Tíminn - 01.07.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 1. júlí 1993
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tfminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoöamtstjóri: Oddur Ólafeson
Fréttastjóran Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Skrtfstofun Lynghálsi 9,110 Reykjavlk Slml: 686300.
Auglýsingasfml: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1368,-, verö I lausasölu kr. 125,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Misnotkun valds
Alþýðublaðið greinir frá því í gær að í óútkomnu
hefti tímaritsins Heimsmyndar sé fullyrt að Davíð
Oddsson forsætisráðherra hafi staðið fyrir því að
koma upplýsingum um einkafjármál forstöðumanns
Bankaeftirlitsins í hendur Pressunnar. Tilgangur for-
sætisráðherra er sagður hafa verið að koma höggi á
forstöðumanninn í hefndarskyni fyrir að hafa viðrað
opinberlega efasemdir um aðferðir þær, sem viðhafð-
ar voru í Landsbankamálinu svokallaða.
Vegna þess að það er fyrrum ritstjóri Pressunnar,
sem heldur því fram að menn á vegum forsætisráð-
herra hafi komið upplýsingum um fjármál forstöðu-
mannsins á framfæri við blaðið, er vægi þessara full-
yrðinga slíkt að ekki verður framhjá þeim litið.
Hér eru á ferðinni stóralvarlegar ásakanir, sem
snerta réttaröryggi opinberra starfsmanna og raunar
landsmanna allra, landslög og síðast en ekki síst pól-
itískt siðferði í landinu. Varla þarf að taka fram að
viðskipti einstaklinga við bankastofnanir eru einka-
mál viðkomandi aðila og þó svo að háttsettir aðilar í
stjórnsýslunni kunni af einhverjum ástæðum að hafa
komist yfir trúnaðarupplýsingar um einstaka þegna
þjóðfélagsins, er það ótrúleg ósvífni og botnlaust sið-
Ieysi að nota sér slíkar upplýsingar í pólitískum til-
gangi.
Augljóslega er forsætisráðherra og ýmsir nánustu
samstarfsmenn hans í kjörinni aðstöðu til að komast
yfir upplýsingar úr kerfinu um einkamál - - fjármál
eða annað — einstakra manna. Þegar ásökun liggur
fyrir um að þessi æðsti yfirmaður framkvæmdavalds-
ins notfæri sér aðstöðu sína í stjórnkerfinu til að
koma höggi á einstakling, sem er honum af einhverj-
um ástæðum ekki pólitískt þóknanlegur, er ekki hægt
að láta slíkt mál kyrrt liggja. Það verður að fá úr því
skorið af óháðum aðila hvort slík misnotkun á valdi
hefur raunverulega átt sér stað. Það er sjálfsögð krafa
að það verði upplýst, svo það sé hafið yfir allan vafa
hvort handhafar framkvæmdavalds á íslandi notfæri
sér aðgang sinn að persónulegum upplýsingum um
fólk, til að styrkja valdaaðstöðu sína gagnvart við-
komandi mönnum. í því dæmi, sem hér um ræðir, er
verið að tala um að slíkum upplýsingum hafi verið
komið í fjölmiðil. Ef það er rétt, má þá ekki alveg eins
gera ráð fyrir að embættismönnum og öðrum hafi
verið hótað að óþægilegum persónulegum upplýsing-
um verði komið á framfæri, þó að ekki sé búið að
slíku, ef þeir hegði sér með einhverjum tilteknum
hætti?
Hvernig sem á þetta mál er litið, verður ekki hjá því
komist að fá óyggjandi niðurstöðu um sannleiksgildi
ásakana þeirra sem fram hafa komið. Að nafninu til, í
það minnsta, ríkir þingræðiskerfið á íslandi, en í því
felst að framkvæmdavaldið byggir vald sitt á löggjaf-
arvaldinu. Eftirlit og aðhald með framkvæmdavald-
inu er í verkahring löggjafarvaldsins, Alþingis, og það
kemur því í þess hlut að hafa forgöngu um að fram
fari opinber rannsókn á því hvernig framkvæmda-
valdið fer með umboð sitt.
Stjórn þingsins ber að taka þetta mál upp og láta
kanna það og ef hún gerir það ekki, hljóta einstakir
þingmenn að sjá til þess að það verði gert.
