Tíminn - 09.10.1993, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 9. október 1993
Guðmundur Ámi Stefánsson
situr ekki á neinum friðar-
stóli sem heilbrigðisráðherra
þessa dagana. Hann er í helgar-
viðtali Tímans og var rætt um
ýmsar umdeildar aðgerðir hans í
stuttum en stormasömum ráð-
herradómi, fræga embættisveit-
ingu og biðlaunin frá Hafnar-
fjarðarbæ.
—Það er ekki langt síðan þú
gagnrýndir fyrirrennara þinn fyr-
ir vinnubrögð og skemmdarverk
á velferðarkerfinu.
„Ég gagnrýndi forvera minn,
Sighvat Björgvinsson á sínum
tíma aðallega fyrir eitt Ég hafði
áhyggjur af þeirri áherslu sem
hann lagði á þjónustugjöld í heil-
brigðiskerfinu sem eðli máls sam-
kvæmt leggjast fyrst og síðast á þá
sem þjónustuna þurfa að nota og
taldi að þar yrði að gæta að.
Þjónustugjöld hafa ákveðna
kosti, m.a. að tryggja að sá sem
þjónustuna fær hafi virkara eftir-
lit með því að hann fái það fyrir
peningana sem hann er að greiða.
Gallinn er hins vegar sá að það
halli í of ríkum mæli á þá sem
mest þurfa á þjónustunni að
halda þ.e. bammargar fjölskyldur,
aldraða og sjúka.
Þess vegna hef ég lagt áherslu á
það í minni stefnumörkun að
mikið lengra verði ekki gengið í
þeim eftium og fjármögnun heil-
brigðiskerfisins verði ekki byggð
á þjónustugjöldum. í því ljósi
hafa hugmyndir mínar um
heilsukort byggst á því að hver
einasti þjóðfélagsþegn 16 ára og
eldri, óháð notkun hans á heil-
brigðisþjónustunni, greiði þessa
upphæð til viðbótar því sem hann
hefur áður greitt með sköttum
sínum. Ég vil að menn horfi á
þessa meintu gagnrýni mína eins
og hún var og hún var um þetta,
en ég nefndi aldrei orðið
skemmdarverk."
—Þú hefur verið gagnrýndur
fyrir að koma með ákvarðanir á
síðustu stundu. Starfsfólk á leik-
skólum rOdsspítala t.d. segir að
því hafi verið sagt upp í beinni
útsendingu. Eru þetta vinnu-
brögð sem þér finnst réttlætan-
leg?
„Ég kem hér til starfa þann 14.
júní á þessu ári. Þá eru frumdrög
og rammar að fjárlögum fyrir-
liggjandi. Það var ekki mikill tími
eða svigrúm til stefnu. Ég hafði
auðvitað gert forsvarsmönnum
stóru sjúkrahúsanna fúllkomlega
grein fýrir dagvistarmálunum.
Þeir vissu hvað í farvatninu var.
Hins vegar liggur það fyrir að fjár-
lög voru ekki endanlega afgreidd
úr ríkisstjóm fyrr en um miðjan
september."
—Þú ert þó búinn að hafa allt
sumarið.
„Ég fer náttúrulega ekki af stað
með ósamþykktar aðgerðir. Það
er alveg augljóst mál að á ein-
hverjum tímapunkti hlaut að
koma til hinnar formlegu til-
kynningar. Ég er hræddur um að
hún hefði alltaf orsakað jafti hörð
viðbrögð og raun ber vitni.
Það þurfti að forminu til að segja
upp starfsfólki leikskóla sjúkra-
húsanna. Um leið hafði því verið
tilkynnt í bréfi að forsvarsmenn
úr ráðuneytum myndu gera allt
sem í þeirra valdi stæði til að
tryggja áframhaldandi starf hjá
nýjum vinnuveitenda. Þetta em
atriði sem aldrei eru nefnd í þess-
ari umræðu allri.
