Tíminn - 16.09.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 16. september 1993
Tíminn
MÁLSVARl FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Mótvægi hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Skrifstofur Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk S(ml: 686300.
Auglýslngasfmi: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1368,-, verö I lausasölu kr. 125,-
Grunnverö auglýsinga kr. 765,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Smákóngamir
fimdmr?
Nú hafa allar umdæmisnefndir landsins skilað tillög-
um um sameiningu sveitarfélaga, sem kjósa á um
þann 20. nóvember. í megindráttum eru þessar tillög-
ur hliðstæðar, þar sem alls staðar hefur verið farin sú
leið að kjósa um stórar sameiningar. Svo virðist sem
hugur þeirra, sem um málið fjölluðu á undirbúnings-
stigi, hafi staðið til þessa.
Nú er komið að almenningi í landinu að segja sitt álit
og víst er að fólkið mun spyrja margra spurninga.
Sumar eru þess eðlis að hægt er að gefa svör við þeim,
við öðrum liggja svör ekki á lausu.
Eitt er alveg ljóst, að samþykki við sameiningu sveit-
arfélaga í stórar einingar er samþykki við þá stefnu-
mörkun að flytja verkefni frá ríkisvaldinu til sveitarfé-
laga. Ef sveitarfélögin stækka í kjölfar kosninga,
munu stjórnvöld á komandi misserum gera tillögur
um að rekstur heilsugæslu, öldrunarmál, málefni fatl-
aðra og rekstur grunnskóla flytjist til sveitarfélaga og
jafnvel fleiri verkefni.
Yfirlýsingar hafa verið gefnar um þetta af félagsmála-
ráðherra og Samband íslenskra sveitarfélaga hefur
tekið undir þessa stefnumörkun, enda þrýsta stóru
sveitarfélögin á um aukin verkefni.
Margir telja að hér sé um öfuga röð að ræða, ákveða
eigi verkefnin fyrst, áður en gengið er til kosninga.
Styðja má þá skoðun rökum. Eigi að síður eru ákveðn-
ar yfirlýsingar stjórnvalda um stórfellda tilfærslu
verkefna frá ríkinu eitt af því sem kjósendur geta sagt
álit sitt á 20. nóvember með því að játa eða neita
stækkun sveitarfélaga.
Hitt er eigi að síður ljóst að það er vilji Alþingis sem
ræður því hvaða verkefni verða flutt og hvorki yfirlýs-
ingar ráðherra né hugmyndir í skýrslu sveitarfélaga-
nefndar eru nein lokaákvörðun í þessu efni um hvaða
verkefni og með hvaða hætti þau verða flutt. Það má
þó telja ólíklegt, ef fylgi reynist vera við stórar sam-
einingar og þá stefnumörkun að taka fleiri verkefni til
sveitarfélaga, að Alþingi muni ekki samþykkja slíkt.
Af tillögum einstakra umdæmanefnda vekja tillögur
umdæmanefndarinnar á höfuðborgarsvæðinu og við-
brögð við henni nokkra athygli. Það hefur verið talað
með nokkrum þótta um smákónga landsbyggðarinnar,
sem ekki vilji breytingar. Allir eiga þó að kjósa vítt um
land. Hins vegar upplýsti formaður umdæmanefndar-
innar á höfuðborgarsvæðinu að ekki hefði verið pólit-
ískur vilji í Hafnarfirði til þess að ganga til kosninga
um tillögur um sameiningu. Forseti bæjarstjórnar
Kópavogs lýsti því yfir í útvarpsviðtali að allt öðru
máli gegndi um landsbyggðina en Kópavog.
Þarna eru sennilega hinir sömu smákóngar fundnir,
sem finnst allt til svo mikillar fyrirmyndar hjá sér að
engu megi breyta. Umræður um hagræðingu og
sparnað í yfirstjórn eigi ekki við hjá þeim. Ef til vill er
pólitíski viljinn í Hafnarfirði tengdur þeim meirihluta
sem þar er, þannig að kratarnir vilji ekki hætta á neitt.
Ekki er það mjög rismikil afstaða.
Útlit er því á að allir landsmenn nema íbúar Hafnar-
fjarðar og Kópavogs, að undanteknum nokkrum íbú-
um sveitarfélaga sem nýlega hafa sameinast, segi sitt
álit á sameiningarmálum í kosningum 20. nóvember.
Að lokinni þeirri umferð ætti að liggja fyrir ljósar en
nú hugur almennings til þessara mála.
Satt best að $egja hélt Garri að um-
skiptingar væru aðeins til í þjððsög-
um, en nu hefur komið á daginn að
það er misskilningur. Guðmundur
Ámi Stefánsson heiibrigðisráðherra
hefur undirgengist slíka breytingu
við að hætta sem bæjarstjóri í Hafn-
arfirði og taka við embætti heilbrigð-
isráðherra, að tæplega er hægt að
tala um að þar sé sami maðurinn á
ferðinni.