Bergmanns, ritstjóra Dags á Akur-
eyri, en þar er fiallað um eina Jiá
brýnustu aðgerð sem nú er þörf á í
fetensku fiármátalífL Bragi V. Berg-
mann bendir hér á að breyttir tímar
kreflist nýrra aðferða við efnhags-
sljómun og ber að taka sterklega
undir þau orð. Svo segir í leiðara
vajiirn virðist fyrir
„Það er tvímælalaust tímabært að
endurskoða verötryggingu gár-
skuldbindinga með það í huga að af-
rtema hana með öllu. Þegar núver-
hún sér það markmið að afhema um
áramótin 1992-1993 tagaákvæðin
um notkun verðtryggingar, þannig
að hún réðist af fijálsum samning-
um. Þessi göfugu áform hafa ekki
enn komist í framkvæmd, því laga-
frumvarp þessa efriis er ennþá til
meðferðar í viðskiptaráðuneytinu.
Þó er það ánægjulegt að viljinn til
að afnema verðtrygginguna virðist
vera fyrir hendi þjá núverandi
stjómaxherrum. Reyndar eru and-
inni."
sögunnar
því yfir tfi hinna sem ötulastir voru
að verða ser úti urn iánsfé. Þessa
sögu þekkja flestir. Með upptöku
verðtryggingar var bundinn endi á
þessa Mrgþróun. Reyndar má fuli-
yrða að ekki hafi verið um aðra lelð
að ræða til að endurheimta traust al-
Nú er svo komið að flest ef ekki Ötl
aöbaki
,Ar óðaverðbólgu em að batö, en
efiir situr dýrmæt en jafirframt dýr-
keypt reynsla. Fullyrða má að eng-
inn vitji errdurtaka þær efriahags-
kollsteypur sem þjóðfélagið tók aftur
og aftur á þessum ámm.
Á smum túna var vissutega nauð-
synlegt að setja iög um verðtrygg-
: ingu fjárskuldbindinga. Raunvextir
hér á landi voru neikvæðir ámm
saman. Sparifé landsmanna brann
smám saman upp á verðbólgubál*
ínu, því höfuðstóllinn rýmaöi í takt
við verðbótguna. Mar$ eldra fólk
vaknaði upp við vondan draum þeg-
ar peningalegur affakstur æwstarfe-
verðtryggingu fjárskuidbindinga á
sínum ti'ma, em fallin úrgfldL Verð-
bólga er vart mælanieg og stö&ig-
leiki hefur verið allsráðandi í fe-
lensku efnahagslifi i nokkur ár.
Reynslutíminn er því liðinn. Okkur
er ekkert að vanbúnaði að afirema
verðtrygginguna. Hún stendur með-
al annars f vegi brir því að við sker-
um okkur úr í hópi annanta þjóða
sem altar hafe hafriað þeirri sjálf-
virkni sem verðtrvggingin leiðir af
sér. Við cigum að iosa okkur við hana
líka. Því fýrr, því betra."
einstaklinga f iandinu og atvinnulffe
um leið að bmgðist sé við breyttum
aðstæðum með þeim hætti sem hér
hófundur Dags gerir svo skýra greín
fyrir. Ganri
Framlenging umræðuþáttar
Áferðarfallegur var spjallþáttur-
inn um stjórnmál og siðferði, sem
innlend dagskrárgerð sviðsetti í
sjónvarpi ríkisins s.l. þriðjudag.
Þrír stjómmálafræðingar og einn
hagfræðingur, eða þrír háskóla-
kennarar og einn ritstjóri eftir því
hvaða titlatog er valið, ræddu efn-
ið af yfirvegun og víðsýni hinna
sannmenntuðu.
Mál em aldrei útrædd í svona
spjalli og stjómendur enda alltaf
mál sitt á að loks hafi menn verið
að komast að eíninu þegar tímann
þrýtur og að þeir gætu haldið
áfram alla nóttina að viðra vísindi
sín og skoðanir eða skoðanaleysi ef %
tímaleysið væri ekki svona haga-
legt. Síðan þakkar stjómandi fyrir
sig og kveður og dúndrandi músík
kveður við þegar maður er leiddur
í allan sannleika um hver kveikti á
ljósunum og hver greiddi og fárð-
aði þátttakendur og hver valdi
borðið sem þeir sátu við og önnur
kjamaatriði innlendrar dagskrár-
gerðar.
