Tíminn - 29.01.1993, Blaðsíða 7

Föstudagur 29. janúar 1993
Tíminn 7
Þj óðlegt en þó
byltingarkennt
Þorgeir Ibsen:
Hrelnt og belnt,
Ijóð og Ijóðllki,
Skuggsjá 1992.
Þorgeir Ibsen skólastjóri í Hafn-
arfirði sendir hér frá sér ljóða-
bók, hina fyrstu frá sinni hendi.
Það dylst engum, sem les, að
hann stendur traustum fótum í
hefðbundinni og rótgróinni
ljóðahefð þjóðarinnar, er vel les-
inn í ljóðum, jafht fornum sem
nýjum, og þekkir vel jafnt stuðla-
setningu sem rím. Hér í fyrri
hluta bókarinnar er allt kveðið að
hefðbundnum hætti, stuðlað og
rímað.
Aftur á móti er öðru vísi farið að
í seinni hluta bókarinnar, því að
þar bregður höfundur undir sig
betri fætinum, sleppir öllu hefð-
bundnu bragformi og yrkir
frjálst og óbundið að sið yngri
skálda. Þessum verkum sínum
gefur hann nafnið „ljóðlíki", og
má vera að þar sé komið gott nýtt
orð fyrir það sem hingað til hefur
verið kallað ýmist „atómljóð",
„nútímaljóð“ eða „óbundið ljóð“.
Þó getur hugsast að mönnum
finnist full mikil neikvæð afstaða
til slíkra ljóða felast í nafninu; því
er nefnilega hreyft aftan á bók-
inni að „ljóðlíki geti ekki kallast
ljóð fremur en smjörlíki smjör“.
En hvað sem þessari samlíkingu
líður, er hitt víst að ljóðlíki höf-
undar hljóta óhjákvæmilega að
verða að flokkast undir ljóð, hvað
sem hann vill sjálfur vera láta, að
minnsta kosti eru þau ekki
óbundið mál eins og hann geng-
ur frá þeim.
Yrkisefni höfundar eru margvís-
leg, en ýmiss konar tækifæris-
kveðskapur er áberandi, svo sem
ljóð ort á tilteknum stöðum á
landinu eða við ákveðin tilefni.
Þá eru ljóð ort til annars fólks
nokkuð áberandi, svo og minn-
ingarljóð. Með allt þetta fer hann
snyrtilega og að hefðbundnum
hætti, og það jafrit þótt slík tæki-
í Bókmenntii
^..%............".....^
færisljóð vilji á stundum verða
nokkuð einhæf og fjarlæg þeim
sem ekki þekkja persónulega til
viðkomandi staða, tilefna eða
einstaklinga.
Þá er ljóst að höfundur hefur
verið mjög hrifinn af ljóðum
Steins Steinarrs, sem raunar er
tilefnið að einu af hinum hefð-
bundnu ljóðum bókarinnar. En
um Stein er auk þess ljóðlíkið
Minning, og segir þar frá til-
teknu atviki vestur á fjörðum ár-
ið 1936. Þar var Steinn við karfa-
vinnslu og varð samkvæmt því
sem hér segir að þola háð og
spott frá verkstjóra sínum, sem
hafði það sér til dægrastyttingar
að skopast að skáldinu. Eftir því
sem hér má lesa virðist Steini
ekki hafa tekist að bíta hér frá sér
svo að dygði, og stingur það
raunar nokkuð í stúf við þær sög-
ur sem af honum ganga annars
staðar, og vilja hafa það svo að
hann hafi getað verið manna
beinskeyttastur í orðum þegar á
þurfti að halda. En hitt fer ekki á
milli mála að í þessu ljóðlíki, sem
Þorgeir kýs að nefna svo, hefur
hann bætt við nýjum drætti í
sögu Steins.
Og raunar kann það að vera ekki
fjarri lagi að bera þá saman, Stein
Steinarr og Þorgeir Ibsen, ein-
mitt að því er þróun ljóðforms
varðar. Allir kunnugir vita að
Steinn var jöfnum höndum list-
fengt skáld í hefðbundnum stíl
og brautryðjandi í módemisma.
