Tíminn - 18.11.1992, Qupperneq 4

4 Tlminn
Miðvikudagur 18. nóvember 1992
Tíminii
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrfmur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9,110 Reykjavik Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Mikilvægi nor-
ræns samstarfs
Á þingi Norðurlandaráðs í síðustu viku var ákveðið að
breyta nokkuð áherslum í norrænu samstarfi og verður
menningarmálum í víðum skilningi og málum sem krefj-
ast beinnar þátttöku sem flestra Norðurlandaþjóðanna
nú gert hærra undir höfði en áður. Er þetta gert í ljósi
þess að fyrirsjáanlegt er að á næstu árum munu ákveðnir
þættir í norrænu samstarfi, s.s. vinnumarkaðsmál, breyt-
ast yfir í að verða evrópskt samstarf. Með tilkomu evr-
ópska efnahagssvæðisins mun mikilvægi fjölmargra þátta
í norrænu samstarfi minnka.
Hins vegar er það líka ljóst að um leið og þýðing nor-
ræns samstarfs minnkar á einu sviði eykst mikilvægi þess
á öðrum sviðum, ekki síst fyrir okkur íslendinga. Þess
vegna er mikilvægt að sú endurskipulagning samstarfs-
ins sem nú á sér stað takist sem best.
Halldór Ásgrímsson, formaður íslandsdeildar Norður-
landaráðs, bendir einmitt á þetta í nýlegu viðtali hér í
Tímanum en þar segir hann m.a.: „Að mínu mati er nor-
rænt samstarf þýðingarmeira fyrir ísland nú en nokkru
sinni fyrr vegna þess sem er að gerast í Evrópu. Við höf-
um ekki möguleika á því að taka þátt í öllum þeim fund-
um sem haldnir verða eftir að hið evrópska efnahags-
svæði hefur verið stofnað. Við getum því haft meiri áhrif
með því að viðhalda góðu norrænu samstarfi og stólað í
mörgum tilvikum á norræna starfsbræður okkar í ýms-
um málum.“
Óhætt er að taka undir þessa afstöðu Halldórs og fagna
því að þessi skilningur er uppi í íslandsdeild Norður-
landaráðs. Það sem veldur hins vegar nokkrum áhyggjum
eru þau tíðindi sem Halldór og aðrir þingmenn hafa flutt
með sér heim frá þinginu í Árósum. Þau tíðindi eru að
einhverjir frændur okkar hafi sýnt því áhuga að koma
Norrænu eldfjallastöðinni undan forræði norrænnar
samvinnu, þar sem hún sé verkefni sem eðlilegra sé að
viðkomandi land, sem hýsir stofnunina, sinni eitt. Nú vill
svo til að Norræna eldfjallastöðin er staðsett á íslandi og
hefur stöðin öðlast alþjóðlega viðurkenningu og haslað
íslandi og norrænni samvinnu völl í miðstöð þekkingar
og rannsókna í heiminum. Á þessu afmarkaða sviði hefur
því norræn samvinna eflt vísindalegar rannsóknir hér á
landi og stuðlað að því, ásamt fleiru, að ísland er ekki út-
kjálki hins alþjóðlega vísindasamfélags á þessu sviði held-
ur mitt í hringiðunni.
Herkostnaðurinn við þessa lyftistöng vísinda og mennta
á íslandi er vissulega mikill og hleypur á tugum milljóna
á ári hverju. íslenska ríkið leggur hins vegar ekki fram
þetta fé og hefur þær einu skyldur að hýsa stofnunina.
Það þarf því ekki að koma á óvart þó samstarfsþjóðir okk-
ar horfi sparnaðaraugum til kostnaðarsamra stofnana á
þrengingartímum, ekki síst þegar fslensk stjórnvöld hafa
í gegnum árin ekki séð sóma sinn í að útvega stofnuninni
viðunandi húsnæði þátt fyrir að hafa gefið samstarfsaðil-
um okkar fyrirheit um annað.
Það er enn ekki búið að útfæra þá stefnumörkun sem
ákveðin var á þingi Norðurlandaráðs í Árósum í síðustu
viku. íslendingar þurfa að halda vöku sinni þegar sú út-
færsla er ákveðin, þannig að tryggt sé að norrænt sam-
starf gagnist íslendingum sem tenging við umheiminn
og Evrópu. Ljóst er að sú tenging verður í auknum mæli
í formi menningartengsla og því er brýnt að missa ekki úr
höndum okkar menningar- og vísindastofnanir, sem ver-
ið hafa einhverjar styrkustu stoðirnar í þessum efnum.
