Tíminn - 05.11.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 5. nóvember 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tfminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9. 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö I lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Frjálslyndi í stað
frjálshyggju
Að vonum ríkir mikill fögnuður í herbúðum Bills Clin-
ton og meðal stuðningsmanna hans eftir glæsilegan
kosningasigur er hann var kjörinn forseti Bandaríkj-
anna. Clinton boðar nýja tíma þar sem hagsæld og jöfn-
uður á að ríkja, og með kjöri hans afneitar þjóðin lang-
varandi frjálshyggju sem þeir Reagan og Bush eru sam-
nefnarar fyrir.
Hnignandi efnahagur, sívaxandi atvinnuleysi meðal
nánast allra stétta og versnandi kjör urðu Bush að falli,
en sjálfur treysti hann á frægðarljóma þann er hann
hugði leika um sig á sviði utanríkismála.
En hinn nýi forseti mun ekki hefja neinn dans á rósum
er hann sest í Hvíta húsið í janúar n.k. Það eru tröllauk-
in verkefni, sem takast þarf á við til að reisa efnahagslíf-
ið við eftir langvarandi samdráttarskeið, styrkja þarf
undirstöður atvinnulífs og bæta hag þeirra sem minnst
mega sín og er fjöldi þeirra meiri en áður í sögu lands-
ins.
Takast þarf á við fjárlagahalla undangenginna ára og
gjaldþrot peningastofnana sem frjálshyggjan lék grátt,
og má segja að þar hafi byltingin étið börnin sín.
En Clinton hefur sýnt það í kosningabaráttunni að
hann er ódeigur að takast á við óvinnandi verkefni, eins
og viðureignin við Bush var álitin vera þegar vegur
hans var hvað mestur eftir sigurvinninga í útlöndum.
Og hann stendur ekki einn, því hann hefur veraldar-
vanan og kappsfullan samherja að baki sér, þar sem er
Al Gore, verðandi varaforseti. En það sem enn meira er
um vert, er að flokksmenn Clintons, demókratar, hafa
góðan meirihluta í báðum deildum þingsins í Washing-
ton. Er því að vænta að góð samvinna verði milli þings
og forseta og ráðgjafa hans og mun það auðvelda öll
stjórnarstörf.
Samhuga forseti og þingdeildir eru miklu líklegri til að
ráða fram úr þeim miklu vandamálum sem á Banda-
ríkjamönnum brenna, en þegar forseti er í öðrum flokki
en þingmeirihlutar, eins og verið hefur í tíð núverandi
forseta. Enda hefur sú sambúð oft gengið stirðlega.
Hvað varðar stefnu í utanríkismálum eru ekki líkur til
að mikil breyting verði á, að lítt breyttu ástandi. Sam-
vinna Bandaríkjanna og Evrópuríkja innan Atlantshafs-
bandalagsins verður svipuð og verið hefur. En fullvíst
má telja að Bandaríkjamenn dragi mjög úr hernaðar-
umsvifum sínum og fækki herliði á erlendri grund,
bæði af sparnaðarástæðum og vegna þess að miklu frið-
vænlegra er í heiminum eftir að kalda stríðinu lauk.
íslendingar kunna að hafa áhyggjur af minnkandi tekj-
um vegna hernaðarframkvæmda hér, en hitt er víst að
herverndarsamningurinn við Bandaríkin er og verður í
fullu gildi og munu bæði ríkin eiga góða samvinnu hér
eftir sem hingað til. Og síst af öllu þurfa íslendingar að
kvíða, þótt frjálslynd öfl setjist nú að í Hvíta húsinu.
Þær ályktanir, sem í fljótu bragði má draga af úrslitum
kosninganna í Bandaríkjunum, eru að þarlendir kjós-
endur hafna hörðum gildum frjálshyggjunnar, en velja
frjálslyndi og þor ungrar kynslóðar til að takast á við
fortíðarvanda og byrja upp á nýtt.
Morgunblaðlð síðaslllðlnn sunnu-
dag var mlkil pólib'sk fróðlelksnáma.
í Reykjavíkurbréfi var lýst yfir naer
Ósktíyrtuni stuðningl við Davíö
Oddsson forsaetisráherra í átökum
hans við sjávarútveginn og Þorstein
Pálsson. Reykjavíkurbréfsritari
lagðist meira að segja í miklar texta-
skýringar á ræðu Þorsteins Páisson-
ar á LÍÚ-binginu til þess að sýna
fram á að upptalning hans á sjávarp-
lássum væri aumkunarvert ioddara-
bragð tii þess gert að skelfa fólk og
hræða. Textaskýringar þessar voru
hinar gagnmerkustu, þó draga megi
í efa að þeir, sem hlustuðu á ræðu
Þorsteins, hafi yfirieitt getað skilið
reeðu hans öðruvísi en svo að um
táknræna upptalningu vaeri að ræða,
en ekki að hann vaeri að kveða upþ
dauðadóm yfir nákvæmlega þessum
37 sjávarplássum.
