Tíminn - 27.07.1993, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 27. júlí 1993
Tíminn 5
John Cleese: Ég vona að ég yröi
hugrakkur og skipti mér af.
Alan Bleasdale: Gandhi sagði
„ Auga fyrir auga og allur heimurinn
missti sjónina
Brenda Dean: Það er náttúruieg
eðtishvöt að koma til hjáipar. Ég
vildi óska að ég myndi gera það.
John Rae: Þaö er enginn efi á því
að ég fyndi nú minni tilhneigingu til
að skipta mér af.
Bobby Chariton: Fólk er hræddara
við að blanda sérímálin.
Vaxandi tilefnislaust ofbeldi slær óhug á enskan almenning:
V ægir dómar hneyksla
í Englandi, eins og víða annars staðar, hefur að undanfomu veríð mikil um-
ræða um stvaxandi tilefnislaust og gróft ofbeldi og viðuríög dómstóla við
því. Inn í umræðuna hafa líka verið dregin viðbrögð borgaranna við glæpum
og eru flestir á því að þjóðlífíð allt sé að taka á sig heldur óhugnanlega mynd.
Dæmin um gróft og tÚefnislaust ofbeldi eru mýmörg og hafa vakið mismikla
athygli. Ekki er langt síðan brottnám og morð á tveggja ára dreng í Liver-
pool, James Bulger, vakti mikinn óhug með þjóðinni og þá ekki síður sú
uppgötvun að morðingjamir vora tveir bamungir drengir. Nú hefúr nýlega
veríð felldur sýknudómur í máli 19 ára pilts, Josephs Elliott, sem hefur við-
urkennt að hafa stungið til bana fertugan þriggja barna föður. Sýknudómur-
inn hefur algeríega gengið fram af þjóðinni.
Joseph Elliott tilheyrir sístækkandi
svokallaðri undirstétt stjómlausra
krakka, sem sloppið hafa undan valdi
bamavemdaryfirvalda og skolað
beinustu Ieið inn í heim glæpa. Áður
hafði hann gert sitthvað af sér og
lent í kasti við lögregluna, en alltaf
sloppið við refsingu á gmndvelli erf-
iðs uppvaxtar og ungs aldurs. Þegar
hann varð tónlistarkennaranum Ro-
bert Osbome að bana með því að
reka svissneska vasahnífinn sinn á
kaf í brjóst hans í stigagangi f íbúða-
blokk í Suður-London í desember sl.
eftir að hafa varið tímanum til
drykkju, fíkniefnaneyslu, dekkja-
skurðar og árása, þóttist hann eiga
nokkuð góða möguleika á að komast
upp með það. Hann sagði lögregl-
unni að vinur hans hefði stungið
mann í brjóstið með miklu stærri
hníf og maðurinn hefði dáið sam-
stundis. Það hefði ekki tekið kvið-
dóminn við Old Bailey nema 15 mín-
útur að sýkna vin hans af mann-
drápi.
Þegar kom að því að fella dóm f
máli Elliotts tók það kviðdóminn 4
klst. og 39 mínútur að komast að
niðurstöðunni um að hann væri
ekki sekur með 10 atkvæðum gegn
tveim. Elliott leitaði uppi andlit
ekkju fómarlambsins, Diane Os-
bome, á áhorfendapöllunum og
glotti til hennar.
Hvemig bregðast með-
borgaramir við voða-
verkum sem framin
em í þeirra viðurvist?
Þegar sonur leikritaskáldsins Alans
Bleasdale var skotinn í hnakkann
með loftbyssu, æddi pabbinn yfir
götuna, króaði unga árásarmanninn
af, „sparkaði" honum heim til
mömmu og braut byssuna í smátt
Bleasdale segir að hann myndi nú
hugsa sig tvisvar um áður en hann
brygðist svo hugsunarlaust við ef at-
vikið fyrir 10 árum endurtæki sig.
Varkámi hans endurspeglar uppnám
og skilningsleysi fólks vegna sýknu-
dómsins yfir Joseph Elliott nýlega,
ungum dekkjaskerara, sem stakk til
bana Bob Osbome, tónlistarkennara
sem elti hann með hamar á lofti.
Ómeðvituð boð dómstólsins, styrkt
af mörgum nýlegum atvikum sem
hafa snúist við í höndum réttarfars-
ins, em þau að það borgi sig ekki fyr-
ir borgarana að snúast gegn glæp-
um, jafnvel ekki eftir dauðann, og að
borgarar sem láta freistast til „að
reyna" ættu að taka sér til fyrir-
myndar þá skoðun að afskiptaleysi sé
hollara en hetjuskapur.
Bleasdale minnist þess að hann
fékk líka ávítur hjá lögreglunni fyrir
hegðun sína. Hann heldur að hann
myndi bregðast svipað við nú en
með meiri kvíða. „Ég er ekki lengur
35 ára og maður verður áhyggju-
fyllri með aldrinum. Ég held að það
sé ekki rétt að bregðast svona við.
