Tíminn - 03.12.1993, Blaðsíða 2

2
LEIÐARI
Föstudagur 3. desember 1993
Dómskerfið vakni
Það er mikið til! hendi ókæruvalds og dómara að stemma stigu við heimilisofbeldinu
! landinu.
Heimilisofbeldi er í deigl-
unni vegna dóms sem
féll í Héraðsdómi yfir
fertugum manni, sem beitti
fjölskyldu sína, kqnu og þrjú
börn, langvarandi misþyrm-
ingu og andlegri kúgun. Hann
var dæmdur í tólf mánaða
óskilorðsbundið fangelsi.
Þetta er merkilegur dómur og
starfsmaður Kvennaathvarfsins
telur hann marka tímamót,
þótt hann sé vitaskuld allt of
vægur. Loksins er brugðist við
ofbeldinu á heimilunum, sem
réttarkerfið lætur allt of oft óá-
talið. Um það bil 16% allra
kvenna sem flúið hafa á náðir
Kvennaathvarfsins hafa lagt
fram kærur vegna líkamsárása.
Dómur hefur fallið í einu máli
aðeins. Það er eins og kærum-
ar gufi upp. Nú hefur annar
dómur bæst við. Kærandi var
hvorki þolandi né aðstandandi,
hejdur starfsmenn barnageð-
deildar Landspítalans sem
fengu eitt barnanna til með-
ferðar. Virðist sem það sé ár-
angursríkara að einhver annar
en þolandi glæpsins kæri.
Fjölskyldan bjó við fullkomið
stríðsástand í meira en 16 ár,
ung böm sættu ótrúlegu harð-
ræði á heimili sínu, faðir þeirra
beitti allra handanna verkfær-
um við barsmíðarnar, meðal
annars braut hann disk og
brauðbretti á höfði bams síns.
Hvers konar skilaboð em það
sem dómstólar þessa lands
senda ofbeldismönnum, þegar
slíkur maður þarf ekki að sæta
meira en tólf mánaða fangelsi?
Því verður varla haldið fram,
að dómstólamir hvetji þolend-
ur glæpanna til að bregðast við
með löglegum hætti og kæra.
Þar á ofan liggur lögregla,
rannsóknarlögregla og slysa-
deild spítala undir ámælum frá
Kvennaathvarfinu fyrir að sýna
fómarlömbum heimilisofbeldis
ekki skilning þegar þau leita til
þeirra og hvetja þau ekki til að
hafna ofbeldinu og snúast gegn
því.
í ofbeldismálum hefur dóms-
kerfið algerlega brugðist. Það
verður að vakna og beita harð-
ari refsingum. Lögin gera bein-
línis ráð fyrir því. Þetta er að
miklu leyti í höndum ákæru-
vaidsins og dómaranna.
Út frá málavöxtum í þessu til-
tekna máli, þar sem heimilis-
faðirinn beitir konu sína og
böm líkamlegu og andlegu of-
beldi í fjölda ára, verður ekki
annað séð en að ríkissaksókn-
ari hafi farið of varlega fram í
ákæm sinni, þegar hann telur
háttsemi mannsins varða við
hegningarlög sem gefa dómara
heimild til að dæma hann í allt
að 3ja ára fangelsi. Brot
mannsins er bersýnilega »sér-
staklega hættulegt vegna þeirr-
ar aðferðar, þar á meðal tækja,
sem notuð eru" (2. mgr. 218.
gr. alm. hgl.) og varðar fangelsi
allt að sextán árum. Þessu
ákvæði átti ákæruvaldið að
beita, enda hefur því verið beitt
vegna t.d. beinbrota og andlegs
áfalls.
En jafnvel þótt gagnrýna megi
ákæruvaldið fyrir að ganga of
skammt, er þó enn alvarlegra
að dómari dæmir ekki eftir því
ákvæði, sem ákært er fyrir,
heldur beitir öðm lagaákvæði,
sem við liggur vægari refsing,
eða fangelsi allt að einu ári.
Þessu ákvæði hefur verið beitt
þegar afleiðingin er glóðarauga
eða minniháttar meiðsl. Það er
með öllu óskiljanlegt, að of-
beldismaður af þessu tagi hljóti
aðeins svipaðan dóm og stór-
tækur tékkafalsari fékk nýlega.
í því felst engin skynsemi og
skal engan undra þótt starfs-
mönnum Kvennaathvarfsins
hlaupi kapp í kinn við slíkar
fréttir. Þar á bæ þekkjast fleiri
mál sambærileg þessu, þar sem
ekki hefur enn verið gripið í
taumana.
Það á ekki að þurfa að hvíla á
þolendum heimilisofbeldisins,
nánustu ættingjum og aðstand-
endum að leita ásjár réttarkerf-
isins. Þeir setja yfirleitt ótal at-
riði fyrir sig, þeir eru tengdir
ofbeldismanninum. En læknar
og lögreglumenn, sem verða
varir við slíkt, ættu með ein-
hverjum hætti að geta fleytt
slfkum málum af stað. En til
þess að svo megi verða, þurfa
dómarar að gera sér grein fyrir
mikilvægi dóma sinna, að þeir
bergmáli í þjóðfélaginu og hafi
áhrif. Á meðan þeir taka vægar
á ofbeldismálum en efni staunda
til verður engin breyting til
batnaðar. Og Kvennaathvarfið
verður áfram að vera til og
veita fómarlömbum heimilisof-
beldis skjól.