Flott mynd
En auk Reylgavíkurhréfsins var í
sunnudagsmogganum viðtalið víð-
fræga við Davíð Oddsson. í því við-
tali er það tvímælalaust myndin af
Davíð, sem mesta athygli vebur.
Þetta er fjórdálka mynd af forsætxs-
ráðherra þar sem hann situr við
skrifborð landsföðurins trúlega í
stjórnarráðinu. Á myndinni sést ein-
beittur og ákveðinn forsætisráð-
herra, sem er með hnefann á Íofti
augljóslega albúinn tí! að takast á við
þá efnahagsörðugieika sem við
blasa. Þar fer greinilega ekki neinn
aukvisi. Fyrirsögnin á viðtalinn
sfyður enn frekar víð þessa ímynd
hörkutóls, sem Morgunblaðið er að
draga upp af sínum manni: „Hlaup-
umst ekki undan merkjum".
Ekki verður annað sagt en að fag-
ntannlega sé að verki staðið hjá
Morgunblaöinn í þessn viðtali, og á
það bæði við um uppsetningu, text-
ann og myndina, sem allt vinnur
satnan að þvf að skapa forsætisráð-
herranum ímynd þess manns setn
býr yfir festu, þrautseigju og úrræð-
um. Slíkt er lika í samræmi við þau
pólitísku markmið, sem ritari
Reykjavíkurbrefs ieggur fram.
Óheppni með pylsu-
salann
En í stóru blaði er oft erfitt að hafa
yfirsýn yfir alla hluti, og það verður
þvt að tdjast nokkur óheppni hjá
Morgunblaðinu að f sama blaði lend-
ir iesendabréf frá Ásgetri Hannesi
Eiríkssyni, pylsusala og fyrrutn
sjáifstæðismanni, sem lagðist í
flokkaflakk og tyigdi Albert yfir í
Emnn
Borgantflokkinn og endaði síðan í
Nýjum vettvangi með Ólínum og
Kristínum stjómtnáiabaráttunnar. I
þessu lesendabréfi er Ásgeit Hannes
að gagntýna eitt og annað hjá Davíð
og telur pólitíska stöðu Davtðs nú
vera mun verri en þeir Morgun-
biaðsmenn vilja vera fáta.
Óhætt er að segja að ýmislegt í
málflutningi Ásgeirs Hannesar um
vonlausa pólitíska stöðu Davíðs
Oddssonar er athyglisvert, ekkt Síst
með tiIUti tU Ijósmyndarinnar fram-
ar í blaðinu. Ásgeir segir nt.a. í bréf-
inu: ,JHeð því er skeið Davíðs Odds-
sonar í rauninni á enda ronhið í pól-
itík og jafnvei fyrr en bjartsýnustu
menn þorðu að vona. Hitt er svo
annað mál hvort ráðhemmn skilur
þá stööu sína frekar en aðra þætti
lýðræðisins. Líklega mun karUnn
daga nppi f rústum síns nánasta
umhverfis með hnefann á lofti.“
Sé miðað við hiná pólitísku þróun
í vikunni, getur Garri ekki að því
gert að velta fyrir sér hvort Ásgeir
Hannes hafi eWti hitt nagiann á höf-
oðið. Vissulega er Morgunblaðið að
verða einasti vinur og um leið nán-
asta umhverfí forsætisráðherrans,
og vissulega situr hann ábúöarfull-
nr t þessu umhverfi — með hnefann
á lofti.
Hvort lúðrasveitir leika kveðju-
marsa Davíð til heiðurs á næsta
landsfundi sjálfstæðismanna, eins
og Ásgeir Hannes spátr, skal úsagt
látið, en slíkter vissulega ekki ótrú-
legt Garri
Gaggó Alþingi og EES
í gær afhentu forssvarsmenn Samstöðu
um óháð ísland forseta Alþingis undir-
skriftslista með nöfnum um 34 þúsund
manna sem vilja að EES samningurinn
verði borinn undir þjóðaratkvæði. í gær
kynntu líka forystumenn Qögurra
fjöldasamtaka þá sameiginlegu afstöðu
sína að þau vildu að samningurinn yrði
borinn undir þjóðaratkvæði. Þessi sam-
tök voru ASÍ, BSRB, Stéttasamband
bænda og Neytendasamtökin.
