Tíminn - 05.06.1993, Side 5

Laugardagur 5. júnf 1993
Tíminn 5
Uppgj öf forsætisráðherra
Jón Helgason skrifar
Alvarlegt ástand og horfur í efnahags-
málum fsiensku þjóðarinnar mun
ekki fara framhjá neinum. Hins vegar
eru skiptar skoðanir um sumar orsak-
ir vandans og ekki síður hvemig
bregðast skuli við.
Gmndvallaratriðið í stefnu núver-
andi ríkisstjómar var að skipta sér
ekki af atvinnuvegunum, þeir ættu að
sjá um sig sjálfir. Við þetta hefur
reyndar ekki verið staðið og stundum
til óbætanlegs tjóns fyrir atvinnulífíð.
Þar er efst á blaði vaxtasprengingin
mikla, sem ríkisstjómin setti af stað í
upphafí valdaferils síns. Sú stjómarat-
höfn á tvímælalaust stóran þátt í
þeirri stöðu sjávarútvegsins að hann
hefur a.m.k. um nokkurt skeið verið
að tapa 100 milljónum í hverri viku
sem líður. Þessi staðreynd, sem byggð
er á niðurstöðu Þjóðhagsstofnunar og
hagsmunasamtaka greinarinnar,
kemur síðan fram í rekstrarerfiðleik-
um og gjaldþroti fyrirtækja eða eins
og forystumenn í sjávarútvegi segja,
að fjölmörg fyrirtæki séu nú á mörk-
um lífs og dauða.
Þessi alvarlega staða er augljós af-
leiðing af þeim rekstrarskilyrðum,
sem ríkisstjómin og þingmenn
stjómarflokkanna hafa búið atvinnu-
vegunum undcinfarin ár. Og það er
þessi staða, sem margfaldar þá erfið-
leika sem sjávarútvegurinn og þjóðin í
heild stendur frammi fyrir vegna
hrunsins á þorskstofninum.
Kokhreysti kemur í koll
Hversu traustvekjandi em svo við-
brögð ríkisstjómarinnar um getu
hennar til að leiða þjóðina í gegnum
þessar þrengingar? Því miður gáfu yf-
irlýsingar ráðherranna í fjölmiðlum í
síðustu viku ekki fögur fyrirheit. Það
fór ekki á milli mála hvemig hlakkaði
í Þorsteini Pálssyni, sjávarútvegsráð-
herra, þegar hann sagði að nú hefði
verið samþykkt tillaga sín um útdeil-
ingar aflaheimilda, sem hann lagði
fram fyrir tæpu ári. Þá hafði Davíð
Oddsson hafnað henni algjörlega, af
því að hann lofaði Jóni Baldvin Hanni-
balssyni því úti í Viðey að fara ekki þá
leið. En nú verða þeir Viðeyjarbræður
að éta þetta ofan í sig í sambandi við
kjarasamninga. Þessa storkun Þor-
steins þoldu þeir félagar ekki, enda
stóð heldur ekki á viðbrögðum þeirra
við þessari kokhreysti hcins.
Morguninn eftir hittust Davíð og Jón
Baldvin í Stjómarráðshúsinu við
Lækjartorg. Komu þeir sér saman um
leið til að ná sér niðri á Þorsteini fyrir
ósvífni hans. Létu þeir birta við sig
viðtal hvor í sínu lagi í fjölmiðlum um
kvöldið. Davíð hefur ítrekað lýst yfir
því áliti undanfarna mánuði, að ekki
megi draga þorskafla mikið saman, en
Þorsteini gefið í skyn að nauðsynlegt
sé að beygja sig fyrir staðreyndum og
taka mið af tillögum fiskifræðinga. Og
þegar niðurskurðartillögur fiskifræð-
inganna höfðu verið birtar, fannst
þeim fóstbræðrum komið gullið tæki-
færi til að láta Þorstein sitja í súpunni.
Því voru þeir Davíð og Jón Baldvin
sammála í svörum sínum um það, að
Þorsteinn kæmist ekki upp með það
að gera aðeins tillögur um niðurskurð
þorskafla, heldur yrði hann einnig að
benda á úrræði fyrir sjávarútveginn
og þjóðarbúið í heild til að mæta því
áfalli. Þeir stilltu sjávarútvegsráð-
herra þannig upp við vegg og heimt-
uðu af honum einum heildarlausn á
öllum vanda. Engum duldist af orða-
fari þeirra og fasi, að nú voru þeir
sannfærðir um að kauði sæti í súp-
unni, en þeir ætluðu að vera „stikk-
frí“.

„í góðsemi vegur þar hver
annan“
Það hljóta margir að hafa hrokkið við
eftir þessi fjölmiðlaviðtöl forsætis- og
utanríkisráðherra, þar sem þeir opin-
beruðu svo hreinskilnislega ástandið á
„Glæsivöll-
um“ rflds-
stjórnarinnar.
í framhaldi af
því vakna
m a r g a r
spumingar.
Hvemig fer
fyrir þjóð, þar
r t ism&mismm&mis&mmœissmessmmsmi
sem forystu-
menn stjóm-
arflokka virðast fyrst og fremst hugsa
um að nota áföll, sem þjóðfélagið
verður fyrir, til að koma höggi á sam-
ráðherra sinn, í stað þess að snúa bök-
um saman til bjargar?
