upp af þeim kolsvartur kolareyk-
urinn. En þegar við komum
heim, bámst okkur þær fregnir
að heimsstyrjöldin fyrri væri haf-
in og þar var komin skýringin á
ferðum herskipanna.
Á Gylfa og Belgaum
Um þetta leyti vom fyrstu togar-
arnir komnir til landsins og þar á
meðal vom tveir í eigu Th. Thor-
steinsson, Baldur og Bragi. Þeir
og margir fleiri af þessum togur-
um vom hins vegar seldir Frökk-
um 1917, sem mjög vantaði skip á
stríðsámnum. Kveldúlfur hélt þó
sínum skipum og Alliance seldi
aldrei Jón forseta.
Þegar stríðinu Iauk komu nýir
togarar til landsins og þar á með-
al Gylfi, Belgaum og Egill Skalla-
grímsson. Þótt ég væri þá aðeins
fimmtán ára gamall, fékk ég pláss
á einum þessara togara, en hann
var Gylfi. Þar var skipstjóri Jóel
Jónsson, en útgerðin var Defen-
sor. Ég var á Gylfa aðeins um
haustið og þetta var hörkuvinna
og menn stóðu uns þeir vom
orðnir alveg magnþrota og ónýtir.
Þegar þeir komu ofan í hlýjuna í
lúkarnum á morgnana duttu
ýmsir steinsofandi ofan á diskinn.
Ýmist var fiskað í ís eða þá í salt.
Þegar fiskað var í ís var staðið
meðan fiskaðist, og á saltinu var
ekki betra, því þá var alltaf fullt
dekk. En þá vom engin vökulög
og þetta var bara svona á þessum
skipum. Jóel Jónsson var hið
mesta ljúfmenni og minnist ég
hans með hlýju, því hann var mér
unglingnum mjög góður. Þótt
hann hlífði ekki öðmm, þá hlífði
hann sjálfum sér ekki heldur.
Á Gylfa sigldi ég í fyrsta skipti til
Englands, en við sigldum með
fisk til Fleetwood. Þetta varð ansi
löng dvöl, því við lentum í kolast-
ræk og kynntist ég því Breta-
gmnd dálítið þarna.
í ársbyrjun 1920 réð ég mig á
togarann Belgaum til Þórarins
Olgeirssonar. Þar var mikið unnið
eins og á Gylfa, en Þórarinn tók
það upp hjá sjálfum sér að sjá til
þess að menn fengju fjögurra
tíma svefn. Hann sá að það borg-
aði sig og að þannig fékk hann
meiri vinnu út úr mönnunum.
Aldrei var stoppað nema einn dag
í landi — komið að morgni og far-
ið út að kvöldi. Þennan tíma sváfu
menn. Skipin vom úti 5-10 daga,
ef veitt var í ís, og fór það þá eftir
aflanum. Á salti vom túramir
miklu lengri. Áhöfnin á ísfiskveið-
um var 20-22 menn, en á saltinu
um 30 menn.
í Halaveðrinu
Ég var á Belgaum til 1924, en þá
um sumarið réð ég mig til sfld-
veiða um skeið á bát sem hét Ás-
Guðmundur Thorlacius:
„Þaö bjargaði
okkur í Halaveðrinu
á Agli Skallagrtmssyni
að við vorum
búnir að brenna
mestu af
kolabirgðunum og
að afli hafði
verið tregur.
Skipið var því
létt og kom upp
úr sjóunum. “
Tlmamynd:
Árni Bjarna