Tíminn - 08.09.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Miðvikudagur 8. september 1993
Tíminn
MÁLSVARI FRJALSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Mótvægi hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Skrtfstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Síml: 686300.
Auglýslngasíml: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1400,-, verð f lausasölu kr. 125,-
Grunnverð auglýsinga kr. 765,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Vonarneisti
Samningar ísraelsmanna og PLO kveikja vonarneista
um friðsamlegri tíma í málefnum Miðausturlanda.
Hins vegar ber að vara við of mikilli bjartsýni um skjót
umskipti. Samningarnir kveða á um takmarkaða
sjálfsstjórn Palestínumanna og gagnkvæm viðurkenn-
ing PLO og ísraels er sögð á næsta leiti. Ef til vill er
það mikilvægasti árangurinn og opnar leiðir til dipló-
matískra samskipta og áframhaldandi friðarumleitana
ef tóm gefst til þess.
Öfgaöflin eru sterk bæði í röðum ísraelsmanna og í
Arabaheiminum og víst er að allt verður gert af þeirra
hálfu til þess að koma í veg fyrir þá þróun sem nú er
hafin. Þessvegna er rétt að hafa hóflega bjartsýni um
snögga breytingu í þessum heimshluta.
Þáttur norskra stjórnmálamanna í samningagerð
ísraels og PLO hefur vakið mikla athygli og er hann
vissulega afar jákvæður fyrir norska utanríkisstefnu
og eykur hróður Norðmanna á alþjóðavettvangi.
Norskir stjórnmálamenn létu mjög til sín taka í starfi
Sameinuðu þjóðanna þegar í upphafi og hafa ávallt
notið mikils álits á alþjóðavettvangi. Fyrir okkur ís-
lendinga er skemmst að minnast þáttar Knuts Fryden-
lund, utanríkisráðherra Noregs, í samningum íslend-
inga og Breta um landhelgismálið, sem að lokum voru
undirritaðir í Ósló. Samstarf og traust tengsl milli ut-
anríkisráðherra íslands og Noregs áttu drjúgan þátt í
lausn þess stóra máls.
Það hefur nokkuð verið um það rætt að íslenska
stjórnarandstaðan hafi verið utangátta þegar hún
sniðgekk Shimon Peres, þegar hann kom hingað til
lands nokkrum dögum áður en árangur samninga-
fundanna var gerður opinber. í þessu sambandi ber að
hafa í huga að það er lflklegt að aukin hætta á einangr-
un á alþjóðavettvangi hafi opnað augu ísraela fyrir
þörfinni á að gera samninga og viðbrögð íslendinga
við heimsókn utanríkisráðherrans hafi verið enn eitt
lítið sannindamerki fyrir Peres um nauðsyn þess að
gera þá samninga sem þá voru á borðinu.
Hafi stjórnarandstaðan verið utangátta, þá voru mót-
tökur ríkisstjórnarinnar hreint hneyksli, þar sem ut-
anríkisráðherrann var í felum þrátt fyrir að hann væri
starfsbróðir Peresar. Enginn hafði þó betri aðstöðu en
hann til þess að afla upplýsinga um stöðu mála, eða
var meiri nauðsyn á að ræða við hann. Forsætisráð-
herra, sem var gestgjafinn, hefur reynt að breiða yfir
þennan vandræðagang í sinni eigin ríkisstjórn með
því að gera mótmæli stjórnarandstöðunnar að aðalat-
riði málsins. Fjarvera utanríkisráðherra hlýtur þó að
vekja mesta athygli.
Þáttur Norðmanna í þessu máli hlýtur að beina sjón-
um að hlutverki smáþjóða á alþjóðavettvangi. Þær
geta leikið þar stórt hlutverk, en til þess þarf trausta
framgöngu og gætni í málflutningi. Því miður virðist
skorta nokkuð á slíka sálarró hjá utanríkisráðherran-
um íslenska og er skemmst að minnast dæmalausra
viðtala í norskum fjölmiðlum nú nýverið, sem forsæt-
isráðherra sagði að ætti að taka sem grín. Þetta al-
vöruleysi er alvarlegur hlutur og skaðar íslenska utan-
ríkisþjónustu, sem hefur annars ágætu fólki á að skipa
sem tekur starf sitt alvarlega.
íslendingar geta því nokkuð lært af þeim félögum
Holst og Stoltenberg og þeirra eiginkonum. Þar virð-
ast hlutirnir ekki vera sagðir eða gerðir í gríni.
