Tíminn - 07.01.1994, Blaðsíða 10

10
Föstudagur 7. janúar 1994
Greinargerb s j ávarútvegsráðherra
um sölu hlutabréfa í SR-mjöli hi.
Meö lögum nr. 20/1993 var ákve&ið að
stofna hlutafélag sem tæki við rekstri
Síldarverksmiðja ríkisins og skyldi
ríkissjóöur verða eigandi alls hlutafjár í félag-
inu. Hlutafélagið SR-mjöl var stofnað 6. júlí
1993 á grundvelli þessara laga og tók við öll-
um rekstri, eignum og skuldum Síldarverk-
smiðja ríkisins 1. ágúst 1993.
í 3. gr. laga nr. 20/1993 eru ákvæði þess efn-
is að sjávarútvegsráðherra fari með eignarhlut
ríkisins í félaginu og sé heimilt að selja hluta-
bréfin, öll eða hluta þeirra. Á stofnfundi SR-
mjöls h.f. kynnti sjávarútvegsráðherra að
hann hefði ákveðið að fela stjóm SR-mjöls h.f.
að gera tillögur um hvemig best væri að
standa að sölu hlutabréfanna og reifaði þau
atriöi sem sérstaklega þyrfti að líta til í þvi
sambandi, en þau koma m. a. fram í athuga-
semdum er fylgdu sömu grein í frumvarpinu
sem varð að lögum nr. 20/1993. Þar segir m.
a.:
... Enda þótt ríkissjóður verði eigandi allra
hlutabréfa félagsins viö stofnun þess, er fyrir-
hugað aö selja öðmm hluti og jafnvel öll
hlutabréf í félaginu. Meta þarf sérstaklega
hvenær aðstæður em ákjósanlegar til sölu
áður en ákvörðun verður tekin þar um. Skal
við söluna stefnt að dreifðri hlutafjáreign
þannig að enginn einn aðili eignist meiri-
hluta. Frá þessu má þó víkja ef almennings-
hlutafélag á í hlut. Jafnframt skal við söluna
sérstaklega horft til heimamanna og starfs-
manna á þeim stöðum sem verksmiðjur em
starfræktar. Skal óskað eftir viðræöum viö
heimamenn og/eða samtök þeirra um hugsan-
leg kaup á hlutabréfum ...
Stjóm SR-mjöls h.f. skilaði sjávarútvegs-
ráðherra tillögum sínum um það hvemig
staðið skyldi að sölu hlutabréfanna. í þeim var
m.a. gert ráð fyrir að skipaður yrði þriggja
manna starfshópur sem annaðist söluna og að
allt hlutafé félagsins yrði selt fyrir milligöngu
hlutlauss aðila, t.d. veröbréfafyrirtækis. Ráð-
herra féllst á tillögurnar og skipaði þriggja
manna starfshóp í þessu skyni 13. október
1993. Segir í skipunarbréfum nefndarmanna
að hópurinn skuli standa að undirbúningnum
„... í samræmi við tillögur stjórnar og með
hliösjón af verklagsreglum við framkvæmd
einkavæðingar". Síðastnefndar verklagsreglur
höfðu veriö samþykktar á ríkisstjórnarfundi
daginn áður.
Starfshópurinn ákvað að höfðu samráði við
framkvæmdanefnd um einkavæðingu að afla
tilboða frá verðbréfafyrirtækjum í verömat og
umsjón með sölu hlutabréfanna. Lægsta til-
boðið áttu Landsbréf h.f., en næst kom
Veröbréfamarkaður íslandsbanka h.f. Lands-
bréf h.f. eru dótturfyrirtæki Landsbanka ís-
lands, sem er og hefur um langan tíma veriö
viðskiptabanki Síldarverksmiðja ríkisins og
síöar SR-mjöls h.f. Taldi starfshópurinn því
ófært út frá vanhæfissjónarmiöum að fela því
fyrirtæki umsjón með sölu bréfanna. Því var
ákveðið að fela Veröbréfamarkaði íslands-
banka h.f. aö annast söluna.
Hlutabréfin voru auglýst opinberlega til
sölu. Fjórtán aðilar lýstu áhuga á kaupum í fé-
laginu. Öllum þessum aðilum var tilkynnt
með bréfi 7. desember 1993 að þeir þyrftu að
gefa seljanda bréfanna eftirfarandi upp-
lýsingar fyrir kl. 16.00 mánudaginn 13. des-
ember 1993:
1. Nafn og kennitala tilboösgjafa (nöfn og
kennitölur ef um fleiri en einn er aö ræða).