Steinn orti meðal annars rímna-
brot og sonnettur af mikilli
prýði, og ljóst má telja að traust
kunnátta hans í hinu hefð-
bundna formi hafi verið sú und-
irstaða sem hann reisti formbylt-
ingar sínar á.
Líklegt virðist að svipað hafi far-
ið fyrir Þorgeiri Ibsen, eftir því
sem marka má af þessari bók
hans. Hann er vel heima í gamla
forminu og kann með það að
fara. Á gmnni þeirrar kunnáttu
býr hann svo til það sem hann
kýs að kalla ljóðlíki. Þar em á
ferðinni órímuð ljóð, sem eink-
um byggja á opinskáum og ein-
lægum tjáningarmáta. En slík
ljóð hljóta líka að standa og falla
með því að höfundar sýni í þeim
glögga tilfinningu fyrir hrynj-
andi og byggingu ljóðlína. Það
sýnist greinilega vera á ferðinni
hér.
Borgarleikhúsið:
Blóðbræður
Söngleikurinn Blóðbræður eftir
Willy Russell er nú sýndur í Borg-
arleikhúsinu í leikstjóm Halldórs
E. Laxness. Hann fjallar um frú
Johnston, einstæða móður sem
eignast tvíburadrengi og vegna ör-
birgðar neyðist til að gefa annan
þeirra til ríkra hjóna. Reynt er að
koma í veg fyrir að drengimir hitt-
ist, en það reynist ómögulegt.
Verkið snýst um vináttu þessara
drengja, en einnig um samvisku
mæðranna sem ekki em sáttar við
það hvemig að málunum var stað-
ið.
Sýning Borgarleikhússins er stór-
kostleg. í aðalhlutverki em Ragn-
heiður Elfa Amardóttir, sem leikur
frú Johnston, og þeir Magnús
Jónsson og Felix Bergsson, sem
leika bræðuma Edda og Mikka.
Ragnheiður túlkar vel hlýja en ör-
væntingarfúlla móðurina, sem vill
fá að sjá Edda um leið og henni
finnst það sárt. Ragnheiður syngur
líka afbragðsvel.
Magnús og Felix valda hlutverk-
um sínum mjög vel. Þeir leika
Mikka og Edda frá því þeir em 7
ára, svo 14, þá 18 og síðast em þeir
um þrítugt. Mismunurinn á
þroska kemst vel til skila og sam-
leikur þeirra er með ágætum.
Sama er að segja um Sigrúnu
Waage, sem leikur Lindu frá því
hún er krakki og til fullorðinsald-
urs. Hlutverkin em krefjandi, út-
heimta gamanleik en harmleik í
lokin. En allt gengur fullkomlega
upp.
Harald G. Haraldsson leikur
sögumanninn og hefði textameð-
ferðin mátt vera eilítið skýrari.
Þetta er dálítið þreytandi persóna
af hendi höfundar, birtist of oft og
segir mikið til það sama. Valgeir
Skagfjörð er í essinu sínu í hlut-
verki vandræðagripsins Samma,
eldri bróður Mikka, og þau Hanna
María Karlsdóttir og Steindór
Hjörleifsson em sannfærandi sem
herra og frú Lyons sem ala Edda
upp.
I ýmsum hlutverkum em þau
Bjöm Ingi Hilmarsson, HarpaAm-
ardóttir, Bára Lyngdal, Jakob Þór
Einarsson, Jón St Kristjánsson og
LEIKLIST
Ólafur Guðmundsson. Hópatriðin
em góð og þá sérstaklega þar sem
krakkahópurinn er að leika sér.
Henný Hermannsdóttir á heiður-
inn af vel útfærðum dansatriðum.
Þýðing Þórarins Eldjám þótti mér
ankannaleg á stundum. Til dæmis
þegar Mikki á ekki að vera nema 7
ára og fer með rímaðan texta sem
er alltof hátíðlegur og fullorðins-
legur.
Leikmynd Jóns Þórissonar er
mjög vel hönnuð og með hjálp lýs-
ingar Lámsar Bjömssonar virðist
sviðið óendanlega stórt. Lýsingin
er mjög þýðingarmikil í sýning-
unni og var sérstaklega falleg í
lokaatriðinu þegar hringurinn,
sem markaði upphaf vináttunnar,
umlykur bræðurna við lok hennar.