Ég held að þegar fólk og fjöl-
miðlamenn nenna að fara ofan í
kjamaatriði þessa máls þá sjái
þeir að í sumum tilfellum er verið
að gera úlfalda úr mýflugu. í
fyrsta lagi finnst mér ástæða til að
halda til haga meginatriðum
þessa máls. Þau em þessi: Það em
sveitarfélögin sem eiga að reka
leikskólana. Það segir um það í
verkaskiptalögum og það segir
um það í leikskólalögum.
í öðm lagi hefur réttlæting þess
að ríkið greiði niður dagvistar-
kostnað í einstökum sveitarfélög-
um en öðmm ekki verið gagn-
rýnd ámm saman.
Einnig hefur það verið gagnrýnt
innan ríkisspítalanna meðal
starfsfólks heilbrigðisstoftian-
anna hver geti sest í dómarasæti
og kveðið upp úr með að einstak-
ar starfsstéttir heilbrigðisstofn-
ana séu mikilvægari en aðrar og
eigi þess vegna að njóta dagvist-
unar sem að hluta til em greiddar
af ríkinu. Þessi þrjú meginatriði
verður auðvitað að hafa í bak-
gmnni málsins þannig að málið
er auðvitað ekki glænýtt.
Svo ég komi nú að þessum tíma-
þáttum hef ég bent á að hluti
þessarar þjónustu, sem veitt er, er
í formi skóladagheimila. Svo ég
bendi á ríkisspítala em þar um 90
pláss af 270. Hér í Reykjavík og
nágrannasveitarfélögum er boðið
upp á heilsdagsvistun í skólum.
Það gefur auga leið að böm heil-
brigðisstéttanna njóta auðvitað
sömu þjónustu og aðrir og þar er
vettvangur til að leysa málið.
Það liggur líka ljóst fyrir að hluti
af starfsfólkinu — nefnd hefur
verið talan 10% en aðrir hafa
nefnt hana hærri — em einstæð-
ir foreldrar sem njóta þar með
forgangsréttar hjá sveitarfélög-
um. Ég er að tala um að séu skóla-
dagheimilin orðin 20 til 25% og
forgangshópar 10% em 35%
vandans leyst og útaf fyrir sig þarf
ekki að ræða það meira og þeir
ganga inn í þá þjónustu sem til
staðar er.
Um það sem eftir kemur liggur
fyrir yfirlýsing borgarinnar og
annarra sveitarfélaga að þau geti
hugsað sér að greiða niður þessa
þjónustu eins og borgin gerir
gagnvart öðmm sjálfstæðum að-
ilum. Það er stefnubreyting því að
ríkisspítalar fóm fram á 1991 við
þessi sveitafélög að fá rekstrar-
styrk í kjölfar verkaskiptalaganna
en þá gekk það ekki.“
—Að margra mati heggur þú
þar sem síst skyldi og verða
áfengissjúklingar og vímuefna-
neytendur helst undir hnífnum.
Hvers vegna?
„Það er dálítið undarlegt og ekki
merkilegur málflutningur þegar
fjölmiðlamenn og gagnrýnendur
á einstakar tillögur taka þær út
eins og gert hefur verið með leik-
skólana og segja að nú sé verið að
höggva til bamanna.
Þetta hefur líka verið gert gagn-
vart uppstokkun og endurmati á
ýmsum þáttum áfengismeðferðar
og teknir út einstaklingar í þeim
hópi, m.a. vistmenn á Gunnars-
holti og raunar víðar, og sagt: Nú
er þessi vondi maður að ráðast að
þeim sem minnst mega sín. Hefði
mönnum líkað það betur ef ég
hefði lagt til sem valkost innrit-
unargjöld á sjúkrahús og lokun á
nokkrum deildum?