FÖSTUDAGSPISTILL
Ásgeir
Hannes
Eiríksson
Amma pistilhöfundar hét Guð-
rún Eiríksdóttir og rak áratug-
um saman veitingahús og
lengst af Smurbrauðsstofuna
Björninn á Njálsgötunni. Á
þeim vinnustað giltu margar
góðar reglur gamla skólans og
verður ein þeirra nefnd hér til
sögunnar: Sá, sem eyðilagði
egg, var látinn éta það sjálfur!
Bar þannig vissa ábyrgð á
handverki sínu. Skömmu eftir
að sú regla tók gUdi eyðilögðust
ekki fleiri egg á Biminum.
Nafnorðið ábyrgð er hins veg-
ar óþekkt í stjómsýslu íslend-
inga og þeir fáu, sem þekkja
orðið, taka ekki mark á því.
Pistilhöfundur braut um það
heilann í baðinu í morgun hve-
nær embættismenn landsins
hafa verið kallaðir til ábyrgðar
vegna afglapa í starfi, en varð
engu nær. Hann mundi þó eftir
einu atviki: Skúringakona borg-
arstjórnar var rekin á sínum
tíma fyrir að hringja úr súntóli
Davíðs Oddssonar.
Valdapýramídi íslensku þjóð-
Að borða ábyrgð
Taka skúringakonur einar afleiðingum gerða sinna?
Pistilhöfundur telur að faglega ábyrgð sé hvergi að finna, nema hjá þeim.
arinnar stendur á haus og emb-
ættismenn fá greidd laun í öf-
ugu hlutfalli við ábyrgð. For-
sætisráðherra þjóðarinnar var
fyrir þrem ámm í neðstu sæt-
um listans yfir eitt hundrað
hæst launaða embættismenn.
Samt ber hann mesta ábyrgð á
gengi lands og þjóðar. Ráðu-
neytisstjóri hans og fleira starfs-
fólk stjómarráðsins þiggur mun
hærri laun fyrir að starfa á hans
ábyrgð. Þetta er ekki hægt.
Alþingi og aðrir kosnir fulltrú-
ar bera einir manna ábyrgð á
opinberum gerðum hér á landi:
pólitíska ábyrgð. En kjördæma-
skipulagið verndar frambjóð-
endur fyrir því að standa eða
falla með gerðum sínum í kosn-
ingum. Einmenningskjördæmi
væm stór bót í máli. Fjárhags-
leg ábyrgð er hins vegar ekki til
í Stjórnarráðinu og faglega
ábyrgð er hvergi að finna nema
hjá skúringakonum.
Eð? hafa lesendur heyrt getið
um opinbera starfsmenn sem
hafa orðið að éta mistökin sín
með hníf og gaffli eins og á
Birninum forðum daga? Eng-
inn maður var látinn éta
Blönduvirkjun, Kröflu eða
Flugstöðina. Hvað þá Ráðhúsið.
Hægt er að kalla fleiri embætt-
ismenn til ábyrgðar en skúr-
ingakonur. Yfirmenn Stjómar-
ráðsins eiga að sitja jafn lengi
og ráðherrann. Standa eða falla
með ráðherra sínum, en
hreiðra ekki um sig ævilangt í
stjórnsýslunni og án ábyrgðar.
Enginn kaus yfirmennina.
Sama á að gilda um borgar-
stjórn Reykjavíkur og aðrar
byggðastjómir. Helstu yfirmenn
þeirra eiga að víkja við kosn-
ingar nema þeir verði ráðnir
aftur sérstaklega. Stjómsýslan
er ekki vemdaður vinnustaður.
Sjálfsagt er að einfaida stjóm-
kerfi landsins og leyfa stjórn-
endum stofnana og fyrirtækja
ríkis og sveitarfélaga að ráða
sínum ráðum innan marka fjár-
laga og fjárhagsáætlunar. Verð-
launa þá hiklaust fyrir spamað
og reka miskunnarlaust fyrir
lausung. Starfsfólkið allt njóti
líka góðs af ráðdeildinni.
Þannig komumst við næst því
að láta opinbera starfsmenn
bera ábyrgð í stjómsýslunni og
borða ábyrgð að hætti Guðrún-
ar á Biminum.
TÍMINN , Ritstjórn og skrifstofur: Hverfisgötu 33, Reykjavík
Ritstjóri: Þór Jónsson • AóstoSarritstjóri: Oddur Olafsson • Fréttastjóri: Stefón Ásgrímsson Póstfang: Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Utgefandi: Mótvægi hf • Stjórnarforma&ur: Bjarni Þór Óskarsson • Auglýsingastjóri: Gu&ni Geir Einarsson. Aðalsími: 618300 Póstfax: 618303
• Auglýsingasími: 618322, auglýsingafax: 618321 • Setning og umbrot: Tæknideild Tímans • Prentun: Oddi hf. • ÚHit: Auglýsingastofan Örkin • Mánaðaráskrift 1400 kr. Verð í lousasölu 125 kr. •