Það er eins og Gandhi sagði: „Auga
fyrir auga og allur heimurinn missir
sjónina“.“
En enn er til fólk sem fúslega legg-
ur eigið líf að veði við „að reyna“. Ný-
lega reyndi 79 ára piparmey að
hindra bankarán í Kilbum, London,
með því að lemja ræningja með
handtöskunni og hafði næstum
goldið fyrir með lífi sínu þegar hann
hleypti af úr byssu sinni á hana. Það
munaði örfáum sentimetrum að
hann hitti hana.
En í æ auknum mæli eru slík hetju-
tilþrif launuð með meiðslum og
jaftivel dauða. Nýlega var Shaun
Hadley borinn til grafar að viðstödd-
um 40 lögreglumönnum. Hadley, 23
ára gamall, hafði reynt að hindra
byssumann í Sheffield.
Hættumar við að lenda í líkamleg-
um átökum em ekki þær einu sem
þeir lenda í sem reyna að skipta sér
af. Clifford Atkings, 63 ára skrif-
stofumaður sem sestur var í helgan
stein, dó af hjartaáfalli nýlega eftir
að hafa elt ungan bílþjóf sem var að
reyna að brjótast inn í bíl vinar hans
í Leamington.
í júní var Alan Byant stunginn í
kviðinn og missti þrjá lítra af blóði
eftir að hann reyndi að stöðva rán á
krá í Gateshead. Fötluð móðir hans
sagði: „Hann var góður borgari, en
var þetta þess virði?"
í Cardiff sparkaði hópur unglinga f
Les Reed þar til hann dó eftir að
hann mótmælti athæfi þeirra við að
eyðileggja vegarmerki. Lee Goddard,
21 árs háskólanemi, særðist lífs-
hættulega við að reyna að stöðva
bardaga í Brighton.
Upp á kant við lögin
Krossfaramir sem „reyna“ eiga líka
trúlega á hættu að komast upp á
kant við lögin. Ekki em margar vik-
ur síðan Michael Burke fékk á sig
morðákæm eftir að hafa elt meinta
skemmdarvarga um hverfið sitt og
stungið einn þeirra með byssusting.
Mark Hammond, gimsteinasali í
Hertfordshire, hefur verið kærður
fyrir meðferð skotvopna eftir að
hann skaut á tvo vopnaða innbrots-
þjófa sem ógnuðu fjölskyldu hans í
ránsferð á heimilinu. Dómari hafði
að vísu dæmt honum 300 sterlings-
punda laun fyrir kjarkinn og sagt að
þó að hann vissi að Hammond hefði
ólöglegt skotvopn í fómm sínum „er
það ekki í mínum verkahring að
segja til um rétt og rangt í því sam-
bandi“.
Lögreglan sendir líka misvísandi
boð til almennings. Nýlega héldu 10
ungskátar að þeir væm að þjóna
landi sínu þegar þeir náðu ræningja
sem hafði hrifsað 300 sterlingspund
úr kassanum hjá Pizza Hut í York.
Maðurinn var látinn laus vegna þess
að þetta var hans fyrsta brot. Skát-
amir vom sérstaklega reiðir vegna
þess að aðeins örfáum vikum fyrr
hafði yfirlögregluþjónninn í North
Yorkshire hvatt ungt fólk til að að-
stoða við að ná þeim sem brytu af
sér.
Lögreglan í Newbury í Berkshire
sendi frá sér mótsagnakenndar ráð-
leggingar eftir að hópur fimm
manna tók lögin í sínar hendur og
lúbörðu tvo unglinga sem spörkuðu
mslakörfum um koll í miðbænum.
„Ef fólk sér aðra valda skemmdum,
er best að það hafi samband við lög-
regluna og bíði eftir að við fáumst
við það,“ sagði talsmaður lögregl-
unnar.
Til að mgla málin enn frekar kunna
meðborgarar, sem komast að þeirri
niðurstöðu að afskiptaleysi sé betra
en hetjuskapur, að komast að raun
um að þeir fá á sig ákæm. Joe Friar
kann að verða kærður skv. lögum frá
1841 um að koma ekki til aðstoðar
lögregluþjóni við að ná innbrots-
þjófi. Þegar Friar, 31 árs atvinnulaus
vömbílstjóri frá Sittingboume,
Kent, stóð augliti til auglitis við
mennina tvo sem vom að brjótast
inn í húsið þar sem hann var að
passa böm, lokaði hann dyrunum.
„Ég þurfti að líta eftir þrem ótta-
slegnum bömum og móður þeirra,“
segir hann.
Klemman við að vemda eignir sín-
ar rekur sumt fólk út í öfgar. Nor-
man Forster, 40 ára, segist vera að
rafmagna peningaskápinn sinn og
hurðir innanhúss vegna þess að
meira en 300 innbrot á bílaverk-
stæðið hans í Ferryhill í Durham-
sýslu, væm að gera hann gjaldþrota.
Lögreglan varaði hann við því að
hann kynni að eiga á hættu málsókn
ef einhver yrði fyrir alvarlegum
meiðslum.

Hvernig myndir þú
bregðast við?