Stór hluti heilbrigðis- og trygg-
ingageirans snýst um fólk sem er
minni máttar. Það gefur auga
leið. Allar tilfærslur til eða frá
varða fólk sem velferðin er að líta
til með. Ég er ekki að ráðast að
neinum einstaklingum. Ég er ein-
faldlega að reyna að leggja fram
tillögur til að nýta á bestan hátt
það fjármagn sem til staðar er.
Ég kalla eftir öðrum tillögum.
Ég hef ekki heyrt neinar aðrar
hugmyndir f þessari orrahríð um
mínar tillögur til að stemma stigu
við þessum útgjöldum.
Sannleikurinn er sá að ljárfram-
lag til heilbrigðismála á næsta ári
hækkar um einn og hálfan millj-
arð frá fjárlögum þessa árs. Það er
verið að andæfa gegn sívaxandi
útgjaldaþörf í þessum málaflokk-
um. Það gefur auga leið að þörfin
í þessum efnum er ótæmandi og
alltaf er hægt að gera betur og ég
geri mér það ljóst. í samdrætti í
þjóðfélaginu sér hver maður að
það hlýtur að koma niður á út-
gjaldaramma heilbrigðis- og
tryggingamála sem tekur til 40%
af útgjöldum ríkisins.
Menn verða að athuga þessa
hluti í stærra samhengi. Það er
ekki verið að ráðast gegn einstök-
um stofnunum, gegn einstakling-
um. Það er verið að hagræða og
færa til í kerfinu."
—Forveri þinn var gagnrýndur
fyrir að hafa ekki fólkið með sér í
þeim aðgerðum sem hann beitti
sér fyrir. Hvað með þig?
„Það kann vel að vera að tíminn
sem ég hef haft hér hafi ekki verið
nægur til þess að laða fólk til sam-
starfs. Ég er alveg sammála þeirri
meginhugsun að það sé mjög
nauðsynlegt í öllum breytingum,
ekki síst þegar þær eru sársauka-
fullar, að fá starfsfólk með. Það
þekki ég frá mínum fyrri störfum
að öll hagræðing er erfið ef við-
komandi starfsmenn eru ekki
með huga og hönd þar á. Ég
vænti þess að mér gefist ráðrúm
og tími til þess að ná áttum með
þessum þúsundum íslendinga
sem vinna í heilbrigðisþjónust-
unni þannig að við getum náð
saman um meginmarkmið og
haldið úti þjónustu fyrir fólkið.
Við megum ekki gleyma því í
þessu öllu saman að við erum að
reka þetta heilbrigðis- og sam-
hjálparkerfi fyrir fólkið sem nýtur
þess en ekki fyrir kerfið sjálft.“
—Þú þáðir eina milljón í bið-
laun en hættir að taka við þeim í
miðju kafi þar sem þú taldir þig
ekki hafa vinnufrið. Ætlar þú að
skila biðlaunum til baka sem þú
hefur þegar fengið?
„Samkvæmt ráðningasamningi
mínum við Hafnafjörð, sem ég
skrifaði undir 1986, var kveðið á
um þessar greiðslur. í september-
mánuði lýsti ég því yfir ég afþakk-
aði frekari greiðslur. Ég sagði það
á þeim punkti og get sagt það enn
að mér finnst þessi umræða um
launamál stjómmálamanna vera
á býsna lágu plani. Það er eftir-
tektarvert að þegar rætt er um
launamál stjómmálamanna er
viðmiðið gjaman lægst launaða
fólkið. Þá em laun stjórnmála-
manna há. Þegar borin em saman
laun stjórnmálamanna og stjóm-
enda fyrirtækja úti í bæ em laun
stjómmálamanna mjög lág.“
—Finnst þér ekki fyrst þú afsal-
ar þér frekari biðlaunum að það
sé rökrétt að greiða til baka það
sem þú hefur þegar fengið?
„Ég afsala mér frekari biðlaun-
um.“
—Ætlarðu ekki að greiða þessi