Vafeiaust er hægt að skilja og
túlka svona samræður í blýföstum
farvegi á fieiri vegu. En að minnsta
kosti einn áhugasamur skildi lær-
dómsmennina svo að pólitfek spill-
ing á íslandi væri vel viðunandi.
Hún sé kannski enn verri annars
staðar og auðvitað miklu skárri í
þeim Iöndum þar sem siðgæði er
talið einhvers virði.
Það sem ekki er rætt
Eins og oft vill verða, vakti það
eitt sérstaka athygli sem ekki var
rætt. Lærdómsmennimir fjölluðu
af yfirvegaðri kurteisi um nokkur
nýjustu dægurmálin í pólitískri
spillingu lýðveldisins og sögðu á
þeim kost og lösL Stöðuveitingar í
nokkur æðstu embætti eru helstu
og oftast einu umræðueftiin þegar
pólitíkusar em taldir misbeita
valdi sínu og hygla sínum flokks-
mönnum eða sjálfum sér.
Þannig þurftu allir að hafa skoð-
un á Hrafnsmálum, en enginn
þurfti að hafa hugmynd um til-
tektir menntamálaráðherra þegar
hann skipaði ráðuneytisstjóra
nokkru fyrr. Svoleiðis stöður ná
Iíklega ekki þeim status sem fær
fjölmiðla til að ranka við sér. Það
er munur en að vera rekinn úr
embætti undirtyllu hjá sjónvarpi
og vera síðan sparkað þaðan í að-
eins æðri undirtyllustöðu. Það er
eitthvað til að japla á.
En það, sem fyrst og fremst var
utangátta í siðgæðistalinu um
pólitfekar stöðuveitingar, er
hvemig skyldmennum og vensla-
fólki er hyglað á kostnað þeirra
sem ekki hafa styrk af pólitfekt
skipuðum embættismönnum hér
og hvar í opinberum báknum.
Eða halda menn að Hrafn Gunn-
Iaugsson sé eini starfsmaður
báknsins, sem hann tilheyrir, sem
nýtur pólitískrar fyrirgreiðslu og
vináttu áhrifaafla til að fá fasta
vinnu?
Þær eru varla margar opinberu
stofnanimar, sem ekki eru gegn-
mettaðar af stöðuveitingum sem
eingöngu verða raktar til ættar-
tengsla og vensla og kunnings-
skaparins góða. Og skólabræðra-
lagið varir ævilangt.
Ættbogar á
grænni grein
Þegar rætt er um pólitfeka spill-
ingu í embættaveitingum, er yfir-
Ieitt ekki minnst á annað en örfáar
toppstöður og að það séu menn
sem afskipti hafa haift af stjómmál-
um sem ganga fyrir.
En að heilu ættbogunum sé kom-
ið fyrir í ágætum stöðum og emb-
ættum hér og hvar í þjóðfélaginu
verður engum að hneykslunar-
hellu.
En pólitískar stöðuveitingar eru
oftast lykillinn að því að koma
venslafólki og vinabömum á jöt-
una. Það eru ekki endilega ráð-
herrar eða forsjármann stjóm-
málaflokka sem ráða beint í minni
háttar stöður og embætti, en þeir
skipa þá sem hafa ráðningarvatdið
og er sú goggunarröð öll f fúrðu
föstum skorðum stjómmála- og
fjölskylduvelda.
Heimaríkir „stjórar" með alls
kyns forskeytum eru notalegir við
ættmenn sfna og pólitíska ráða-
menn, þegar útvega þarf starf við
hæfi og fólk, sem þekkir hvorki
fjárhagslegt né pólitískt siðgæði,
heldur að svona eigi hlutimir að
vera og á það bæði við þá sem
njóta og gjalda.
Tálað er um land kunningsskap-
arins eins og ekkert sé sjáffeagðara
og fyrirgreiðslupólitíkus er heið-
urstitill siðblindrar þjóðar, sem
uppsker eins og hún sáir.
Um allt þetta skulum við þegja
þunnu hljóði og steinhætfa að
vera hissa þegar kjömir futltrúar
nofa alla sína aðstöðu til að búa í
haginn fyrir sig og sína.
Eða til hvers annars á að vera að
vasast í pólitík?
Skyldu stjómmálafræðingamir
vifa það? OÓ