Heilbrigðisráðherrann hefur nú
síðustu daga opinberað hugmyndir
sínarumaðhald írekstri heilbrigðis-
kerfisins og eiris og forveri haris í
embætti virðisí hann ekki ætla að
gera neina tilraun til að hagræða í
kerfinu í spamaðarskyni, heldur
velta spamaðinum af fullum þunga
yfir á sjúklinga og þá sem minna
megasín.
Heilbrigðísráðherrann
Guðmundur Ámi heilbrigðisráð-
herra vill að folk kaupi sér aðgöngu-
miða að sjúkrahúsum, heilsugæsíu
og sérfræðiþjónustu. Hann vill
koma ameríska kerfinu á, þar sem
aðeins þeir, sem kaupa sér sjálfir
tryggingu tyrirfram, hafi með góðu
móti efní á að njóta læknishjálpar.
Guðmundur Árni heilbrigðisráð
herra vill stefna launamálum heil-
brigðisstétta í uppnám á ný með því
að neita að taka þátt í kostnaði vegna
dagvistunar. Guðmundur Ámi heii-
brigðisráðherra vill taka upp launa-
mál elli- og örorkulífeyrisþega og
endurskoða hvort þeir eígi að fá ein-
greiðslur, orlofsuppbót og desem-
beruppbót eins og annað launafólk.
Guðmundur Ámi heilbrigðisráð-
herra efest hins vegar ekki um að á
meðan hann heggur niður ýmsar
þessar grunnstoðir velferðarkerfis
hina smáu og snauðu sé sanngjamt
og rétt að hann þiggi biðlaun frá
skattgreiðendum í Hafnarfirði.
Gjaldið, sem heilbrigðisráðherrann
tekur af Hafrifirðingum fyrir að
hætta sem bæjarstjóri, nemur fiór-
til fimmföldumvetkamannalaunum
á mánuði f háift ár. Þetta bætist við
: Guörmndur Ámt umbótatmður.
Guðmundur Ámí ráðherra.
þóknunina sem honum er greidd
fyrir að vera áfram bæjarfulltrúi. Síð-
an koma hin eiginlegu laun táðherr-
ans, sem hann fáer fyrir að mtnnka

það sem í hlut smælingjanna kemur.
En þó núverandi bæjarstjóra hafi of-
boðið biðlaunasamningar Guð-
mundar Áma og ekki viljað gera slík-
an samning sjálfúr, þá er Guðmund-
ur Ámi heilbrigðisráðherra hvergi
bangjnn og segir í DV í gær: „Ég ætla
ekki að afsaka þetta á etnn eða neinn
hátt“
U mbóías inrtinn
En GuðmundurÁmi bæjarstjóri og
umbótamaður í Alþýðuflokknum
taiaði ekki með þessum hætti og var
þar ólíku saman að jafria bæjarstjór-
anum og ráðherranum. í viðtali við
Tfrnann fyrir rúmiega hálfú öðru ári
sagði Guðmundur Árni bæjarstjóri
og Alþýðuflokksmaður.
„Það er augijóst mál að f þessari rík-
isstjóm er verið að brydda á ýmsum
hugmyndum frjálshyggjunnar.
Margar slíkar hugmyndir hafa ekki
verið, eru ekki og verða aldrei jafriað-
armönnum að skapi. Þar á ég við
hina neikvæðu umræðu um velferð-
arkerfið, hina samféiagslegu þjón-
ustu jafnaðar og réttlætis, sem hetur
verið einn af homsteinum í stefriu
Alþýðuflokksins, hegar það er gert
hljóta eðlilega margir Alþýðuflokks-
menn, sem hafa ámm og áratugum
saman barist fyrir því að sfyrkja og
efla þetta velferðarkerfi, að láta í sér
heyra. hað er það sem hefúr gerst í
umræðunni t Alþýðuflokknum og sú
umræða á eftir að halda áfram.“
Upp með vöndinn!
Hér getur varla hafa talað sami
maður og nú situr í heifbrigðisráðu-
neytinu. Guðmundur Ámi bæjar-
stjóri og umbótamaður í Alþýðu-
flokknum hlýtur því að vera anrtar
en Guðmundur Árni heiibrigðisráð-
herra. En sé ráðherrann ekki um-
skiptingur f anda þjóðsagrtanna, er
Ijóst að þar fer maður sem ekki er
ráðlegt að kaupa af notaðan bfl. Hins
vegar hljóta hafrifirskir kratar nú að
taka upp vöndínn og hýða heilbrigð-
isráðherrann duglega, tii að kanna
hvort ekki birtíst huldukona með
hinn gamla góða Guðmund Áma,
sem segi að ólíkt hafist þau að, hún
vaggi umbótasinnuðum bæjarstjór-
anum meðan ráðherrann hennar sé
hýddur. Siíkt væri vissulega góður
■ endirá Ijótri sögu. :;:
Garri
Upphefð og nesjamennska
í Noregi unnu tvær konur mikla
kosningasigra í þingkosningunum
s.l. mánudag og hin þriðja galt af-
hroð. Allar eiga þær sameiginlegt
að vera formenn stjómmálaflokka,
þriggja stærstu flokkanna í Nor-
egi. Það er aðeins formennska í
smáflokkum sem er í höndum
karlmanna og minnkar fylgi þeirra
hægt og bítandi. Það er því óhjá-
kvæmilegt að næsti forsætisráð-
herra Noregs verður kvenkyns,
það hefur legið ljóst fyrir lengi og
er síst aðfinnsluvert.
