Tíminn - 13.10.1993, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 13. október 1993
Tíminn 3
Nefnd sem Sighvatur Björgvinsson skipaði til að kanna vaxtamyndun á lánsljármarkaði vill takmarka verðtryggingu:
Hllögur um hskkun á vöxtum
og öðrum lánakostnaði heimila
Hækkun vaxta og annars kostnaðar af lánum heimila svo sem með
ríkisábyrgðargjaldi á húsbréfin og hærrí vöxtum af lánum ýmissa
lífeyríssjóða sem og neyslulánum banka og sparísjóða. Þetta er
meðal tillagna sem viöraöar eru af nefnd sem Sighvatur Björgvins-
son skipaði f sumar til þess að kanna vaxtamyndun á lánsQár-
markaði. Þá vekur athygli að meðal möguieika til að auka spamað,
er bent á hvata f skattkerfinu, sérstaklega þá sem stjómvöld hafa
ákveöið að fella niður svo sem skattafrádrátt vegna hlutaQárkaupa
og húsnæðisspamað.
Ennfremur leggur nefndin til að sá
„beiski kaleikur" verði frá bönkun-
um tekinn að þeir þurfi sjálfir að
draga úr eða stýra verðtryggingu
inn/útlána. Bankamir megi bara
verðtryggja bundna reikninga en
Aðstandendur landssöfnunar-
innar Bömin heim:
Ætla að
hreinsa sig
af áburði
Sigurður Pétur Harðarson og að-
standendur söfnunarinnar Bömin
heim ætla að hreinsa sig af öllum
ásökunum um bruðl með söfnunar-
féð á opnum blaðamannafundi í
dag. Bókhald söfnunarinnar verður
Iagt fram endurskoðað á fundinum.
Karl Th. Birgisson, ritstjóri Press-
unnar, sem birti tvær forsíðufréttir
um vafasama meðferð á söfnunar-
fénu, segir að blaðið standi við hvert
orð sem skrifað var um málið. ,Allt
sem skrifað var um þessa hluti er
skjalfest og við höfum sjaldan eða
aldrei haft jafn traustar heimildir
fyrir okkar fréttum," sagði Karl í
gær.
Systumar Sophfa og Rósa Hansen
hefla í dag svelti í Istanbul klukkan
fíu að íslenskum tíma til þess að
mótmæla framgangi tyrkneskra
stjómvalda í forræðismáli Sophíu
og Halim A1 og broti hans á um-
gengnisrétti Sophíu við dætur sínar.
-ÁG
bannað sé að verðtryggja skipti-
kjarareikningana, sem valdi höfúð-
vandanum.
f skýrslu nefndarinnar segir m.a. að
ljóst sé að vextir lækki ekki nema
meira jafnvægi náist milli framboðs
og eftirspurnar á peningum. Þar
sem heimilin hafa undanfarin ár
verið hvað frekust til lánsfjárins,
þykir rétt að kanna hvort hægt sé að
draga úr opinberum stuðningi, t.d. í
húsbréfakerfinu „þar sem hugsan-
legt er að hann magni eftirspurn
heimila eftir lánsfé." Þannig sé eðli-
legt að tekið verði upp gjald til að
mæta hugsanlegum útlánatöpum,
nokkurs konar ríkisábyrgðargjald,
sem þó rynni til húsbréfadeildar.
í skýrslunni kemur fram að skuldir
heimila hafa meira en fjórfaldast á
ámnum 1980-1991, úr um 14% af
landsframleiðslu upp í 62%. Þetta
skuldahlutfall er orðið svo hátt að
nefndarmenn velta fyrir sér hvort
það sé ekki að nálgast hámarkið, þ.e.
hvort heimilin veigri sér ekki við að
greiða af hærri skuldum.
Og til að halda aftur af aukinni
skuldasöfnun, telja nefndarmenn
æskilegt að draga sem mest úr lán-
veitingum til heimila á kjörum sem
eru undir markaðsvöxtum. í því
sambandi er bent á að lán ýmissa líf-
eyrissjóða (t.d. ríkisstarfsmanna)
séu á mun lægri vöxtum en mark-
aðsvöxtum. Jafnframt kunni að vera
að vextir á neyslulánum banka og
sparisjóða taki ekki fullt tillit til þess
kostnaðar og áhættu sem slíkum
lánum fylgi. „Því kann að vera nauð-
synlegt að auka það bil sem er á
milli vaxta af lánum til traustra fyr-
Frð 1990 hefur lánsfjáreftirspum heimila veriö mun melri en eftirspum fyrirtækja. Árið 1992 fóru f kringum 42% af
öllum lánveltlngum árslns tll helmllanna, eða 24 mllljarðar króna. Sama ár var hlutur fyrirtækjanna 17 mllljarðar og
opinberra aðlla kringum 16 mllljarðar, þrátt fyrir að lánsQáreftirspum opinberra aðlla hafi farið mjög vaxandi síð-
ustu árin, eins og glöggt sést á linuritlnu. Horfur em á að svo verði einnlg á þessu ári.
