Tíminn - 16.09.1993, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 16. september 1993
Tíminn 5
Jón Sigurðsson:
Nauðsyn innflutn-
ings á búvörum
Þjóðin hefur af vaxandi undrun
fylgst með umræðum ráðherranna
um innflutning á landbúnaðarafurð-
um. Líklega fyrirverða a.m.k. sumir
sig í ríkisstjóminni fyrir þetta allt
Fyrir utan þennan hamagang hafa
umraeðumar, sem nýlega urðu um
landbúnaðarmálin í landinu á öðr-
um vettvangi, verið harla einkenni-
legar og eiga sér stað á furðulegum
tíma.
Þessar umræður um landbúnaðar-
málin nú að undanfömu miðast við
að ekkert sé að gerast á þessu sviði,
allt sitji við hið sama og forðum um
skipulag framleiðslu og sölu og um
ríkisstyrki og forsjá. Þetta er mikill
misskilningur og ber því vitni að
önnur markmið liggi að baki.
Nokkrar af helstu mælistikum, sem
leggja má við landbúnaðinn, em:
auðlindir landsins, gæði vömnnar,
fiölbreytni framleiðslunnar, magn,
tímanleiki vömnnar, verð, nýbreytni
í framleiðslu. Þessi atriði má athuga
nánar:
1. Nú er viðurkennt að búpeningur
veldur ekki lengur gróðureyðingu á
íslandi. Nú em það frekar tóm-
stundahross þéttbýlismanna sem
traðka gróðurinn niður og er mál að
linni.
2. Um gæði fslenskra landbúnaðar-
afurða er yfirleitt ekki deilt og er
smekkur manna þó misjafn.
3. Fjölbreytni framleiðslu, úr-
vinnslu og umbúða hefur stóraukist
á undanfömum ámm. Saga ís-
lenskrar ostagerðar Ld. er glæsileg.
4. Magn hefðbundinna búsafurða er
enn of mikið, en hefúr þó mjög nálg-
ast markaðaraðstæður á undanföm-
um ámm. En aðeins eftirspum á
markaði getur sagt fyrir um heppi-
legt framleiðslumagn.
5. Um margar búsafurðir verður
sagt að tímanleiki þeirra sé f lagi,
þ.e. varan er til þegar hennar er
óskað, en þó eigum við langt í land.
Tilraunir hafa verið gerðar Ld. með
lengra sláturtímabil og lofa góðu.
6. Verð á íslenskum landbúnaðaraf-
urðum er alltof hátt — alltof hátL
Almenningur sættir sig alveg við að
verðið sé miklu hærra en Jieims-
markaðarverð", en verðið á íslensk-
um búsafurðum er alveg upp úr þak-
inu. Þegar hér er talað um verð em
opinberir styrkir reiknaðir með og
áætluð verðáhrif innflutningsvemd-
ar, en niðurgreiðslur og beingreiðsl-
ur að hluta, þar eð þar er einnig um
kjarabætur til neytenda að ræða. En
það er alveg sama hve vel og lengi
reynt er að afsaka þetta verð, — það
gengur ekki í fólk og best fyrir alla
að hætta því.
7. Nýbreytni og vömþróun hefur
tekið kippi á síðustu árum og lofar
góðu.
Alger umskipti
En nú á allra síðustu ámm — og
ekki síst á þessu ári og því næsta - -
verða alger umskipti í íslenskum
landbúnaði, ekki síst í þeim þáttum
er snerta verðlagið beint og óbeinfc
Ríkisstyrkir em nú þegar að snar-
minnka.
Viðjamar, sem framleiðslukerfi
landbúnaðarins hafði reyrt bændur
og afurðastöðvar í, hafa verið leystar.
Þetta kerfi er ágætt dæmi um gömul
form og aðferðir, sem helguðust af
þörfum á Iiðnum tíma og skiluðu
góðum árangri lengi vel, en hafa nú
snúist í andstæðu sína í breytingum
samfélagsins.