Þaft cr merkileg pólitísk lífs-
reynsla aö fylgjast meft Sjálfstæft-
isfiokknum þessa dagana. Þaft
hefur ekki í annan tima komift
bctur í Ijós aft þaft eru í raun
margir flokkar og mjög ólík sjón-
armift sem myndaþaö litróf sem í
dagíegu tali gengur undir nafninu
Sjálfstæftisflokkur.
Lengi vel gátu hin ólfku öfl í
flokknum sameinast um sterkan
formann en þvi hefur ekki verift til
aft dreifa um langt árabil. Hins
vegar hefur Sálfstaeftisflokknum
rcynst drjúg hefðin, þaft aimenna
vifthorf meftal flokksmanna aft
brýnt sé aft halda flokknum saman
þrátt fyrir sterkar tilhneigingar til
og dæmin sanna getur hinn
mínnsti gustur ieitt til þess aft
klofningsraddir fari aft hfjóma og
flokkurinn verftt nánast óstarf-
Ófaer um að axla
borgarfulltróar hms vegar, s.s.
Júh'us Hafstein, styftja sjónarmift
borgarstjórnarfulltrúans, forsaet-
isráðherrans og forinanns Sjálf-
stæðisflokksins um aft rctt sé aft
athuga afnám aðstöðugjalds.
Þá er miftstjóm Sjálfstæftis-
flokksins orftin tlla óróieg vegna
i um stórauknar skatta-
' en á satna
tíma kynnir formaður flokksins
hugmyndir sínar um að hækka
tekjuskattinn stórlega. Sennilega
Sá efnahagsvandi sem nú er vift
aft glíma — og er aft verulegu leyti
rikisstjórainni sjáifri aö kenna —
hefur krafist þess af Sjálfstæftis-
flokknum að hann geri upp hug
sinn á mörgum erfiftum sviftum:
og taki af síarið í mSÍum sem lík-
ieg etit til aft valda sundrungu
innan flokksins. Með öftrum orö-
um, þá hefur flokkurinn þurft aft
takast á vift ytri vanda í þjóftfélag-
inu, axla ábyrgft meft ríkisstjórn-
arþátttöku á erfiftleikatímum. Þaft
hefur stðan dregið fram brcstina í

einmgu Sjáifstæftisfloldcsins og
flokkurinn stenst þar af ieiðandi
ekki þaft próf sem ríkisstjómar-
forysta er. Hver höndin er uppi á
móti annarri í fiokknum og for-
maðurinn er retkuli eins og rót-
laust þangift.
Klotið þvers
ogkruss
í Reykjavík, þar sem finna má
þungamiðju flokksstarfsins, eru
uppi gjörsamlega óitk sjóharmift
Ul ýmissa þeirra hugmynda sem
varpaö hefnr verift fram. Borgar-
stiórnarflokkur sjálfstæftismanna
er kiofinn, en hæfti borgarsfjóri og
forseti borgarstjórnar hafa lýst sig
algjörlega mótfallna hugmyndum
um afnám aftstööugjalds. Aftrir
formanns síns um að stórhækkun
á útsvari og tekjuskatti sé f raun-
inni ekki skattahækkun þvf aft aft*
stööugjald lækki á fyrirtækjum á
Gvendi á Eyrinni vegi upp skatta-
lækkunina hjá Eimskip.
á svart
verift aft hætast vift fyrri ágtcining
innan fiokkslns þar sem hðfúft-
andstæftumar hafa verift Davift og
Þorsteinn Pálsson.
£r nú svo komift að Sjálfstæöis-
flokkurinn hefur enga ákveðna
stefnu í nokkmm af mikilvægustu
málaflokkunum. Margar stefnur
era uppi og hver höndin er uppi á
móti annarri. Sem fotystuflokkur
í ríkisstjóm fær Sjáifstæftisflokk-
urinn fafleinkunn, hann hefur
ekid til aft hera þann styrk og innri
samheldni sem þarf til að geta
tekið erfíftar ákvarftanir þegar
þess þarf meft. Garri
Afturför stöðugleikans
Stöðugleikinn í efnahagsmálum
er aldrei nógsamlega lofsamaður.
Verðbólga á núllpúnkti kemur
einkum þeim verr stöddu til góða
og alveg væri það hroðalegt ef verð-
bólgudraugurinn hleypti verð-
bólguskriðunni af stað á nýjan leik
og láglaunin og atvinnuleysisbæt-
urnar mundu fuðra upp á verð-
bólgubálinu. Eða svo segja þeir í
blöðunum og útvörpunum.
Klifað er á því að verð-
bólga myndi rýra kaup-
mátt þeirra verst settu
og reynslan sýnir að
verðbólgan kemur verst
við þá sem lægst hafa
launin og skulda mest.