McDonald’s-hamborgarakeðjan er
ioksins komin tii íslands. Fjölmargir
landsmenn hafe beðið þessarar
stundar með eftirvæntingu, þvíhinn
makaiausi McDonald's- hamborgari
er í rauninni miklu meira en ham-
borgari. Hann er holdtekning amer-
tska draumsins, hann er ímynd vei-
gengninnar, hann er fjölskylduvæni
hamborgarinn sem Ífka er hægt að
nota sem mæiikvarða á raungengi,
af þvf að hann er áreiðaniegri en al-
þjóðiegar gengisskraningar.
Margar ástæður hafa verið gefnar
fyrir því að íslendingum hefur fram
að þessu ekki staðiö McDonald's-
hamborgarinn til boða Lengi vei var
íslenska nautakjötið ekki talið upp-
fylia þær kröfur sem hinn goðsagna-
kenndi hamborgari gerði.
Islenskt Igot
Nú hefur hins vegar dæmið snúist
við og íslenska kjötið er nánast það
einasem fyrirfinnst hérá iandi sem
er nógu gott í McDonaid’s-borgara.
Brauðið er innflutt vegna þess að ís-
ienskri sveitamennsku er ekki
treystandi tii að baka hambotgara-
brauð með réttu iagi og af réttum
gæðum. Auglýsingaskiltin fyrir
hamborgarana eru meira að segja
innfiutt og á útlensku, vegna þess að
það er ekki nógu fiott að selja ham-
borgara í „bílalúgú’, heldur skal það
heíta „drive tfiru“, að amerískum
hætti. Meira að segja fiskurinn í fisk-
borgarana er sóttur til útlanda. Að
vísu er notaður ísienskur fiskur, en
hann verður þá fyrst boðlegur hjá
McDonald’s á ísiandi þegar búið er
að sigla með hann til útlanda og
vinna hann þar og síðan flytja fiskinn
aftúr íilíslands.
Loks eru eldunaraðferöimar og

meðlætið innfiutt, svo sem vera ber,
því þannig fæst hið eina sanna
McDonald’s-bragð af hamborgaran-
um, bragðiö sem farið hefúr sigurför
um heiminn og gert McÐonald’s að
þvísem hanner.
Á hálum ís
En nú eru blikur á lofti, því horfúr
eru á að íslendingum verði á næsi-
unni boðinn McDonald's-borgari
með hálfgerðu óbragði. Eins og að
framan greinir er McDonald’s hold-
tekning ameriska draumsins og það
þýðir einföldlega að McDonald’s-
hamborgarinn er frjáis hamborgari.
Frjálsir hamborgarar eru ekkí búnir
til undír jámhæl verkalýðsfélaga,
heldur verða þeir aðeins til í frjálsum
samningum einstakra skólabama,
sem vantar vasapeninga, og lág-
Íaunafólks við #jóðiegar fyrirtækja-
samsteypur. Sú atlaga, sem gerð er
að McDonald’s á þessu sviði, er því
atlaga að McDonald’s- hamborgar-
anum sem siíkum. Augijóslega er
verkatýðshreyfingin komin út á hál-
an ís, þegar hún heimtar hamborg-
ara með verkalýðsbragði og er að
skipta sér af því hvaða samningar em
í boði McDonald's-starfsfólkinu til
handa eða hvort það er í einhverju
verkaiýðsfélagi yfirleitt Með sama
áframhaidi verður einföidlega að
flytja inn starfsföik, alveg eins og
brauðtð og fiskinn og augiýsinga-
skiitín og meðiætið og ailt annað, til
aö tryggja frelsi hamborgarans.
Verði verkaiýðshreyfingin þá enn
með múður og föri út t það guðlast
að fá íslendinga til að sniðganga
McDonald’s, cr ljóst að það verður
einföldiega að flytja inn viðskiptavini
fyrirtækisins líka.
Niðurstaðan hiýtur því alltaf að
verða sú sama, hvað sem Ifður fjasi
launþegasamtakanrta um lágmarks-
laun, sjúkrasjóði, félagslegt öryggi
og sfarfskjararétt aðalatriðið er að
hamfaorgarinn sé frjáls.
Garri
Makalaus sambúð
Flest er það marklítið sem stjóm-
málaflokkar eru stundum að
bjástra við að setja saman og kalla
stjómmálaályktun. Svoleiðis
stefnuyfirlýsingar eru samþykktar
í lok fjölmennra funda og eru lesn-
ar í Ríkisútvarpið á þeim tíma sem
öruggt er talið að enginn hlustar.
Svo er markleysunni troðið inn í
flokksmálgögnin og enginn veit af
þeim meir.
Meðal nýmæla, sem bryddað var
upp á í meiningarleysunni fyrir
einhverjum áratugum, var fjöl-
skylduvemd. Slagorðið er nú eins
og hvert annað nátttröll, sem dag-
að hefur uppi í stöðnuðum stefnu-
skrám flokkanna og er álíka mark-
tækt og setningin sem höfundar
allra slfkra plagga hafö álíka dálæti
á: stefnt skal að.
