Tíminn - 21.04.1993, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miðvikudagur21. apríl 1993
Slgrún
Reykjavík —
Framsóknarvist
Framsóknarvisl verður spiluð n.k. sunnudag 24. aprfl I Hótel
Lind, Rauðarárstig 18, og hetst M. 14.00.
Veitt verða þrenn verðlaun karia og kvenna.
Sigrún Magnúsdóttir borgarfulltrúi flytur stutt ávarp f kaffihléi.
Aögangseyrir kr. 500,-. Kaffiveitingar innifaldar.
Framsóknaríéíag Reykjavíkur
Kópavogsbúarog nágrannar
Spilað verður að Digranesvegi 12, sumardaginn fyrsta kl. 15. Spilaverölaun og
veitingar.
Freyja, félag framsóknarkvenna I Kópavogi
Framsóknarfélögin í Hafnarfirði
Opið hús að Hverfisgötu 25 alla þriðjudaga kl. 20.30.
Komiö og fáið ykkur kaffisopa og spjallið.
Framsóknaríélögin
Akranes — Bæjarmál
Fundur verður haldinn I Framsóknarhúsinu laugardaginn 24. april M. 10.30.
Rætt um þau mál, sem efst eru á baugi I bæjarstjóm.
BaejarfuMtrúamlr
Reykdælingar
Almennur stjómmálafundur á Breiöumýri kl. 20.30 föstudagskvöldið 23. april.
Þingmenn Framsóknarflokksins i kjördæminu koma á fundinn.
Fjölmennum og ræðum landsmálinl
Guðmundur Bjamason
Valgerður Svenfsdóttir
Jóhannes GeirSlgurgeltsson
Sumarfagnaður Framsóknar-
félaganna í Keflavík
veröur haldinn i Félagsheimilinu miðvikudaginn 21. april og hefst ki. 20.30.
Framsóknaríéiögin
Steingrímur
Páll
Stefán
Norðurlandskjördæmi vestra
Aimennur stjómmálafundur verður haldinn I Miðgarði, Skagafirði, mánudaginn
26. april kl. 21.00.
Frummælendun Steingrimur Hermannsson, Páll Pétursson og Stefán Guð-
mundsson. Allir velkomnir.
Kjördæmissamband framsóknarmanna
VERKAKVENNAFÉLAGIÐ
FRAMSÓKN
Aðalfiindur
Verkakvennafélagsins Framsóknar verður haldinn þriðju-
daginn 27. apríl 1993 kl. 20.30 í Sóknarsalnum, Skipholti
50 A.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Farið fram á verkfallsheimild.
3. Önnur mál.
Félagsmenn, fjölmennið og sýnið skírteini við innganginn.
SQómin
Til sölu
Massey-Ferguson bensíndráttarvél, árg. 1966, með
ámoksturstækjum og veltigrind, í mjög góðu standi. Verð
kr. 175.000,-.
Upplýsingar á kvöldin í síma 91- 671288.
Dönsk-íslensk orðabók
Dðnsk-íslensk orðabók. Rltstjóm:
Hrefna Amalds og Ingibjörg Jóhannes-
sen, ásamt Halldóru Jónsdóttur.
Reykjavik 1992. Isafoldarprentsmiöja.
945 bls.
Ég minnist þess frá yngri árum,
rétt fyrir tvítugt, að vinur minn,
séra Gerard Boots, þá prestur á Jó-
friðarstöðum og síðar í Stykkis-
hólmi, var að vinna orðabækur yfir
franska tungu. Þetta var mikið verk
og tók nokkur ár, en ég fylgdist
með af nokkrum áhuga um hvert
hann var kominn í stafrófinu á
hverjum tfma. Auk þess hafði hann
ánægju af að setja mig inn í hvaða
grundvallaratriða hann varð að
gæta við gerð slíkrar bókar, eins og
þess að hafa sem flesta þýðingar-
möguleika á orðunum. Allt þetta
verk vann hann með lindarpenna
og gamalli ritvél. Sömuleiðis hafði
ég séð Freystein Gunnarsson vinna
að dönsku orðabókinni með penna
uppi á skrifstofunni sinni í gamla
Kennaraskólanum. Þvílíkur mun-
ur eða á hinu tölvuvædda samfélagi
nútímans, þar sem jafnvel tölvum-
ar em samtengdar, svo fleiri geta
unnið að sama verkefni í einu.