irtækja og fasteignaveðlánum ann-
ars vegar og vaxta af neyslulánum
hins vegar.“
Varðandi vaxtaþróunina bendir
nefndin m.a. á að síðustu tvö árin
hafí raunvextir ríkisskuldabréfa far-
ið hríðlækkandi á hinum Norður-
löndunum en ekki hér á landi. Þetta
sé mikið áhyggjuefni og brýnt að
breyting verði þama á, þar sem þess-
ir vextir hafi mikil áhrif á allar aðrar
vaxtaákvarðanir.
Það sé sömuleiðis áhyggjuefni hvað
vextir á skammtímalánum fyrir-
tækja hafi rokið upp á þessu ári og
séu nú orðnir miklu hærri en á öll-
um hinum Norðurlöndunum og
munurinn verði þó ennþá meiri ef
borið er saman við önnur lönd.
Nefndin veigrar sér við að leggja til
bann við notkun verðtryggingar
með skyndiákvörðun. Sérstaklega
gegni verðtrygging á fjárskuldbind-
ingum til langs tíma mikilvægu
hlutverki. Ýmislegt mæli hins vegar
með frekari hömlum á verðtrygg-
ingu skammtímaskuldbindinga
þannig að hún hverfi af þeim í hæfi-
legum áföngum.
Lagt er til að frá næstu áramótum
verði óheimilt að verðtryggja önnur
innlán en þau sem bundin eru til
eins árs, a.m.k. Óbundnir skipti-
kjarareikningar heyri þar með sög-
unni til. Lágmarksbinditími verð-
tryggðra inn- og útlána verði síðan
lengdur um leið og aðstæður skap-
ast til þess að mati Seðlabankans.
í annan stað er lagt til að frá byrjun
næsta árs verði einungis heimilaðir
fastir vextir af verðtryggðum skulda-
bréfum. Hins vegar verði heimilt að
semja um reglulega vaxtaendur-
skoðun, t.d. á nokkurra ára fresti.
Sighvatur Björgvinsson sagði
skýrslu nefndarinnar hafa verið
kynnta á fundi ríkisstjómarinnar.
Með henni sé lagður grundvöllur að
því að ríkisstjómin geti tekið á
vaxtamálunum með heilstæðum
hætti. Tillögur verði á næstunni
mótaðar í viðskiptaráðuneytinu um
hvernig bmgðist verði við á ýmsum
sviðum.
- HEI
Mælt fyrir fjárlagafrumvarpi fyrir árið 1994:
Stjórnin hvött til að
Ijúka heimavinnunni
Fjármálaráðherra mælti fyrír frumvarpi til fjáríaga í gær. Fjáríaga-
umræðan bar nokkurn keim af því að enn ríkir óvissa um hvort rík-
isstjómin muni ráðast í frekarí niðurskurð eins og utanríkisráð-
herra hefur gert kröfu um.
Fátt nýtt kom fram í umræðum um
fjárlagafrumvarpið. Fjármálaráð-
herra lagði áherslu á að ríkisstjórnin
hefði náð árangri í ríkisfjármálum.
Tekist hafi að lækka bæði útgjöld og
tekjur ríkissjóðs. Útgjöld hafi t.d.
lækkað um 10 milljarða frá árinu
1991, en á því ári var sett útgjalda-
met sem fiármálaráðherra kvaðst
vona að yrði seint slegið. Tveir
stærstu liðimir í þessum spamaði
eru 4,5 milljarða spamaður hjá
landbúnaðarráðuneytinu og 2ja
milljarða spamaður í menntamála-
ráðuneytinu. Friðrik sagði að ef
efnahagslífið hefði ekki orðið fyrir
ytri áföllum sem hefðu leitt til mik-
ils samdráttar, hefði upphaflegt
markmið ríkisstjómarinnar um
hallalaus flárlög á tveimur ámm
náðst
Fulltrúum stjómarandstöðunnar í
umræðunum varð tíðrætt um hve
lítið mark væri takandi á fjárlaga-
frumvarpinu og minntu í því sam-
bandi á gagnrýni utanríkisráðherra
á frumvarpið. Steingrímur J. Sigfús-
son (Alb.) sagði það tímasóun að
ræða frumvarpið þar sem fjármála-
ráðherra og utanríkisráðherra séu
að vinna að nýjum spamaðartillög-
um. Steingrímur J. sagði að ríkis-
stjómin yrði að klára sína heima-
vinnu áður en hún legði málið fyrir
Alþingi.