Nauðsyn innflutnings
Nú er enn verið að tala um það að
Jækka" þurfi bændum. Sannleikur-
inn er sá að landbúnaðarvandinn
snertir bændur ekkert meira en
launþegana sem vinna í afurðastöðv-
unum. Og það kemur engum við hve
bændur em margir — nema hverri
bóndafjölskyldu sjálfri. Það getur
verið göfugt og skemmtilegt að
hokra við sjálfsnægtir og enginn,
sem hugleitt hefur mannkynssög-
una, Ieyfir sér að gera lítið úr þeim
möguleika sem sjálfsnægtabúskapur
hefur reynst á erfiðum tímum. AIl-
margir meðal bænda em hjástunda-
bændur eða lífeyrisþegar og ættu því
að búa að sínu í friði og án aðstoðar
eða afskipta.
Aðstæður í þjóðfélaginu hafa
breyst. Markaðarþjóðfélagið hefur
tekið stórstígum framfömm og um-
bótum. Svo er nú komið að frjálsum
markaði verður miklu betur treyst
til góðs árangurs fyrir alþýðu en áð-
ur var. Aðstæður markaðarins em
gjörbreyttar frá því sem var á dögum
heimskreppunnar miklu. Yfirburðir
„frelsunar" landbúnaðarframleiðsl-
unnar og einstakra bænda og af-
urðastöðva liggja í augum uppi þeg-
ar menn hugleiða framþróun samfé-
lagsins á liðnum áratugum. Á nýleg-
um aðalfundi Stéttarsambands
bænda kom m.a. fram hugmynd um
opinn uppboðsmarkað fyrir búsaf-
urðir og sýnir þetta hve framvindan
er orðin hröð og hve framarlega
bændur sjálfir em í þessu.
Eftirfarandi sannindi verða íslend-
ingar að tileinka sér: Innflutningur
erlendrar búvöm til samkeppni við
íslenska framleiðslu er höfuðnauð-
syn fyrir íslenskan landbúnað,
bændur og afúrðastöðvar. Hér er
ekki talað um óheftan innflutning
þegar í stað, heldur eðlilega og skyn-
samlega þróun á hæfilega Iöngum
tíma. Iðnaðurinn fékk áratug vegna
r
y. Ami Bjöm Guðjónsson:
Aætlun stjómvalda
um sameiningu
sveitarfélaga er röng
Að undanfömu hefur orðið vart við undirbúning þess að fækka eigi
sveitarfélögum um allt að 80% miðað við núverandi fjölda. Nefndir, sem
skipaðar hafa verið til að gera tillögur um framkvæmd þessa, hafa verið
að skila álitum að undanförau og virðist sem mikill fjöldi sveitarfélaga
verði þurrkaður út af kortinu, þegar maður les yfir tillögur frá hinum
ýmsu nefndum.
Hvers vegna?
Ekki hefur komið skýrt fram
hvers vegna ráðist er í svo um-
íangsmiklar breytingar á stjóm-
sýslu sveitanna. Það hefúr komið
fram hjá ýmsum formönnum
nefndanna að ekki sé um spamað
að ræða. Sumir halda því fram að
hér sé verið að vinna að uppbygg-
ingu atvinnumála í sveitum. Aðrir
telja að þessi nýju gríðarstóru
sveitarfélög eigi að taka við mörg-
um verkefnum frá ríkinu og þess
vegna verði þau að vera svona víð-
áttumikil.
Þetta er að mínu mati ekki rétL
Ekkert af þessu, sem áður er talið,
er forsenda þess að sveitarfélög
verði sameinuð með svo róttækum
hætti sem tillögur em komnar
fram um.
Röng stefna
Þessar hugmyndir ganga þvert á
þær hugmyndir sem em efst á
baugi um réttlátt lýðræðisríki og
þá framtíðarsýn sem lýðræðisríki
af bestu gerð verður að hafa, þ.e.
að stjómeiningar fólksins séu sem
minnstar og sem næst fólkinu.