Álit almennings á afskiptasemi er
mismunandi. Gamanleikarinn John
Cleese sagði: „Ég vona að ég yrði
hugrakkur og skipti mér af, en það
er erfitt að segja fyrir um hvemig
maður myndi bregðast við.“
Bobby Charlton finnst málið vera
að hver komi öðmm til aðstoðar.
„En ég held að fólk sé nú hræddara
við að blanda sér í málin. Ef ég væri
spurður hvort ég myndi gera það, er
svarið já.“
Brenda Dean, fyrmm verkalýðsfor-
ingi prentara, var á sama máli: „Það
er náttúruleg eðlishvöt að koma til
hjálpar. Ég vildi óska að ég myndi
gera það.“
John Rae, íyrrverandi skólastjóri
Westminster School í London, sagði
að hann hefði minni tilhneigingu til
að skipta sér af núorðið. „Ef ég sæi
fólk ráðast á gamla konu eða bam,
held ég að mér myndi enn finnast að
ég yrði að gera eitthvað og ég held að
flest okkar myndu gera það.“
Einkamál ekkjunnar?
Mótmælasöngur gegn ofbeldi eftir
Robert Osbome sem var stunginn til
bana, kann að eiga þátt í því að
morðingi hans fái makleg málagjöld.
Diane, ekkja Roberts, hefur í huga
að gefa lagið út á plötu til að safna fé
til að hefja einkamál gegn Joseph
Elliott, 19 ára smákrimmanum sem
kviðdómur Old Bailey sýknaði á dög-
unum af morði og manndrápi.
Joseph Elliott var sjáifur hissa þegar hann
fékk sýknudóm. En hann giotti
til ekkjunnar.
Osbome, fertugur, tónlistarkennari
og gítarleikari á krám, var stunginn
til bana þegar hann réðist að Eiliott
og öðmm strák, sem höfðu verið að
skera í sundur bíldekk í heimagöt-
unni hans. Tveim dögum áður en
hann dó hafði hann lokið við að búa
til bráðabirgða upptökuver í klæða-
skápnum sínum. Lagið „Running
With The Gun“ er eitt þriggja sem
hann hafði tekið upp á snældu og
myndband.
Hagnaðurinn af sölunni rennur
upp í þann 15.000 punda kostnað
sem þarf til að hefja einkamál gegn
Elliott Nú dregur ekkja Osbomes
fram lífið á 70 punda opinberum
styrk á viku og hefur þegar ráðfært
sig við lögfræðing. Hann hefur sagt
henni að ekki sé hægt að draga EIli-
ott aftur fyrir rétt fyrir morð eða
manndráp.
Hún er samt sem áður að íhuga
einkaákærumál vegna margvíslegra
annarra brota, þ.á m. árás, að bera á
sér árásarvopn og valda glæpsamleg-
um skaða. Hún ætlar að fara fram á
það við lögregluna að fá læknis-
skýrslu þar sem gerð er grein fyrir
átta áverkum sem hún hlaut þegar
hún reyndi að hindra Elliott í að
sparka áfram í mann hennar þar sem
hann lá deyjandi.
Elliott heldur því fram að hún hafi
ráðist á sig. En hann hefur viður-
kennt að hafa neytt kannabis og LSD
og verið með hníf á sér til að skera
hjólbarða, og líka vegna þess að hon-
um finnst hann „vamarlaus".
Frú Osbome segir: „Hann hefur
komist upp með morð og manndráp,
en hann hefur viðurkennt að hann
gerði glæpsamlegan skaða þá um
kvöldið og hafði árásarvopn í fórum
sínum. Ég hef sannanir um að hann
réðist á mig. Ef ég get aftur dregið
hann fyrir rétt fyrir þessi þrjú atriði,
ætla ég að gera það.“
Hún heldur áfram: „Bob var mikill
gítarleikari og það er alveg við hæfi
að eitt laga hans hjálpi mér við að
bera fram mál gegn drápsmanni
hans. En ég verð að vera 80% viss
um að við getum unnið. Þegar Elli-
ott var sýknaður í Old Bailey, Ieit
hann upp á áheyrendapallana með
breiðu brosi og ég var í losti í þrjá
klukkutíma. Ég vil ekki að hann líti
upp aftur og brosi þannig til mín.“
Michael Winner, kvikmyndaleik-
stjóri og stofnandi Minningarsjóðs
lögreglumanna, hefur sent 500
punda ávísun í sjóð Diane. Hann
segir: „Það er ákaflega ósanngjamt
að ef glæpamaður er fundinn sekur á
hann rétt á því að áfrýja, en fómar-
lambið ekki.
Ég er orðinn 57 ára og of gamall til
að reyna að skipta mér af, en ég dáist
mikið að fólki sem gerir það, eins og
Bob Osbome. En nú á harmi slegin
fjölskylda hans engin önnur úrræði
en einkamálshöfðun."
Síðast þegar fréttist, var Elliott enn
í felum. Álitið er að vinir hans hafi
smyglað honum aftur í íbúð í Streat-
ham, í suðurhluta London, þar sem
hann dvaldist fyrir morðið. Það er í
innan við 300 metra fjarlægð frá
heimili Osbome-fjölskyldunnar.