Konur eru áhrifamiklar í stjóm-
málum víða um lönd og má minna
á að á öldinni hefur enginn forsæt-
isráðherra setið eins lengi samfellt
á valdastóli í Bretlandi og eina
konan sem gegnt hefur því veiga-
mikia embætti.
í hitteðfyrra hófst kona upp í for-
sætisráðherrastól í Frakklandi, en
stóð sig ekki nógu vel og varð að
hætta án undangenginna kosn-
inga. En það hefur líka verið hlut-
skipti margra karla þar í landi og
gengur eitt yfir hvort kynið sem er
í þeirri háu stöðu sem forsetavald-
ið skipar í.
Þungavigtarkonur
í Póllandi er kona forsætisráð-
herra, sem þykir hafa unnið stór-
virki með því að sveigja samfélagið
í átt til markaðsbúskapar, en einn-
ig aflað sér óvinsælda meðal kjós-
enda með bráðnauðsynlegum en
illa þokkuðum aðgerðum. En ráð-
herrann hefur pólitískt þrek til að
gera það sem rétt er, en ekki endi-
lega það sem geðluðrumar kunna
best, að þora engu af ótta við að
missa vinsældir og atkvæði.
í Svíþjóð gegna konur gjaman
veigamestu ráðherraembættum
og stjórna til dæmis utanríkis-
ráðuneýti bæði nú og áður.
Óþarfi er að telja upp góðan pólit-
ískan frama fiölda kvenna meðal
nágrannaþjóðanna. Þær eiga ailar
það sameiginlegt að hafa unnið sig
upp innan flokka sinna, eiga þar í
fullu tré við karlana og njóta ekk-
ert síður trausts þeirra en annarra
kvenna.
í flokksstarfi og alvömpólitík
þætti það heimskulegur dónaskap-
ur meðal nágranna okkar á heims-
kringlunni að einhver manneskja
þættist eiga kröfu á sæti á fram-
boðslista eða einhverjum flokks-
legum frama vegna þess að hún er
kvenmaður eða þá að önnur
manneskja þættist hæfari einvörð-
ungu vegna þess að hún er karl-
ViUoBbreitt
maður. Þetta á eðlilega einnig við
um embætta- og stöðuveitingar.
Sé enn vísað til nágrannaþjóð-
anna, er áberandi hve miklu fleiri
konur eiga sæti á þjóðþingum og
sveitarstjómum þeirra ríkja en á
íslandi.
Apartheid
Hér á landi ríkir aðskilnaðar-
stefna. Hér berja konur lóminn og
krefiast þess að konur kjósi konur
fyrir konur.
Allt hið illa stafar frá körlum, sem
hvarvetna sitja yfir hlut kvenna og
plaga þær og hrjá á fiesta lund.
Guð er kvenkyns, segja kvenprest-
amir, og þess vegna eru konur
betri en karlar. Ekki skal deilt um
þá guðfræði.
Kvennabaráttan mikia er vel til
þess fallin að festa karlrembuna í
sessi um aldur. Alltaf bólar á þeirri
bábilju að karlar séu konum
fremri fyrir atgjörvis sakir og þær
ekki færar um að leysa erfið verk-
efni á borð við karla. Oft em þetta
líkast til klaufalegir varnartilburð-
ir vegna síbyljunnar um rudda-
skap karlagreyjanna og hve
hörmulega þeir leiki hitt kynið.
Stjómmálaflokkur kvenna, sem
hefur þá einu stefnu að gæta hags-
muna kvenfólksins eftir kokkabók-
um sósíalismans, er ekki beinlínis
til þess fallinn að efla nólitískan
veg kynsystranna. Áhrifaleysi
kvenna á Alþingi og víðast í stjóm-
kerfinu ætti að færa heim sanninn
um hvert aðskilnaðarstefna femín-
istanna leiðir.
Þar sem karlar og konur ætla sér
að búa í sama samfélagi, þar sem
óskir og hæfileikar allra em virtir,
mun jafnréttið ríkja, hvað sem
einhverju kynrembufólki líður.
Þetta vita nágrannaþjóðimar, þar
sem konur em farnar að berjast
hver við aðra um æðstu metorð og
um forystuhlutverk í ríkjum sín-
um, á sama tíma og femínistar á
Fróni ætla að rifna af stolti ef
kvenmaður verður skattstjóri í
litlu umdæmi eða kemst upp á lag
með að keyra traktor.