Tíminn - 05.08.1993, Blaðsíða 1

Frétta-Tíminn...Frétta-síminn—68-76-48... Frétta-Tíminn.Frétta-síminn—68-76-48... Frétta-Tíminn.Frétta-símiiiii—68-76-48
5. ágúst 1993
144. tbl. 77. árg.
VERÐ(LAUSASÖLU
KR. 125.-
Bragi Hannesson, forstjóri Iðnlánasjóðs:
Fjárfestingar fyrirtækja
minni nú en nokkru sinni
„Viö fundum mjög lítið fyrír þessum samdrætti í fyrra. En núna í ár
verum við mjög vör við að þaö er minna um að vera. Fjárfestingar
eru í algeru lágmarki — raunar man ég ekki eftir minni fjárfesting-
um f fýrírtækjum en nú í ár. Vöxtur í útlánum hjá okkur hefur
byggst á nýjum viðskiptavinum, sveitarfélögunum.
Ef við hefðum haldið útlánum okk- atvinnurekenda á landsbyggðinni, að
ar á sömu brautum og fyrir þremur
árum síðan væri þetta ekki beisið,"
sagði Bragi Hannesson, forstjóri Iðn-
lánasjóðs.
Tíminn bar undir hann fúllyrðingar
nú orðið væri vonlaust að leita eftir
lánum helstu fjárfestingalánasjóð-
anna ef menn gætu ekki á annað
borð boðið veð í fasteignum á höfuð-
borgarsvæðinu. Telja sjóðimir trygg-
Útgerðarmenn lítið farnir að ræða viðbrögð við
aflasamdrætti en þykir Ijóst að launakostnað verði
að lækka:
Það verða
hörkuátök
„Þegar tekjumar minnka og við
bætum ekki við fiskinn þá verður að
minnka launakostnaðinn. Sums
staðar er launakostnaður útgerðar
vegna rækjuveiða og annarra veiða
algjöriega út í hött," segir Jónas
Haraldsson, skrifstofustjóri Lands-
sambands íslenskra útvegsmanna, í
samtali við Tímann.
Jónas segist gera ráð fyrir .Jiörku-
átökum" á vinnumarkaði, þó að
hann vonist vissulega til þess að hjá
þeim verði komist.
„Það verða hörkuátök. Það er svo
mikill uppsafhaður vandi, að þetta
er eins og eldfjall sem springur fyrr
eða síðar,“ segir Jónas. „Nú verður
að fara að skera niður launakostnað
og sjómannasamtökin una því
væntanlega illa eins og gefur að
skilja. Ég býst við því, að ef samn-
ingamálin fari á annað borð af stað,
það verði ekki einhverjar þjóðar-
sættir, þá hrikti hrikalega í öllu.“
Að sögn Jónasar em útgerðarmenn
ekki farnir að ræða það að neinu
marki hvemig bregðast skuli við
niðurskurði aflaheimilda á komandi
fiskveiðiári, sem hefst 1. september.
Jónas segir hljóðið vera þungt í út-
gerðarmönnum og að óbreyttu
megi búast við gjaldþrotum og að
skipum verði lagL „Eins og stefnir,
þá fer að hrikta í mörgu stöndugu
fyrirtækinu. Menn reyna að bregð-
ast við með samdrætti, sparnaðar-
hagræðingu og hvað þetta nú heitir.
Það er auðvitað ekki nóg,“
segir Jónas. ,AHtaf þegar tekjurnar
aukast ekki þá er horft í rekstrar-
kostnaðinn og mannahaldið. Það er
ekki nýtt að við séum að athuga
launakostnaðinn. Ég held að það
verði horft verulega í að gera breyt-
ingar á honum.“
Aðalfundur LÍÚ verður haldinn í
lok október og má þá búast við að
þessi mál verði rædd ofan í kjölinn.
Að sögn Jónasar sjá menn engar
ingar í atvinnuhúsnæði á lands-
byggðinni kannski orðnar vita
gagnslausar?
Bragi segir útilokað að alhæfa á
þennan hátt. En það liggi auðvitað
alveg ljóst fyrir að verðmæti eigna
hafi alveg gjörbreyst á síðustu tveim-
ur árum, og þá ekkert síður í Reykja-
vík en úti á landi. En bæði sé þetta þó
misjafnt eftir stöðum, ástandi eign-
anna og líka eftir því hvar á staðnum
eignir em, t.d. á Reykjavíkursvæð-
inu.
„Verðmæti eigna, það er markaðs-
verð þeirra, er raunverulegt verð
þeirra þegar upp er staðið og það er
núna allt annað en það var fyrir
tveimur árum eða svo. Þetta hrap á
veðhæfni eigna hefur heldur ekki að-
eins orðið hjá okkur. Nákvæmlega
það sama hefur verið að eiga sér stað
í löndunum í kringum okkur. Þetta
er það sem t.d. hefur valdið erfiðleik-
unum á Norðurlöndunum. önnur
algeng ástæða hjá okkur er síðan sú,
að fyrirtæki hér hafa yfirleitt verið of
skuldsett. Vandamálið hefur legið í
því að það hefúr ekki verið nægilegt
eigið fé í fyrirtækjum."
— Þýðir þetta þá ekki að fyrirtækin,
og þá kannski sérstaklega á lands-
byggðinni, séu komin í einskonar
vítahring?
„Nú er það svo, að útlán Iðnlána-
sjóðs hafa vaxið mikið síðustu þrjú
árin. Og á fyrri helmingi þessa árs er-
um við búin að lána um einn millj-
arð. Þannig að einhverjir hafa greini-
lega tryggingar í lagi,“ sagði Bragi.