Báðir þessir menn áttu ríkan
skilning á því, hve nauðsynlegt það
er lítilli þjóð með sérstakt tungu-
mál að eiga góðar orðabækur. Þeir
sinntu þessari þörf og leystu úr
henni og jafnframt var það ísafold-
arprentsmiðja, sem þá sá um út-
gáfu þessara bóka eins og nú. Það
er hinsvegar svo um þessar orða-
bækur, að til þess að þær séu nægj-
anlega góðar, þarf sífellt að vera að
endumýja þær. Ný orð og orðtök
þróast í hverju lifandi máli og þurfa
því að takast með og fá rétta merk-
ingu meðal þeirra þjóða er hyggjast
hagnýta sér hinar ýmsu tungur, til
náms, lesturs og ánægju. Því er
orðabókarstarf með hverri slíkri
þjóð svo mikilvægt og vandasamL
Hinu má svo ekki gleyma, að það er
margfalt dýrara hlutfallslega bæði
að því er varðar vinnu og útgáfu, að
gera slíkar bækur í litla samfélag-
inu, en meðal stærri þjóða.
Eins og í upphafi segir, er hér um
945 blaðsíðna bók að ræða. í henni
er að finna um það bil 45 þúsund
uppflettiorð. Auk ritstjóranna, sem
að framan eru taldir, munu nær
átta tugir ýmissa starfsmanna hafa
komið að þessu verki áður en yfir
lauk. Byggt hefir verið á Nudansk
Ordbog frá Politikens Forlag, að
stofrii til, hvað dönskuna varðar.
En hinsvegar á flestum dönsk-ís-
lenskum og íslensk-dönskum orða-
bókum, sem hér hafa verið gefnar
út, auk ýmissa orðabóka íslenskra
og auk þess ensk- íslenskra. Var
þannig víða leitað fanga og verkið
ber þess víða merki. Þess má geta,
að fyrri dönsk-íslensk orðabók í út-
gáfu ísafoldar hafði 30 þúsund upp-
flettiorð. Er þar um að ræða endur-
skoðuðu útgáfúna, sem bæði Ágúst
Sigurðsson og Ole Widding höfðu
þó bætt við það sem Freysteinn
Gunnarsson hafði lagt hornstein-
inn að. Sá homsteinn var raunar
svo góður, að margt er þar um
óbreytt enn í dag. Er gaman að
kanna hversu vel þessir gömlu
menn unnu sín störf við ffumstæð-
ar aðstæður, á ámm áður.
Það hefir orðið gæfa þessa verks,
hversu víða var Ieitað fanga og
margir fróðir menn, hver á sínu
sviði, hafa verið kallaðir til. Hefir
Leó Löve, forstjóri ísafoldar, hvergi
til sparað og er það vel. Árangurinn
er raunar eftir því. Við það að
saumfara ýmsa hluta bókarinnar,
hefi ég ekki fundið þá ágalla að
stórt orð sé á gerandi, né ástæða til
sparðatínings hér. Hinsvegar er
hægt að mæla eindregið með notk-
un bókarinnar við hinar margvís-
legustu aðstæður náms og vinnu
með danska tungu. Auk þess er öll
vinna og frágangur í útgáfu og gerð
bókarinnar með ágætum. Hafi út-
gefendur og ritstjórar þökk.
Sigurður H. Þorsteinsson
Kalifomía man
sinn fífil fegurri
„Hvort sem er með tilliti til at-
vinnu, tekna eða neyslu, verður
efriahagslegi afturkippurinn talinn
snarpari í Kalifomíu heldur en f
Bandaríkjunum yfirleitt. Verg
framleiðsla í Kalifomíu dróst sam-
an um 3,4% 1991, en um 0,7% í
Bandaríkjunum yfirleitt." Svo
sagði Finanrial Times frá 30. júní
1992.
„Segir í Kalifomíu til annars og
meira en bakfalls í hagsveiflu? Bob
Arnold, sem lengi hefúr fengist við
efnahagslega forsögn í Centre for
the Continuing Study of the Cali-
fomian Economy í Palo Alto, er
bjartsýnn. Hann kveður þrjá þætti
skýra ástand mála: Atvinnulegan
afturkipp, niðurskurð herútgjalda,
minnkandi framkvæmdir við bygg-
ingar. Þá hafi bakfallið orðið mest í
Los Angeles-lægðinni, en 80%
uppsagna hafa verið á því svæði.
Hann vekur máls á, að fram-
kvæmdir vegna landvama séu nú
aðeins um 8% framleiðslu Kali-
forníu, en þær vom 14% hennar
1967.“
,Aðrir draga þetta í efa og hafa
áhyggjur af, að ríkið stuðli miklu
síður að hagvexti heldur en á um-
liðnum ámm, eins og það heldur
nú á opinbemm málum. Bmce Ca-
in, stjórnfræðingur við Háskólann
í Kaliforníu í Berkeley, segir, að eft-
ir síðari heimsstyrjöldina hafi Kali-
forníu-ríki komið upp besta kerfi
æðri skóla, þeirra sem kostaðir em
af almannafé, lagt net þjóðvega
sem átti engan sinn líka, og um-
breytt melum, nánast eyðimörk, í
frjósamt akurlendi með miklum
fjárframlögum til áveitna."