2. Helsta starfsemi tilboðsgjafa, ef um félag
er að ræða, og aðstandendur þess. Greina þarf
frá helstu starfsemi félags á síöustu árum og
helstu aðstandendum eða eigendum félagsins.
3. Fjárhagur tilboðsgjafa. Gerð sé grein
fyrir hvemig kaup á hlutabréfum í SR-mjöli
h.f. verði fjármögnuð, þ.e. hvort ætlunin er aö
fjármagna þau af eigin fé tilboðsgjafa eða með
lánsfé. Fram þarf að koma að tilboðsgjafi hafi
fjárhagslegan styrk til að kaupa fyrirtækið allt
og tryggja rekstur þess áfram.
4. Eignaraðild. Gerö sé grein fyrir því aö fyr-
irhuguð kaup á hlutabréfum í SR-mjöli h.f.
séu í fullu samræmi viö ákvæði laga nr.
34/1991 um fjárfestingu erlendra aðila í at-
vinnurekstri.
5. Ef kaupin verða fjármögnuð með lán-
töku að einhverju leyti, þarf að gera grein fyr-
ir lánveitanda og þeim tryggingum sem til-
boðsgjafi hyggst setja fyrir lántöku sinni.
í tilkynningu þessari er jafnframt boðað að
haft verði samband við þá þátttakendur sem
teljast fullnægja skilyrðum seljanda fyrir kl.
12.00 föstudaginn 17. desember 1993 og verði
í framhaldi af því óskað eftir tilboðum í hluta-
bréfin með tilboðsfresti til kl. 16.00 þriðju-
daginn 28. desember 1993.
í hádegi 17. desember s.l. höfðu þrír aöilar
óskað eftir útboðsgögnum um hlutabréfin.
Hefur komið fram í fjölmiðlaumfjöllun að
undanfömu hverjir þessir aðilar em. Fram-
kvæmdastjóri Verðbréfamarkaðar íslands-
banka h.f. tilkynnti sjávarútvegsráðherra
þann dag það álit sitt að einn þessara aðila,
Haraldur Fiaraldsson, uppfyllti ekki þau skil-
yrði sem sett hefðu verið fram í 3. og 5. tölulið
bréfsins 7. desember. Tilkynnti framkvæmda-
stjórinn Haraldi þetta einnig. Er óhjákvæmi-
legt að taka hér fram að þær upplýsingar, sem
þessi tilboðsgjafi veitti varðandi umrædd
atriði, veitti hann framkvæmdastjóranum
munnlega og bað hann fyrir þær sem
trúnaðarmál. Framkvæmdastjórinn átti því
óhægt um vik meb að kynna þær fulltrúum
starfshópsins um sölu bréfanna, en hann
kannaði sjálfur þær upplýsingar, sem til-
boðsgjafinn gaf honum, og lagði faglegt mat á
þær.
Starfshópurinn um sölu hlutabréfanna
ákvab í ljósi þess hve fáir aðilar höfðu skilað
inn tilskildum upplýsingum að leggja til við
sjávarútvegsráðherra að hann heimilaði að
þessum þremur aðilum yrði öllum heimilað
að gera tilboð í bréfin, þrátt fyrir áðurgreint
álit framkvæmdastjóra Verðbréfamarkaðar ís-
landsbanka h.f., en með þeim ummælum að
ekki væri á því stigi lagt mat á þau atriði sem
framkvæmdastjórinn hafbi gert grein fyrir.
Var framkvæmdastjóranum gerb grein fyrir
þessu samdægurs. Er ljóst að með þessari
ákvörbun veitti ráðherra Haraldi og félögum
lengri frest en öbrum tilboðsgjöfum hafði
verið veittur til að sýna fram á að þeir gætu
staðið við kauptilboö sitt og tryggt áframhald-
andi rekstur fyrirtækisins, en eins og á stóð
þótti það réttlætanlegt.
Þegar tilboðsfrestur rann út 28. desember
1993 hafbi Verðbréfamarkabi íslandsbanka
h.f. borist bréf frá öllum þeim aðilum sem
fengiö höfbu útbobsgögnin. Einn þeirra
óskaði eftir framlengingu tilboðsfrests til 20.
janúar 1994. Ekki var unnt að verða við þeirri
málaleitan og verður því ekki fjallaö um þann
tilboösgjafa frekar hér. Hinir tveir gerðu til-
boð, sem hér veröur gerb nánari grein fyrir:
A. Siguröur G. Guðjónsson
hæstaréttarlögmaður.
