Tíminn - 06.02.1993, Síða 5

Laugardagur 6. febrúar 1993
Tíminn 5
Á stormasamri tíð
Jón Kristjánsson skrifar
íslenskur vetur hefur minnt rækilega á sig
undanferið, og síðustu vikur hefur verið
dæmalaus ótíð og hefur enginn landshluti
farið varhluta af því. Stormar hafe geisað,
jafnvel meira en veðurglöggir menn muna
efdr. Það hefur verið ófeerð á landi, og ekki
gefið á sjó langtímunum saman. Slíkir vetur
koma hér á norðlægum slóðum, og sem bet-
ur fer er aðstaða okkar öll önnur en fyrr til
þess að mæta slíku tíðarfari. Vegir eru ruddir
á skömmum tíma, og flutningatæki fyrir vör-
ur og fólk eru allt önnur og betri en áður var.
Ógæftir
Ógæftir eru ekki nýtt fyrirbrigði. Hins vegar
hefur upp á síðkastið verið sérlega erfitt tíð-
arfar til sjósóknar. Hitt er þó verra að afla-
brögð hafa víða verið treg. Sá kvóti, sem flot-
inn hefur yfir að ráða, þótt minni sé en áður,
er sóttur með meiri tilkostnaði þegar fiskast
illa í ótíðinni.
Jákvæðu fréttimar
— loðnan
Það eru hins vegar jákvæðar fréttir að
loðnuvertíð lofar góðu, ef skipin hafa frið til
þess að athafna sig. Loðnunni fylgja mikil
umsvif, og fréttir um góða loðnuveiði eru ein
af þeim fáu jákvæðu tíðindum sem berast af
atvinnulífinu um þessar mundir. Góð loðnu-
veiði bjargar þó ekki öllu þjóðfélaginu.
Síldveiðamar
Á undanfömum árum hafa margir haft at-
vinnu af sfldarsöltun og vinnslu sfldar í landi.
Sú staðreynd blasir nú við að landverkafólk
hefur haft sáralítið að gera við sfldarsöltun á
síðustu vertíð. Þetta er tilfinnanlegast fyrir
það að sfldveiði hefur verið mikil, en sfldin
hefur einfeldlega farið í bræðslu og fólkið sit-
ur eftir með sárt ennið.
Sfeylda stjómvalda
Það er að vísu of seint í rassinn gripið nú, en
það er auðvitað skylda stjómvalda að hafa
forustu um að þetta endurtaki sig ekki. Það á
að halda því fydrkomulagi sem var, að veiði-
skip séu skyldug til þess að landa hluta af afl-
anum til vinnslu til manneldis. Veiðileyfúm
eiga einfaldlega að fylgja þessi skilyrði. Það er
alveg óviðunandi að hagsmunir landverka-
fólks og fyrirtækja, sem hafa tekið sfld til sölt-
unar, gleymist
Það er mjög al-
varleg staðreynd
að ekki skuli hafa
tekist að salta
upp í þá tak-
mörkuðu samn-
inga sem gerðir
hafa verið. Enn
er of snemmt að
spá um hvaða
skaða þetta veld-
ur, en það ervon-
andi að hann verði sem minnstur. Aðalatrið-
ið er að kon.a í veg fyrir að það ástand, sem
verið hefúr undanfarið, endurtaki sig.
Þó að sfldveiðin hafi feerst yfir á stærri skip,
sem ekki hafa útbúnað til þess að skila sfld-
inni hæfri til söltunar, verður að finna lausn
á því máli. Það ástand, sem verið hefúr, geng-
ur einfaldlega ekki upp.
Rússasamningur
Nú berast fréttir af stórum rammasamningi
við Rússa um söltun sfldar. Vönandi stenst sá
samningur, þrátt fyrir þær hörmungar í efna-
hagsmálum sem Rússar búa við. Saltsfldar-
markaðurinn í Rússlandi hefúr verið okkur
íslendingum afar mikilvægur og stór þáttur í
því að halda uppi atvinnustigi við sjávarsíð-
una undanfarin ár.
Smáftskur
Önnur vonarglæta í erfiðleikunum er sú að
nú verður vart við smáfisk í kringum landið í
vaxandi mæli. Veiðihólfúm hefúr verið lokað
að undanfómu vegna þessa, eins og nauðsyn-
legt er til þess að fiskurinn fai að vaxa. Það
ber að vona að þama sé innistæða sem hægt
sé að taka út síðar.
