Tíminn - 04.12.1993, Blaðsíða 3

Viðtalið
Laugardagur 4. desember 1993
n
INDLAND er annað fjölmenn-
asta ríki jarðar, með tæplega
900 milljónir íbúa. Þar er
mannlífið fjölbreyttara en í
nokkru öðru landi heims. Á Ind-
landi finnast öll helstu trúar-
brögð heims, þar er talaður fjöld-
inn allur af tungumálum og þar
ríkir gífurleg fátækt innan um
mikið ríkidæmi.
Frú Rajalakshmi Sundaram er
ákaflega stolt af því að vera Ind-
verji. Hún er af auðugri ætt og
kynntist ung öllum helstu frelsis-
hetjum Indlands, þeirra á meðal
Mahatma Gandhi. Ævi sína hef-
ur hún helgað hjálparstarfi við
fátæka, baráttu fyrir réttindum
kvenna og umhverfismálum.
Hún rekur eigin rannsóknar- og
fræðslustofnun um umhverfis-
mál og hefur unnið að hjálpar-
starfi víðsvegar um Indland.
Meðal annars hefur hún starfað
með móður Teresu, sem hún
kallar hina guðdómiegu móður.
Hún er þessa dagana stödd í
Reykjavík í heimsókn hjá dóttur
sinni, sem er gift íslenskum
manni.
Hjálparstarf
með Lionessum
Frú Rajaiakshmi var mjög ung
þegar hún hóf störf í þágu fá-
tækra. „Afi minn var einn af
þeim sem börðust fyrir sjálfstæði
Indlands. Þegar ég var h'til stúlka,
sat ég oft heima og hlustaði á afa
og kunningja hans, sem voru all-
ir helstu leiðtogar frelsisbarátt-
unnar, ræða hugtök eins og frelsi
og sjálfstæði. Þessir merku menn
höfðu mikil áhrif á mig og líf
mitt. Þegar ég var sextán ára,
gekk ég í hjónaband. Ég var svo
heppin að maðurinn minn, sem
er embættismaður, var sendur
víðsvegar um Indland á vegum
stjórnarinnar. Þannig fékk ég
tækifæri til að kynnast fjöl-
breyttri menningu landsins og
ólíkum tungumálum. Við ferð-
uðumst meðal annars um sveit-
imar og þá sá ég þá þjáningu og
fátækt sem fólkið býr við. Fljót-
lega fór ég að nota frístundir
mínar til að vinna með Lionessu-
klúbbi að hjálparstarfi. Við höfð-
um það markmið að kenna fólk-
inu heilsufræði og hreinlæti og
komum víða á fót heilsugæslu.
Þessi hreyfing hefur smám sam-
an stækkað og er nú orðin að
landssamtökum, sem ég var for-
maður fyrir um tíma."
Hjónabönd barna
Frú Rajalakshmi hefur sérstak-
Iega látið réttindi kvenna á Ind-
landi tfl sín taka. ,Ég er heppin,
því maðurinn minn hefur leyft
mér að fara hvert sem ég vil til
að vinna. Það þykir alls ekki
sjálfsagt á Indlandi, þar sem
mennirnir vilja eiga konurnar
sínar og stjóma þeim. Eitt af því,
sem við höfum barist gegn, em
hjónabönd bama. Á Indlandi em
stúlkur giftar jafnvel sex til sjö
ára gamlar og drengimir m'u eða
tíu ára. Það hefur mikið dregið
úr þessu í borgum, en þetta er
því miður ennþá algengt í þorp-
unum. Ef drengurinn deyr ung-
ur, er htið á stúlkuna sem ekkju
Frú Rajalakshmi Sundaram hefur starfað með móður Teresu,
sem hún lýsir sem „hinni guðdómlegu móður". Timamynd: Ámi Bjama
alla hennar ævi og fjölskylda
drengsins notar hana eins og
þræl. Þegar stúlka giftist, verða
foreldrar hennar að gefa verð-
mæti með henni, t.d. skartgripi
eða peninga. Þetta er gömul hefð
í landinu, en hefur oft ýtt undir
græðgi hjá fólki. Foreldrar
stúlknanna eru oft kúgaðir af
tengdaforeldrum þeirra til að láta
sig hafa meiri og meiri verðmæti,
og oft hefur það gerst að stúlkur
hafa verið brenndar lifandi af
tengdaforeldrum sínum. Eftir
það kvænist sonurinn að nýju og
foreldrar hans fá meiri peninga
með nýju konunni.
Til að hjálpa konunum stofnuð-
um við sérstakan hóp og fengum
kvenlögfræðinga í lið með okk-
ur. Við opnuðum athvörf, sem
konurnar geta leitað til, og við
förum með þeim til lögreglunnar
og fyrir dómstóla. Við reynum
virkilega að beijast fyrir þær."
Tók að mér fjögur þorp
Rajalakshmi býr núorðið í Del-
hi, en hún hefur samt ekki sagt
skihð við fólkið í þorpunum. „Ég
tók að mér fjögur þorp í ná-
grenni Delhi. Fólkið þar er ekki
það allra fátækasta, því það á
land sem það lifir á. Við bytjuð-
um á því að hvetja börnin til
dáða. Við sögðum þeim að ef
þau legðu sig fram við lærdóm-
inn, gætu þau orðið læknar eða
verkfræðingar eða hvað sem þau
vildu. Við sögðum bömunum að
þau gætu fengið styrki til að fara
í framhaldsnám, ef þau væru
dugleg. Núna keppast þau við að
sýna okkur hvað þau eru búin
að læra, þegar við komum.