Þótt hann hefði ekki skiptingu lána
eftir landshlutum við hendina sagð-
ist hann geta fúllyrt að hlutur lands-
byggðarinnar í útlánunum hefði vax-
ið á síðustu árum en ekki minnkað.
„Skýringin liggur í því að við höfum
verið að opna sjóðinn meira. Við höf-
um m.a. farið að lána til umhverfis-
mála, einsog við köllum það, og þar
koma sveitarfélögin inn sem nýir
viðskiptavinir hjá okkur. Þau hafa
verið að fá lán í sambandi við sorp-
eyðingu, holræsi og þannig hluti,
sem snúa að umhverfinu. Þetta hefur
haft í för með sér vaxandi hlut lands-
byggðarinnar."
Aðspurður segir Bragi það heldur
ekkert nýtt, að þurft hafi að synja fyr-
irtækjum um lán vegna þess að þau
hafi ekki haft nægar tryggingar.
Þetta hafi alltaf verið svo. „Það er
samt ekki eingöngu horft á þær. „Við
horfum líka á reksturinn. Reynum að
gera okkur grein fyrir því hvort fyrir-
tæki geti greitt lánið til baka. Ef við
sjáum að um er að ræða arðbæran
rekstur sem á að geta staðið undir
láni þá er ekki einblínt á trygging-
amar,“ sagði Bragi Hannesson.
- HEI
lausnir nú sem tímabært er að ræða.
,Menn kveikja oft ekki á pemnni
fyrr en þeir fá tilkynningu um kvót-
ann hver fyrir sig,“ segir Jónas. „En
þessi mál em rædd hér á stjómar-
fundum og annars staðar.“
— Hvaða aðgerðir viljið þið fá frá
stjómvöldum?
„Það þarf að létta á byrðunum þeg-
ar tekjumar minnka. Það þarf að
létta undir á einn eða annan hátt,
með skáttaívilnunum, lengingu lána
og fleiri ráðum, sem flest hafa nú
verið notuð einhvem tímann áður.
Menn hafa aldrei neinar töfralausn-
ir.“
— Horfið þið til fyrirhugaðs Þró-
unarsjóðs?
„Já, undir græna torfu. Ég horfi á
hann þangað," svarar Jónas. ,Auð-
vitað á að vera öflugur úreldinga-
sjóður fiskiskipa og það á að auka
úreldinguna. Én það á ekki að vera
að blanda vandamálum fiskvinnsl-
unnar, viðsemjenda okkar, inn í
þetta. Samkvæmt þessum tillögum
um Þróunarsjóð eigum við að borga
uppistöðuna og fiskvinnslan á síðan
að hirða úr þessu megnið fyrir ein-
hver lokuð hús sem þeir eiga. Þann-
ig að þessi Þróunarsjóður er alveg út
í hött.“
— En hafa menn rætt aukið sam-
starf útgerða?
„Ég held að samstarf útgerða hafi
aukist vemlega. Menn verða að fara
að vinna þetta öðruvísi en þeir
gerðu. Ég geri ráð fyrir því að menn
reyni meira samstarf en verið hefur,
ef það er hægt. Það leiðir til hagræð-
ingar."
— Er hagræðing fykilorðið í þess-
ari stöðu?
„Ég held að það sé voðalegur frasi
orðinn. Auðvitað geta allir hagrætt
og lagað til hjá sér, en það dugar oft
skammt þegar menn eru kannski
með áratuga skuldabagga á bakinu,“
segir Jónas Haraldsson. GS.

Auöur Oddgeirsdóttlr er hér á kafl í tveggja ára gömlum jörvavfðl. Tfmamynd Ami Bjama
Nýr jörvavíðir, sterkari, grófari og beinni en sá gamli:
Hefur mikla þýðingu
fyrir skjólbeltaræktun
„Ég veit um nokkur skjólbelti
þar sem jörvavíðir er það eina
sem stendur eftir og hann vex
áfram. Nýi jörvavíðirinn er enn-
þá sterkari. Hann er grófari og
beinni,“ segir Ólafur Njálsson,
kennari í Garðyrkjuskóla ríkis-
ins að Reykjum.
Jörvavíðirinn sem nú er á mark-
aðnum kom til landsins árið
1963. Hann hefur reynst vel við
suðurströndina, f sendnum jarð-
vegi, hefur mikið rótarkerfi og er
góður í skjólveggi og til að binda
jarðveg. Ólafur vinnur meðal
annars úr þeim fjölmörgu af-
brigðum eða klónum sem feng-
ust í söfnunarferð sem farin var
til Alaska 1985. Úr söfnunni
komu u.þ.b. 60 klónar af jörva-
víði. Árið 1996 á Ólafur að vera
búinn að velja úr þessum klón-
um þau afbrigði sem fara á mark-
að.
„Úr söfnuninni 1985 hafa kom-
ið margir nýir klónar sem er erf-
itt að velja á milli. Þar eru jörva-
víðisklónar sem eru miklu sterk-
ari en þessi sem er framleiddur
nú. Þannig að það á eftir að koma
ennþá sterkara afbrigði af jörva-
víði á markaðinn.“
— Hvaða þýðingu hefur það fyr-
ir landgræðslustarf?
„Það mun hafa mikla þýðingu
fyrir landgræðslustarf. Nýi jörva-
víðirinn mun einkum hafa mikla
þýðingu fyrir skjólbeltaræktun,"
segir Ólafur. „Það ætti að mínu
mati að gera mun meira af skjól-
beltum í framtíðinni."
GS.