Stjómarandstaðan öll stendur
að tillögu til þingsályktunar um
að samningurinn fari í þjóðarat-
kvæði. Meirihluti allsherjamefndar, sem
fjallað hefur um þessa þingsályktun hef-
ur mælt með þjóðaratkvæði, þó nefnd-
arálitin sem það gerðu hafi verið tvö.
í dag ætiar Alþingi íslendinga að taka
afstöðu til þess hvort samningurinn um
EES fer í þjóðaratkvæði eða ekki og það
er ríkisstjómin og stærstur hluti þing-
liðs hennar sem hyggst þrátt fyrir ofan-
greindar staðreyndir mæla gegn því að
farið sé með þetta mál til þjóðarinnar.
Rökin með og á móti þjóðaratkvæða-
greiðslu hafa komið nokkuð skýrt fram
á undanfömum dögum þannig að
óþarft ætti að vera að tíunda þau enn
einu sinni. Nóg er að minna á örfa aðal-
atriði. Þeir sem vilja þjóðaratkvæði
benda á upplýsingagildi þeirrar um-
raeðu sem atkvæðagreiðsla myndi óhjá-
kvæmilega knýja fram auk þess sem atv-
kvæðagreiðsla sé eðlileg og lýðræðisleg
málsmeðferð þegar slíkt stórmál er ann-
ars vegar.
Að treysta Alþingi
Það er hins vegar máiflutningur and-
stæðinga þjóðaratkvæðis sem vekur
þó mesta furðu, því hann byggist á því
að vísa til hinnar sterku þingræðis-
hefðar á íslandi og að almenningur
verði að treysta á kjöma fulltrúa sína.
Eðli þingræðislegs fulltrúalýðræðis sé
einialdlega svona og að vitaskuld sé
sjálft Alþingi fslendinga verðugur vett-
vangur til að taka ákvörðun um skuld-
bindingar eins og þær sem felast í EES
samningnum.
Látum vera þó einstaka þingmenn
stjómarliðsins taii með þessum hætti
en þegar ráðherraliðið er farið að tala í
upphöfnum tóni um að Alþingi íslend-
inga beri að sýna traust hlýtur að fara
að styttast í ógleðina hjá þeim sem á
hlýða. Trúlega hafa fáar ríkisstjómir
sýnt af sér jafnmikinn hroka og lítils-
virðingu gagnvart Alþingi en sú sem
nú situr. Báðir formenn stjómarflokk-
anna, forsætisráðherra og utanríkis-
ráðherra, hafa líkt Alþingi við gagn-
fræðaskóla og sagt að umræður á Al-
þingi líkist einna helst gagnfræða-
skólamálfundi. Þegar að þessu hefur
verið fundið hafa þessir háu herrar
báðir gert sig breiða og (yllilega gefið í
skyn að það væri tímasóun að fara með
mál inn á þing.
Bráðabirgðalögin
ogAlþingi
Virðingarleysi ríkisstjómarinnar allrar,
og þó sérstaklega Davíðs og Jóns Baid-
vins, (yrir Alþingi kom líka með áberandi
hætti í ljós fyrir aðeins nokkmm mán-
uðum. Þegar braðabirgðaiög voru sett í
kjölfar kjaradómsúrskurðar sl. sumar
var ríkisstjóminni í lófa lagið að
kalla saman þing, enda er þing nú
að störfum allt árið. Það var hins
vegar ekki gert og beint og óbeint
var sú skýring gefin að það kostaði svo
mikla umræðu, karp og vesen að koma
lögunum í gegnum þingið að það væri
hreinlega ekki hægt að standa í því. Það
var á slíkum forsendum sem fram-
kvæmdavaldið, með þá Davíð og Jón
Baldvin í broddi fylkingar, rúllaði yfir
iöggjafavaldið. Þá hentaði ekki að „sýna
Alþingi íslendinga það traust sem það
verðskuldar og krafist er af því sam-
kvæmt þingræðislegu fuiltrúavaldi". Það
hentar hins vegar nú að nota þennan
fagurgala um þingið til að komast hjá því
að þurfa að leggja stórmál undir þjóðar-
atkvæði þó svo að um það sé gerð svo
víðtæk krafa í samfélaginu að ekki ætti
að vera hægt að ganga framhjá henni.
Tvískinnungur og valdhroki ríkis-
stjómarinnar er slíkur að því verður
hreinlega ekki trúað að Alþingi íslend-
inga láti þetta viðgangast öllu lengur. Á
þetta mun reyna í atkvæðagreiðslunni
á þingi í dag. -BG