„Þegar fólk flykktist til Kalifomíu
á níunda áratugnum, lét almanna-
þjónusta á sjá. íbúarnir standa nú
frammi fyrir skömmtun á vatni,
skertri kennslu í framhaldsskólum
og varanlegu þröngbýli á sumum
bæjarsvæðum... Margir athafna-
menn segja almannageirann vera
hagvexti fremur til tálmunar en
framdráttar. Af mestri orðfimi hef-
ur sú ásökun verið framsett í
snarpri gagnrýni á opinberri
stefnumörkun af hálfu nefndar um
samkeppni, sem ríkisstjórinn, Pete
Wilson, repúblikani, skipaði.
Nefndinni veitir forstöðu Peter
Ueberroth, athafnamaður sá, sem
George Bush forseti fól umsjón
með endurbyggingu Los Angeles
eftir óeirðirnar (vorið 1992)...
Kveður nefndin brottflutning fyrir-
tækja til ríkja svo sem Idaho, Ne-
vada og Utah sýna, að „fram-
kvæmdastjórar lítilla og miðlungi
stórra fyrirtækja séu að sökkva í
kviksyndi reglugerða.... Hingað til
hafa þó aðeins fáein fyrirtæki tekið
sig upp.“
„Embættismenn (í Sacramento)
leita leiða til að jafna væntanlegan
( Viðskiptalifið
11 milljarða $ halla í búskap Kali-
fomíu-ríkis (1991-92), og mun
hann nema 20% tekna þess. Sá
mikli halli olli sárum vonbrigðum,
því að Wilson (ríkisstjóri) var tal-
inn hafa leyst Ijárhagsvanda þess
með 7 milljarða $ hækkun skatta,
hinni mestu sem til þessa hefur
orðið í nokkm bandarísku ríki.“
,A níunda áratugnum olli fjölgun
fólks ekki óviðráðanlegum vanda,
því að hún var ömst í aldursflokkn-
um 18-64 ára, aldursflokki skatt-
greiðenda. En á tíunda áratugnum
mun á annan veg horfa við, því að
fjöldi bama 4 til 17 ára vex væntan-
lega um 40%, miklu hraðar en
fröldi skattgreiðenda." íbúar Kali-
fomíu em nú 30 milljónir, og fjölg-
aði þeim um rösklega fjórðung á
níunda áratugnum, en fjölgar
væntanlega um 6 milljónir á hin-
um tíunda.
„Stjóm Kalifomíu-rfkis, sem
repúblikanar fara nú með, er í sjálf-
heldu, aðallega vegna þess að kjós-
endur neita að horfast í augu við
raunvemleikann. (í almennri at-
kvæðagreiðslu) 1978 samþykktu
íbúamir tillögu 13, sem helming-
aði eignaskatt, þannig að ríkið varð
upp á tekjuskatt og söluskatt kom-
ið. Áratug síðar samþykktu íbúam-
ir tillögu 98, sem skýrlega kvað á
um, að ffamlög til skólamála skuli
vaxa í hlutfalli við fjölda nemenda
og verðlag."
„Meðaltekjur á mann 1980 í Kali-
fomíu vom 17% hærri en í Banda-
rfkjunum yfirleitt, en 1990 aðeins
11% hærri og verða varla meira en
5% hærri árið 2000.“
Nýjar breskar raf-
stöðvar, kyntar með
jarðgasi
Á Bretlandi haustið 1992 tók til
starfa á Killingholme sunnan
Humber 900 megawatta rafstöð,
kynt með jarðgasi úr Norðursjó. Er
rafstöðin í eigu PowerGen, annars
þeirra fyrirtækja, sem stofnuð vom
á Englandi til að yfirtaka raforku-
ver Central Electric Generating
Board við einkavæðingu þess, önn-
ur en kjarnorkuver. Rafstöðin er
hin fyrsta af átta slíkum rafstöðv-
um, sem hefja munu rekstur fram
til 1997, en samanlögð vinnslugeta
þeirra verður 5.700 megawött. Sie-
mens og dótturfélag þess, Kraft
Werk Union, sáu um byggingu raf-
stöðvar þessarar á Killingholme.
Tvær aðrar rafstöðvar verða á Kil-
lingholme. Önnur er 800 mega-
watta stöð í eigu PowerGen, en hin
er 620 megawatta stöð, reist af Na-
tional Power, hinu fyrirtækinu sem
stofnað var um raforkuver CEGB.
Svo sagði Financial Times frá 11.
maí 1992. — Hinar þessara fyrir-
huguðu rafstöðva verða í Brigg,
Keadby, Stallingborough og Sutton
Bridge. Sú við Sutton Bridge verð-
ur að hluta í eigu Electricité de
France, GEC Alstom, Compagnie
Generale des Eaux og Iberdrola.
Mest verður vinnslugeta stöðvar-
innar við Stallingborough, 1.320
megawött, en um byggingu hennar
sér finnskt fyrirtæki, Imatran Vo-
ima Oy, og einnig stöðvarinnar við
Brigg.