Afkoman
Þegar illa fiskast eins og nú, þyngist róður
fyrirtækja við sjávarsíðuna. Framleiðslan
dettur niður og tekjumar minnka, en fastur
kostnaður fellur í gjalddaga. Því er mikil jafn-
vægislist fyrir stjómendur sjávarútvegsfyrir-
tækja að þrauka í von um betri tíð. Ég get um
þetta vegna þess
að umræðan um
íslensk fyrirtæki,
hvort sem er í
sjávarútvegi eða
öðrum greinum,
gengur oft út á
það að allir erfið-
leikar stafi af því
að stjómendum-
ir séu skussar
sem viti ekki
hvað þeir em að gera. Sjávarútvegurinn er
enn sveiflukenndur atvinnuvegur, þar sem
koma erfið tímabil og síðan gengur betur.
Vegna fyrirferðar hans í þjóðfélaginu verður
efnahagsástandið einnig sveiflukennL Þetta
helst í hendur.
Markaðsmál
Ofan í þessa erfiðleika berast fréttir um
verðlækkun á Bandaríkjamarkaði og hættu á
frekara gengisfalli pundsins. Hvomtveggja
em mjög alvarleg tíðindi fyrir íslenska þjóð-
arbúið. Viðskiptakjörin versna og þjóðartekj-
umar minnka.
Verðlækkunin á Bandaríkjamarkaði nú er
aðvömn til okkar íslendinga og er innlegg í
öfgafúllar umræður um markaðsmál, sem
hafa annars vegar gengið út á það að alls
staðar bíði kaupendur eftir íslenskum fiski á
hnjánum, og hins vegar að ftjálsræði í út-
flutningi færi okkur gull og græna skóga.
Hvomtveggja em blekkingar. Utflutningur á
fiski er viðkvæm og vandasöm atvinnugrein.
Greiður aðgangur að mörkuðum sem víðast
er okkur lífsnauðsyn, sem og það að sinna
kaupendum sem best, og vanrækja ekki
markaði ef eitthvað bjátar á. Frjálsræði í út-
flutningi á Bandaríkjamarkað hefúr heldur
ekki reynst íslendingum sá hvalreki, sem lát-
ið var í veðri vaka þegar losað var um þær
reglur sem giltu um þennan útflutning.
Að klífa erfiða hjalla
Það er brýnt að stjómvöld láti nú af þeim hé-
giljum í sambandi við sjávarútveginn að þeir,
sem lenda í erfiðleikum, séu skussar sem
ekki séu á vetur setjandi. Umræður um gjald-
þrotaleiðina í sjávarútvegi em ekki sæmandi
og vonandi leggjast þær af. Gjaldþrotum í
sjávarútvegi fylgir auðvitað mikii hætta á
stóráföllum í bankakerfinu. Engir eiga meira
í húfi að fyrirtækin þrauki en viðskiptabank-
ar þeirra. Þess vegna þarf nú náið samráð og
samvinnu bankanna, ríkisvaldsins og at-
vinnufyrirtækjanna til þess að klffa þann erf-
iða hjalla sem nú er við að fást í sjávarútveg-
inum. Þeir erfiðleikar hafa þegar í stað áhrif í
öllu efnahagslífi landsmanna.
Sameiningar
Því er mjög haldið á lofti að skipulagsbreyt-
ingar í sjávarútvegi og sameining fyrirtækja
leysi allan vanda. Hér skal því ekki mótmælt
að ýmsir geti styrkt sig með því að skapa
stærri heildir. Hins vegar er árangur af sam-
einingu fyrirtækja oft háður að hægt sé að
nýta eignir betur. Það þýðir oft á tíðum að
þörf er á því að selja eignir, en oft er undir
hælinn lagt að það takisL Sameining sam-
einingarinnar vegna leysir ekki neinn vanda.
Jákvætt hugarfar
Það er áríðandi að gera sér glögga grein fyr-
ir því að það em engar einfaldar lausnir á
vanda atvinnulífsins í landinu. Það er auðvit-
að afar mikilvægt að stjómvöld komi að þess-
um málum með jákvæðu hugarfari og vilja
til þess að aðstoða fyrirtæki yfir erfiða hjalla
án þess að reka þau í gjaldþrot eða rekstrar-
stöðvun sem leiðir til atvinnuleysis.
Náttúrlegar sveiflur í veðurfari valda erfið-
leikum í viðkvæmum rekstri, og þann hjalla
verður að klífa með sameiginlegum aðgerð-
um bankanna, stjómvalda og atvinnufyrir-
tækjanna.