Allt hefur þetta verið
sagt þúsund sinnum og
allt er þetta í leiðara
Mogga í gær, að því við-
bættu að gengisfelling
komi ekki til greina
vegna þess að hún muni
koma svo illa niður á
þeim verst settu með því
að hleypa upp verðbólgunni sem er
svo vond fyrir armingjana.
Vit og handafl
Að hinu leytinu er svo stundum
verið að kvarta yfir hávöxtum í
verðbólgulausu efnahagsumhverfi
og þar er sama uppi á teningum,
háu vextimir koma verst við þá sem
minnst mega sín. Eða svo segir í
allri hagrænni umfjöllun.
Ráðherrar og bankastjórar eru á
einu máli um að það sé andstætt
öllu vitrænu peningabralli að
lækka vextina með einfaldri ákvarð-
anatöku. Það er kallað að stjórna
peningamálum með handafli. Vext-
imir ákvarðast af innri lögmálum
fjármagnshræringa sem hefur ekk-
ert með mannsvit að gera og þar við
situr.
Hins vegar stjórna sömu aðilar
gengisskráningu með vöðvaafli og
kalla það fastgengisstefnu og telja
sjálfum sér og öðmm trú um að
sleppi þeir hendinni af svo veiga-
miklu stjórnunartæki verði öllum
verðbólguárum sleppt lausum til
óbætanlegs tjóns fyrir þá verst
settu, sem óhjákvæmilega verða
verðbólguófreskjunni að bráð.
Svona er ráðslagað fram og til
baka með kaupmátt hinna verst
settu sem allir bera svo mikla um-
hyggju fyrir og vernda og verja með
hetjubrag og stóryrðum, en fyrst og
síðast orðaleppum sem eru fyrir
löngu búnir að glata allri merk-
ingu, ef þeir þá nokkru sinni hafa
haft hana.
Verðbólgublessun
En leyfist manni að spyrja: Hvern-
ig stendur á samdrættinum og at-
vinnuleysinu í öllum guðsblessuð-
um stöðugleikanum?
Verðhrun á fasteignum og fyrir-
tækjum, gjaldþrot og meira at-
vinnuleysi en núlifandi menn
þekkja og stefnir í enn meira af svo
góðu eru Ieiðindi sem menn standa
frammi fyrir. Óhætt mun að telja
sívaxandi hóp atvinnuleysingja
meðal hinna verst settu og er erfitt
að koma auga á hvemig verið er að
passa upp á þeirra hagsmuni með
stöðugleikanum, eða hvað þeim
kemur við hvort verðbólgustigin
eru eitthvað fleiri eða færri.
Enn má spyrja hvort það sé stöð-
ugleiki að halda verðbólgunni á
núlli þegar hún er 2-6% í öllum
viðskiptalöndum okkar. En vaxta-
stigið svipað og hér er.
Skyldi það ekki fremur vera verð-
hjöðnun og því alls ekki stöðug-
leiki?
Margt má kenna til stöðugleika,
eins og til dæmis það, að þegar
nautabændur lækka sínar afurðir
um 14%, lækka kaup-
■ menn nautakjötið um 1-
4%. Svona stöðugleika á
útsöluverði kunna neyt-
endur sjálfsagt vel að
meta.
Stöðugir hávextir og
stöðugt gengi og stöðugt
verðbólgunúll veldur eng-
um stöðugleika í atvinnu-
þróun, nema að því leyti
að atvinnuleysið eykst
stöðugt og „þeim verst
settu“ fjölgar að sama skapi.
Þá vex ríkissjóðshallinn
stöðugt og skuldasúpumar
fljóta stöðugt yfir alla barma og sér
hvergi fyrir endann á þeim upp-
sprettum öllum, fremur en stöð-
ugri stækkun fiskveiðiflotans sem
eykst að brúttótonnafjölda í öfugu
hlutfalli við hjöðnun fiskstofna.
En allt eru þetta smámunir hjá
þeim miklu sigrum sem unnist
hafa í baráttunni við verðbólguna,
en að halda henni stöðguri í núlli er
sá kínalífselixír sem alla kvilla
læknar.
Það sem menn ekki varast er að
stöðugleikinn er orðinn stöðnun
og jafnvel afturför á mörgum svið-
um.
í USA er efnahagslífið á uppleið
eftir langvarandi lægð. Tekist hefúr
að koma verðbólgunni úr 2% í 4%
og stefnt er að því að ná henni upp
í 6% til að fjörga upp á athafnalífið.
Mörlandinn mun þurfa að þrautka
í sjö mögur ár áður en bullið um
stöðugleikann fyrir hina verst settu
hættir að hrína á honum. OÓ