Efni kauptilboðs sem lögmaöurinn setur
fram f.h. umbjóðenda sinna er svohljóðandi:
Með vísan til auglýsingar er birtist í
Morgunblaöinu þann 18. nóvember s.l. og
gagna sem Verðbréfamarkaður íslandsbanka
h.f. afhenti umbj. mínum, gerir undirritaður,
Sigurður G. Guðjónsson hrl., fyrir hönd Har-
aldar Haraldssonar, kt. 131144-2459, vegna
fleiri fjárfesta, eftirfarandi tilboð um kaup á
öllum hlutabréfum ríkissjóðs í SR-mjöli h.f.
Fyrir hlutabréfin vilja umbj. mínir greiba kr.
801.000.000,- áttahundruð og einamilljón
króna. Kaupverbib verður staðgreitt, enda
ábyrgist seljandi ab á félaginu hvíli engar
skuldbindingar, hverju nafni sem nefnast,
abrar en þær sem tilgreindar em í efnahags-
reikningi SR-mjöls hf. þann 31. október 1993.
Ef ofangreindu tilbobi umbj. minna verður
tekiö, munu umbj. mínir greiða upp allar
langtímaskuldir SR-mjöls hf. sem nema sam-
kvæmt efnahagsreikningi félagsins þann 31.
október 1993, kr. 932.000.000,- níuhundruö
þrjátíu og tværmilljónir.
Verði óskað viðræðna vib mig eba um-
bjóðendur mína um ofangreint tilbob, munu
umbj. mínir taka fullan þátt í þeim viöræðum,
og em umbj. mínir reiðubúnir að hefja
viðræður nú þegar.
Fram var komin staðfesting eins útgerð-
arfélags um að það stæði að tilboðsgerð með
Haraldi Haraldssyni, en þess var jafnframt
óskað að með þá staðfestingu yrði farib sem
trúnaðarmál.
Ab öðm leyti en að framan er greint lágu
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráöherraa
ekki fyrir skrifleg gögn um það hverjir stæðu
aö umræddri tilbobsgerð með Haraldi Har-
aldssyni eða um önnur atriði sem krafist hafði
verið upplýsinga um, svo sem að framan var
greint.
B. Benedikt Sveinsson
hæstaréttarlögmaður og
Jónas A. Aðalsteinsson
hæstaréttarlögmaður.
Tilboð lögmannanna er svohljóðandi:
Við undirritaðir hæstaréttarlögmenn Bene-
dikt Sveinsson og Jónas A. Abalsteinsson, sem
höfum að undanfömu undirbúið kaup á
hlutabréfum SR-mjöls h.f. á vegum hóps út-
gerðarmanna og nokkurra fjárfesta, viljum ab
gefnu tilefni lýsa því yfir að við emm
reiöubúnir að beita okkur fyrir því að kaup-
endahópurinn setjist ab samningaborði með
seljendum á þeim gmndvelli að kaupverð
verði eigi lægra en nafnverð hlutabréfanna.
Þab er forsenda þess að samningar takist um
kaupin að samkomulag geti tekist um fyrir-
komulag langtímalána sem í dag hvíla á SR-
mjöli h.f.
Gert er ráð fyrir vemlegri greiðslu við samn-
ingsgerð og eftirstöðvum á árinu 1994 eða
eins og um semst.
Frá þessum aðilum haföi áöur borist ítarlegt
svar vib bréfi Verðbréfamarkaðs íslandsbanka
h.f. 7. desember 1993. Kom þar fram að 25
aðilar standa saman að tilbobsgerbinni. Þessir
aöilar em allir nafngreindir og því lýst yfir ab
hver þeirra um sig uppfylli skilyrði laga til þess
að kaupa og eiga hlutabréf í SR-mjöli h.f. Kom
einnig fram ab margir fleiri aðilar hafi lýst
áhuga á að eiga aðild ab kaupunum, svo og
starfsmenn félagsins, og muni þeim, ef til
kemur og þeir óska, verða gert kleift að kaupa
hlut. Jafnframt er því lýst yfir ab starfsmanna-
félög verksmiðja SR-mjöls h.f. hafi lýst stuðn-
ingi við kaup þéssa hóps á hlutabréfum í félag-
inu, svo og þau sveitarfélög þar sem verk-
smiðjur SR-mjöls h.f. em staðsettar.
Það var mat framkvæmdastjóra Verbbréfa-
markaðar íslandsbanka h.f. aö þessir aöilar
uppfylltu öU skUyröi sem sett vom af hálfu
seljanda tU sölunnar.
Þegar hér var komið sögu, að lokinni opnun
tilboða, 28. desember 1993, vom fulltrúar til-
boðsgjafa boðaðir á fund meb starfshópi um
sölu hlutabréfanna, formanni framkvæmda-
nefndar um einkavæðingu og framkvæmda-
stjóra Verðbréfamarkaðar íslandsbanka h.f.