Með slíkum litlum einingum er
lýðræðinu best fúllnægt og tryggt
að náð verði bestum árangri við að
móta og hafa áhrif á næsta um-
hverfi sitt. Fólkið í sveitunum á að
þurfa að fara sem stysta leið til full-
trúa sinna með sín mál. Það er
réttlætiskrafa sem gerð er í nútíma
lýðræðisríki, annað er afturför og
hleður undir miðstýringarvald og
valdakerfi embættismanna.
Með sameiningu sveitarfélaga
með þessum hætti er verið að stíga
skref aftur á bak til hnignunar
byggðar í landinu og upphaf fólks-
flutninga milli landshluta. Þetta
skal því kyrrt liggja.
Valddreifíng
Aukið lýðræði með smáum
stjómeiningum er framkvæmd
mannréttinda sem íslenska þjóðin
verður að sameinast um að
tryggja, því um leið er verið að
tryggja réttlæti. Með því gagn-
stæða væri verið að vinna gegn
fólkinu og það getur þjóðin ekki
liðið. Þessar aðgerðir eru því að
mínu mati vanhugsaðar og rangar.
Hvaða breytingar
þurfa að koma í stað-
inn?
Sveitarstjómimar þurfa að taka
upp ný vinnubrögð í stað samein-
ingar, stofna á ákveðnum svæðum
rekstrarfélög, eignarhaldsfélög og
EFTA og er sjálfsagt að landbúnað-
urinn sitji við sama borð. Eftir
stendur þó að innflutningurinn er
greið, auðveld og ódýr leið til að
mæla og auka hagnýtingu og arð-
semi, vörugæði og vöruþróun í inn-
lendri framleiðslu, - - og eitthvert
besta hjálpartækið til að efla hag-
ræðingu og framleiðni svo sem efni
standa til. Bændur og afurðastöðvar
þurfa sárlega á slíkum arðsemihvata
aðhalda.
Hættuástand
Gera má ráð fyrir því að innan
tveggja eða þriggja ára verði menn
hættir að fjasa um bændur, en
vandamál launþeganna, sem vinna
við afurðastöðvamar, verði komin í
Ijós. Hættan, sem steðjar að kaup-
stöðum landsins í þessu efni, er
skelfileg. Tímabært er að launþega-
samtökin og samtök neytenda fari að
líta á þessa hlið málsins. önnur er sú
hætta að ryki verði slegið í augu
fólks vegna örvæntingar stjómmála-
manna, sem ætla að nota sér
óánægju almennings yfir fortíð
landbúnaðarmálanna til að afla sér
fylgis um stund.
Nýlegar umræður um landbúnað-
armál bera því vitni að nú eigi að
nota þessi mál í valdastreitu sem
snýst um alls óskyld málefni, frama-
pot og pólitíska örvæntingu, sem á
ekkert skylt við íslenska framleiðslu-
starfsemi eða æskilega framþróun
markaðarins í landinu.
Höfundur er lektor viö Samvlnnuháskól-
ann á Blfröst og stjómarformaður Mót-
vægls hf.
auka sameiginleg útboð á sem
flestum sviðum þeirra mála sem
sveitarfélögin þurfa að sjá um.
Þetta er framtíðarsýnin. Stjóm-
sýsla ríkisins á að virða þarfir
landsbyggðarinnar og sinna þörf-
um sveitarfélaganna.
Hættið við
Ég skora á ráðamenn og fólkið í
sveitunum að hætta við og fella
þessar tillögur, því þær eru gegn
þeirri lýðræðishugsjón sem nú-
tíma lýðræðisríki af bestu gerð
eiga að hafa. Sú lýðræðishugsjón
er krafa um valddreifingu, kosnir
fulltrúar séu hjá fólkinu sjálfu og
kosnir af sem smæstum einingum.
Slíkir fulltrúar framkvæma það
sem fólkið vill og móta með því sitt
nánasta umhverfi. Það em mann-
réttindi.
Guð blessi ísland.
Höfundur er hvatamaöur um stofnun
kristilegs stjómmálaflokks á (slandl.