Samtímis því að fjölskylduvemd-
in var fundin upp, sett í nefnd og
grunnmúruð í stjómmálaályktun-
um hófst kapphlaup þingmanna
og ráðherra með reglugerðarvald
að brjóta fjölskylduna niður. Lög-
gjafinn og framkvæmdavaldið
beita öllum ráðum til að koma í
veg fyrir að fólk stofni til hjúskap-
ar og fjölskyldumyndunar og að
eyðileggja hjónabönd og sundra
þeim fjölskyldum, sem fólk hefur
af íhaidssemi og þrjósku sett sam-
an, þrátt fyrir að ekkert vit sé í
slíkum tiltektum eins og árar.
Sá frjálslyndi tíðarandi að ástalíf
mannfólksins eigi að vera álíka
skrautlegt og meðal útilegukatta
hjálpar mikið til að sporna við
hvunndagslegu fjölskyldulífi.
Los
Lög sem varða fjármál fjölskyld-
unnar, gagnkvæmar skyldur og
rétt bama ganga hver gegn öðrum
og eru réttindi og skattaívilnanir
oft betur tryggð fyrir þá, sem ekki
eru í lögformlegu hjónabandi, en
þeirra sem bera virðingu og um-
hyggju fyrir eigin fjölskyldu.
Óvígð sambúð er fjölskylduform
sem löggjafinn lítur með mikilli
velþóknun til og skattayfirvöld
prísa og verðlauna. Að vísu er það
allt heldur laust í reipunum, en yf-
irleitt hagkvæmt.
Fjórðungur fjölskyldna býr nú við
svona sambúðarform og hefur
fjölgað mikið á síðustu árum og á
eftir að fjölga enn. Einhleypir for-
eldrar, sem búa einir með bömum
sínum, eru ekki meðtaldir.
Biskupinn yfir íslandi segir í Tím-
íyittog breitt]
anum að ástandið sé ógnvænlegt,
en réttur einstæðra foreldra letji
sambúðarfólk til að ganga í hjóna-
band.
Formaður Prestafélagsins segir
það ömurlegasta hlutverk presta
að benda hjónaefnum á að kíkja í
skattalög og athuga hvort það
kemur þeim ekki í koll að ganga í
heilagt hjánaband, því það geti
munað verulegum fjárhæðum hve
skattar hjóna geti orðið miklum
mun hærri en hjónaieysa.
Ennfremur bendir formaður á að
stjómvöld hafi mótað þá stefnu í
hjúskaparlöggjöfinni að fólk geti
hlaupið sundur og saman eftir
hentugleikum.
Nema auðvitað þeir sem flækja
sig í hjónabandi sér til óhagræðis á
ýmsum sviðum.
Makinn út í kuldann
Það, sem hleypir umræðunni um
hjúskapar- og skattalög af stað, er
úrskurður til þess settrar nefndar
um, að meðal sambúðarfólks gildi
hugtakið maki ekki. Þetta flækir
alla iöggjöf og framkvæmd laga og
réttindi og skyldur einstaklinga og
fjölskyldna brenglast verulega.
í augum kirkjunnar er hjóna-
bandið heilög stofnun, sem gengið
er í með svardögum og fögrum
fyrirheitum. Framkvæmdavaldið
hefur líka heimild til að pússa fólk
saman og fer minna fyrir guðsorði
og slaufuskreyttum bflum þegar
sýsiumenn og fulltrúar þeirra
negla hjónaböndin saman, en þeg-
ar kirkjunnar þjónar framkvæmda
verknaðinn. En frá sjónarmiði lag-
anna er sama hvor aðferðin er
brúkuð.
En svo kemur „sambúðin". Hún
er í raun ekki annað en lögvemd-
uð formleysa, sem túlkuð er út og
suður eftir hentugleikum hvers og
eins hverju sinni.
En núna, þegar makinn er dott-
inn út úr sambúðinni samkvæmt
skilgreiningu, er bágt að sjá í
hvaða stöðu fjórðungur fjöl-
skyldna í landinu er í raun og veru.
Ef sambýlingur er ekki maki,
hvað er hann þá?
Nú væri ráð fyrir fjölskylduvemd-
amefndir stjómmálafiokkanna að
komast að því hvenær maður eða
kona er maki og hvenær maður er
ekki maki.
Hér er um að ræða undirstöðu-
einingu þjóðfélagsins, sem rambar
um á brauðfótum og enginn veit
hvert stefnir. Síst þeir sem hefja
fiestar stefnuyfirlýsingar sínar
með hinum fleygu og framsæknu
orðum: Stefnt skal að... OÓ