Stefanía Adolfsdóttir hannar bún-
ingana og ferst henni það vel úr
hendi.
Tónlistarstjóm er í höndum Jóns
Ólafssonar og er vel farið með fal-
lega og grípandi tónlist Russells.
Það em oft sömu lögin sem em
leikin, en það kemur ekki að sök.
Það var lengi klappað í lok sýn-
ingar og ekki að ósekju. Þetta er
góð skemmtun frá upphafi til
enda. Góður leikur, vel sungið og
umgjörðin falleg.
—Gerður Kristný
SKATTLANDSFLÓTTI
Landsfólkinu er ætlað að
gjalda keisaranum það sem
keisarans er og engar reflar.
Sjálfsagt geta flestir tekið undir
jja skoðun, enda virðist fátt
mæla á móti henni í fljótu
bragði. Keisarinn þarf á öllu
sínu fé að halda til að reka
þjóðfétagið frá degi til dags.
Samt heyrast alltaf raddir sem
segja aö sumir sleppi betur en
aörir undan skatti keisarans.
Þá er nefnt tll sögunnar fólk I
sjálfstæðum atvinnurekstri og
ilka launamenn sem taka að
sér aukavinnu á kvöldin og um
helgar. Hinir og þessir. Á sín-
um tíma kom svo keisarinn á
fót sérstöku fótgönguliöi til að
hafa hendur í hári fólks af
þessu sauöahúsi og draga
ftam í dagsljósið.
Ekki verður á móti mælt að
orðrómur um misjafna skatta
eigi við rök að styðjast. Stund-
um eru tekjur fölks þannig i
laginu að þær ganga skatt-
heimtumönnum úr greipum (
fyrsta slag. En fóik getur sofið
vært fyrir þvi að keisarinn
hremmir þaö sem keisarans er
áður en yfir lýkur og gott betur.
Nú má vel staldra við og
velta málinu fyrir sér af ein-
lægni og spyija: Hvað verður
um þær tekjur manna sem eirt-
hverra hluta vegna fara á svig
við keisarann og hans menn?
Eru þeir peningar týndir og
tröllum gefnir? Jafnvel grafnir í
jörðu um aldur og eilifð? Eða
eru þeir notaðir að bragði og
renna þannig beint út til fólks-
ins aftur?
Peningamir verða áfram til I
landinu, þó að keisarinn kom-
ist ekki yfir þá I fyrstu umferð.
Að vísu er ekki hægt að festa
þá í steinsteypu eða öðmm
eignum sem koma fram á
skattaeyöublaði. Peningunum
er þvi eytt um hæl og þeir
flæða um æðakerfi þjóðfélags-
ins. Fólk leyfir sérýmsan mun-
að, sem það léti ógert ella, og
blæs lifsanda í hálf dapurt
hagkerfið.
Svona hefur þetta gengið frá
því mynt var fyrst slegin og
keisarinn tók hana af mönn-
' um. Þessi siður hefur grafið
um sig fyrir löngu og helgað
sér eigin farveg. Plstilhöfundur
telur að ekki borgi sig að hrófla
of harkalega við þessum
gamla helgisið upp úr þurm.
Það getur haft slæm eftirköst i
þjóðfélaginu og verður ekki
séð fýrir endann á þeim.
Oft em peningar af þessu
tagl einu aurarnir sem fólk á
eftir þegar upp er staöið frá
brauðstritinu. Fyrir bragðið
endist fólkið til að strita áfram f
langnættinu við Ballarhaf, Hér
er yfirleitt um að ræða fólk
með fmmkvæði og kraft tíl að
skapa öðm fólki vinnu og
halda uppi nútima þjóðfélagi.
I dag em að opnast nýjar
leiðir fyrir duglegt fólk suður á
fastalandi Evrópu og vfðar um
heim. (slenskt þjóðfélag er hart
leikið eftir áratuga eyðslu keis-
arans um efni fram og raunar
fátt sem heldur I fólkið á sker-
inu. Á sama tíma ætlar is-
lenska keisarafjölskyldan að
herða skattheimtuna og reka
landflóttann með nýju riddara-
liöi.
Ingólfur Amarson þoldi ekki
fleiri skattheimtumenn i Noregi
og því skyldu niðjar hans þola
þá frekar á Islandi?