Er högum sjávarútvegsins svo komið
sem raun ber vitni, vegna þess að pól-
itískur hráskinnaleikur innan ríkis-
stjómarinnar hefur komið í veg fyrir
skynsamlegar aðgerðir, eins og
ákvörðunin um ráðstöfun á afla Hag-
ræðingarsjóðs talar svo ským máli
um?
Hvemig getur sjávarútvegsráðherra
hafa unað því að tillögur hans em fót-
um troðnar svo lengi, eins og hann
undirstrikaði rækilega sjálfur í viðtali
sínu, á sama tíma og svo ört hefur ver-
ið að fjara undan fyrirtækjunum í
sjávarútvegi?
Og síðast en ekki síst: Hefur nokkur
forsætisráðherra opinberað svo al-
gjöra uppgjöf sína og úrræðaleysi, án
þess að segja tafarlaust af sér?
Fyrir fáum ámm var kveðið:
Þegar vit er á þrotum
og vöm er í brotum
tekur heiftin og handaflið við.
Eina sjáanlega skýringin á þessum
hvítasunnuaðventuboðskap þeirra
Davíðs Oddssonar og Jóns Baldvins
Hannibalssonar er sú „að vörn er í
brotum“. Þeir sjá að þeir em með
ráðsmennsku sinni búnir að koma
þjóðfélaginu í slíkar ógöngur að þeir
em algjörlega ráðþrota. Og þá er það
heiftin, sem
tekur við. Það
sanna þeir
sjálfir strax að
lokinni hvíta-
sunnuhelgi,
þó að vissulega
hefði verið
æskilegt að
þeir hefðu öðl-
ast meiri
stjómvisku á
þeim dögum.
En þegar á þriðja degi vikunnar flyt-
ur forsætisráðherra nýjan boðskap af
ríkisstjómarfundi, þar sem þó var
enga afstöðu hægt að taka, því að
hann fékk aðeins helming ráðherra til
að mæta í upphafi vinnuviku. Sam-
kvæmt þessum nýja boðskap virðist
umboðið, sem sjávarútvegsráðherra
var veitt fyrir helgina, um alræðisvald
við tillögugerð í efnahags- og sjávar-
útvegsmálum, gert dautt og ómerkt. f
staðinn skyldi það fengið tíu manna
nefnd, þar sem sitja skuli m.a. fulltrú-
ar vinnumarkaðar og stjómarand-
stöðuflokka. Sérstaklega undirstrik-
aði forsætisráðherra að það væri af-
skaplega mikilvægt að fá að vita hvað
stjómarandstaðan vildi gera. Jafn-
framt afneitaði hcinn því harðlega að
Alþingi kæmi saman, því að þessi mál
ætti ekki að ræða þar. En sjálfúr valdi
hann samt þá leið að byrja að kynna
þetta í fjölmiðlum, en fara ekki að
hygginna manna hætti og byrja á að
kanna með viðtölum við viðkomandi
aðila, hvort grundvöllur væri fyrir
þessari leið og þá hvemig vænlegast
væri að standa að því verki, svo að ár-
angur næðist.
Það hljóta því aftur að vakna ýmsar
spumingar: Eiga fúndir þessarar tíu
manna nefndar að fara fram í sjón-
varpssal? Hver er ástæðan fyrir þessari
kúvendingu? Er það heiftin sem enn
ræður og forsætisráðherra telji sig
geta náð sér niðri á aðilum vinnu-
markaðarins og stjómarandstöðu?
Var forsætisráðherra búinn að setja
stöðu sína innan ríkisstjómar og
flokks í voða með því að fela andstæð-
ingi, sjávarútvegsráðherra, slíkt al-
ræðisvald? Þurfti hcinn að finna eitt-
hvert ráð til að ná því til baka?
Er ekki afskaplega gott að fá að vita
um úrræði ríkisstjómarinnar? Var hin
algjöra uppgjöf forsætisráðherra og
úrræðaleysi of augljós?
Ráðvillt ríkisstjóm
Um eitt þarf þjóðin ekki að spyrja eft-
ir atburði síðustu daga: Hún situr
uppi með algjörlega ráðvillta ríkis-
stjóm. Það er skýrasta dæmið um
dómgreindarleysi hennar, ef hún finn-
ur það ekki sjálf og viðurkennir það
með því að biðjast lausnar.
Gerist það ekki á allra næstu dögum,
hljóta almennir þingmenn stjómar-
flokkanna, sem stutt hafa hana hingað
til, sumir með hangandi hendi þó, að
verða að fara að endurskoða þá af-
stöðu sína. Sjái þeir það ekki sjálfir,
verða fyrrverandi kjósendur þeirra,
sem bera ábyrgð á setu þeirra á Al-
þingi, að leiða þeim það fyrir sjónir.
Vilji forsætisráðherra ekki verða við
slíkri ósk frá stjómarþingmönnunum,
þá verða þeir nógu margir að styðja
kröfu stjómarandstæðinga um að Al-
þingi komi saman til fundar þegar í
stað.
Alþingi ber ábyrgð á því að í landinu
sé starfhæf ríkisstjóm, sem hafi burði
til að sameina þjóðina til átaka við erf-
ið viðfangsefni. Það er vonlaust að rík-
isstjóm, sem er ráðvillt og sjálfri sér
sundurþykk, takist að gera það.