Þannig að það eina, sem þau
vantaði, var hvatning. Við höf-
um líka reynt að kenna fullorðna
fólkinu að lesa og skrifa. Margir
hafa lent í því að fá lán hjá rík-
um nágranna, sem skrifaði miklu
hærri upphæð á skuldaviður-
kenninguna en um var að ræða.
Menn hafa misst landið sitt á
þennan hátt. Þess vegna reynum
við að kenna fólkinu að bjarga
sér sjálft. Fólkið á líka rétt á því
að vita hvað er að gerast í heim-
inum. Flestir vita að Bandaríkin
eru til, en þeir þekkja engin önn-
ur lönd. Þegar ég fer til baka, þá
segi ég þeim frá íslandi og ís-
lendingum. Að auki höfum við
sett á fót heilsugæslu í þorpun-
um og dreifum vítamínum, sem
lyfjafyrirtæki gefa til starfsins.
Ég reyni líka að berjast fyrir
konurnar í þorpunum. Karl-
mennimir vinna á uppskerutím-
anum í tvo til þtjá mánuði á ári,
en að öðm leyti vinna konumar
öll verkin. Þegar við byrjuðum
með heilsugæsluna, kom í ljós að
60% kvennanna vom með sýk-
ingu í leggöngunum. Þær tala
ekki um slíkt, þær halda bara
áfram að vinna. Karlamir nenna
hvort eð er ekki að fara með þær
til læknis. Svo smitast börnin í
fæðingunni. Stundum græt ég
vegna fólksins í þorpunum, því
það á rétt á að njóta lífsins eins
og við, en það þjáist og sérstak-
lega konumar."
Ein af þeim, sem Rajalakshmi
hefur kynnst í starfi sínu, er
móðir Teresa. „Það er stórkost-
legt að vinna með hinni guð-
dómlegu móður," segir hún.
„Maður getur unnið matarlaus
dögum saman án þess að finna
til svengdar eða þreytu, af því að
móðirin er með í starfinu. Það
streymir frá henni svo mikil
orka, að hún endurnærir alla
sem í kringum hana em."
Umhverfismól, hindúismi
og konur
Frú Rajalakshmi er hindúi og
sem slíkur segir hún að sér sé
skylt að beijast fyrir umhverfis-
málum. „Fólk út um allan heim
er núna að vakna til meðvitund-
ar um umhverfismál, en þau
hafa verið hluti af hindúisman-
um frá því löngu fyrir Kristsburð.
Maðurirm er hluti af umhverfinu
sem Guð skapaði. Við höfum
hins vegar gleymt að vemda um-
hverfið og þess vegna refsar nátt-
úran okkur. Þá fyrst áttar fólk sig
á því að við verðum að Iifa í
samræmi við náttúruna. Við
hindúar tilbiðjum náttúmna. Við
tilbiðjum jörðina, vatnið, eldinn,
himininn og allan alheiminn. Al-
heimurinn er skapaður af Guði
og það er skylda okkar að vemda
hann og hjálpa hvert öðm. Þetta
hafa hindúar vitað í árþúsundir."
Frú Rajalakshmi setti á fót
stofnun árið 1986, sem hefur
það meginmarkmið að rannsaka
og fræða fólk um þau umhverfis-
vandamál sem Indland stendur
frammi fyrir. „Þar sem maðurinn
er hluti af náttúrunni, Iít ég á
fólksfjölgun, ólæsi og fátækt sem
umhverfisvandamál. Starf stofn-
unarinnar beinist sérstaklega að
konum. Konur em þegar hluti af
umhverfinu, þær fæða börnin,
þær sjá um fjölskylduna og hús-
dýrin, elda matinn, vinná á ökr-
unum og svo framvegis. Á þenn-
an hátt vernda konurnar um-
hverfið án þess að þær leiði hug-
ann nokkum tímann að því. Ég
segi við þær: Þið eruð að gera
stórkostlega hluti. Þið eigið að
halda áfram og gera meira. Kon-
an er skapandi, hún er orkan og
æðri karlmanninum. Þess vegna
hafa karlmenn kúgað konur og
haldið þeim niðri. Ég reyni að
kenna konunum að þeim beri
jöfn virðing á við karlmenn. Það
eru konur, sem alla tíð hafa
vemdað heimilin, og þess vegna
geta þær líka vemdað landið og
alheiminn. Konur hafa því stær-
ra hlutverki að gegna í umhverf-
ismálum en karlar."
Konaressflokkurinn
móttíaus
Frú Rajalakshmi er stolt af
landinu sínu, þótt vandamálin
séu mörg og umfangsmikil. Hún
segir að Kongressflokkurinn hafi
sýnt að hann sé máttlaus gagn-
vart vandanum. „Það viðgengst
gífurleg spilling meðal stjórn-
málamanna. Landið er svo stórt
að fæstir vita hvað er um að
vera. Þess vegna er auðveldara
fyrir spillta stjórnmálamenn að
halda völdum. Kongressflokkur-
inn hefur sýnt að hann getur
ekki Ieyst deiluna um Kasmír og
ekki komið á friði í Punjabhér-
aði. Hindúar og múslímar geta
vel lifað saman í friði. Við sjáum
það um allt Indland. Það eru
stjórnmálamennimir sem skapa
ófriðinn. Á meðan Kongress-
flokkurinn er við völd, leysast
þessar deilur ekki. BJP- flokkur-
inn er flokkur fólks sem berst
fyrir betra Indlandi. Ég trúi því
að hann komist til valda innan
nokkurra ára og þá fyrst komist
friður á um allt Indiand," segir
frú Rajalakshmi Sundaram.
Guðfitina B. Kristjánsdóttir
Konan er skapandi,
hún er orkan og æðri
k ar I m a n n i n u m"