Friðrik sá ástæðu til að lýsa því yfir
að fjárlagafrumvarpið væri lagt fram
með nákvæmlega sama hætti og
undanfarin ár. Það væri fullgilt fjár-
lagafrumvarp.
Þingmenn spurðu einnig um
stuðning Jóhönnu Sigurðardóttur
félagsmálaráðherra við frumvarpið.
Engin svör fengust við því þar sem
Jóhanna var ekki í þinginu í gær.
Guðmundur Bjarnason (Frfl.)
sagði að ríkisstjómin hefði á engu
sviði sýnt jafn berlega fram á getu-
leysi sitt eins og í ríkisfjármálum.
Hallinn á fjárlögum aukist ár frá ári,
þvert á markmið stjómarinnar.
Guðmundur sagði að á sumum
sviðum sé ríkisstjómin að spara eyr-
inn og kasta krónunni. Biðlisti eftir
bæklunaraðgerðum á Borgarspítal-
anum hafi t.d. lengst á hálfu ári úr
390 í 520 eða um 130 manns. Hann
sagði að sérfræðingar telji að nú sé
svo komið að biðlisti eftir bæklunar-
aðgerðum sé orðinn svo langur að
árangur ýmissa aðgerða sé í hættu.
Guðmundur sagði að margar bækl-
unaraðgerðir feli í sér beinan fjár-
hagslegan ávinning. Þær breyti
óvinnufærum manni í vinnufæran,
auk þess sem aðgerðirnar feli í sér
spamað í tryggingagreiðslum.
-EÓ
Svæfingalæknar á Landspítala:
Fara sér hægt
sem endranær
Svæfingalæknar á Landspítala fóru sér hægt í gær sem endranær,
þrátt fyrír að viðræður þeirra og samninganefndar ríkisins væru
sagðar á beinu brautinni eins og það var orðað. „Við erum náttúru-
lega mjög óánægð með það hvemig svæfingalæknar hafa unnið
síðustu vikur og daga,“ segir Davíð Á. Gunnarsson, forstjóri ríkis-
spítala.
„Það hefði verið eðlilegra að lækn-
amir leituðu þess að ná samkomu-
lagi með eðlilegum aðferðum,“ seg-
ir Davíð.
Eins og kunnugt er seandi lækna-
ráð nýlega frá sér ályktun þar sem
fram kemur að starfsemi hand-
lækningadeildar er nánast lömuð
en alvarlegust sé fækkun hjartaað-
gerða en þá biðu 17 eftir bráðaað-
gerð.
„Öll starfsemi Landspítalans er
mjög bráð. Það er auðvitað afleitt
fyrir fólkið í þessu landi að starf-
semin sé ekki með eðlilegum
hætti," segir Davíð.
Læknamir hafa farið fram á að fá
svokallaðar staðarvaktir greiddar að
fullu en þetta hefur verið gamalt
baráttumál þeirra. Um það hvort
ekki hafi átt að vera búið að semja
við læknana miklu fyrr, segir Davfð:
„Við erum ekki aðilar að kjarasamn-
ingi heldur samninganefnd ríkis-
ins.“ Hann minnir á að ekki séu
nema tveir til þrír mánuðir liðnir
ffá undirritun samninga. „Það er af-
skaplega erfitt fyrir okkur að ráða
við það, séu menn óánægðir með þá
samninga sem umbjóðendur þeirra
gera,“ segir Davíð. -HÞ
Borgin tekur
500 m.kr. lán
Á borgarráðsfundi í gær var ákveðið
að taka lán upp á 500 millj. kr. fyrir
bílastæðasjóð borgarinnar.
í fjárhagsáætlun síðasta árs var gert
ráð fyrir að veita þyrfti bflastæða-
sjóði aðstoð. Sjóðurinn er sérstök
stofnun innan borgarinnar en skuld-
in var samt á borgarsjóði því lánið er
tekið með borgarábyrgð. Eftir því
sem næst verður komist hefur sjóð-
urinn náð að standa undir rekstri en
ekki afborgunum af lánum.