Fyrstir komu tU fundar Haraldur Haraldsson
og Sigurbur G. Gubjónsson hrl. Enn var Har-
aldur ófús ab gefa upp hverjir samstarfsaðUar
sínir ab þessu máU væm. Hann nefndi þó
nöfn þriggja kaupsýslumanna í Reykjavík,
sem hann kvað standa ásamt fleirum ab baki
sér. Ekki væri hægt að tilgreina hvemig eigna-
hlutföU myndu skiptast, en hann teldi fyrir-
tækib best komið í eigu fárra abila í fyrstu, en
að síðar mætti huga ab því ab gera þab ab al-
menningshlutafélagi. Haraldur gerði grein
fyrir ýmsum hugmyndum varöandi rekstur
fyrirtækisins í framtíðinni, greindi frá
fjárhagsaðstoð Búnabarbanka íslands og þýsks
banka sem lögð hefðu verið drög ab. Haraldur
samþykkti að fulltrúar ríkisins leitubu
stabfestingar tUtekins aðstobarbankastjóra
Búnaðarbanka íslands um upplýsingar sem
vörbubu fjármögnun kaupanna. Kvabst Har-
aldur geta greitt tilbobsfjárhæðina meb 15
daga fyrirvara.
Því næst komu til fundar vib sömu aðila
hæstaréttarlögmennirnir Benedikt Sveinsson
og Jónas A. Aðalsteinsson. Þeir gerðu grein
fyrir því hvernig eignarabild að félaginu
myndi skiptast í stómm dráttum, ef gengiö
yrði að tilbobi þeirra. Fram kom ab
tilboðsgjafamir gerðu sér grein fyrir ab þeir
þyrftu ab greiða hærra verð fyrir hlutabréfin
en þeir hefðu sett fram í kauptilboði sínu og
lýstu sig reiöubúna til viðræðna um hærra
söluverb, ef tU kæmi.
Loks kom til fundar vib sömu aðUa sá að-
stoðarbankastjóri Búnaðarbanka íslands sem
Haraldur Haraldsson hafði tilgreint ab gæ&
stabfest upplýsingar hans um fjármögnun
kaupanna og fleira í því sambandi. Hjá hon-
um kom m. a. fram:
Haraldur og fulltrúar tveggja nafngreindra
hlutafélaga ræddu við Búnaðarbankann í
október s.l. um hugsanleg kaup þessara aðila á
SR-mjöli h.f. og mögulega þátttöku bankans.
Á þeim tíma var gert ráð fyrir að hver þessara
þriggja aðila mundi kaupa þriðjung hlutafjár í
SR-mjöli h.f. Hvomgt umræddra hlutafélaga
er lengur meðal þeirra, sem Haraldur hefur tU-
greint sem aðila ab málinu meb sér, en hann
hafbi þó ekki tilkynnt Búnaðarbankanum um
þau breyttu viöhorf.
Búnaðarbankinn og hinn þýski banki hafa
veitt vilyrði fyrir lánveitingum tíl endurfjár-
mögnunar á langtímalánum félagsins, ef af
hlutafjárkaupum Haraldar og félaga verður.
Þau vilyrði em háð ýmsum skilyrðum sem
ekki hafa verið uppfyllt, og beðið er ýmissa
frekari upplýsinga. Þegar málið var lagt fyrir
hinn þýska banka vom þau tvö íslensku hluta-
félög tilgreind sem aðilar ab kaupunum, sem
áður var ab vikið, og kvabst aöstoöarbanka-
stjórinn ekki vita hvort Haraldur hefði tU-
kynnt bankanum um að þessi tvö félög stæðu
ekki lengur að tfiboðsgeröinni með honum.
Búnaðarbankinn hefur aldrei léð máls á því
að lána fé tU hlutafjárkaupanna nema þá að
einhverju óvemlegu marki. Ekkert formlegt
erindi hefur borist bankanum um lán til
kaupa á hlutabréfunum.
Búnabarbankinn hefur gert Haraldi ljóst ab
bankinn muni ekki geta veitt SR-mjöU h.f.
afurðalánafyrirgreiðslu. Hefur bankinn gert að
skUyröi fyrir hvers konar stuðningi vib Harald
og félagaað sUk fyrirgreiðsla verði ábur tryggð
með öbmm hætti.
Búnaðarbankinn getur ekki stabfest kauj>-
getu þeirra aðila sem Haraldur segir standa að
tilbobsgerbinni með sér. Til þess vantar bank-
ann frekari upplýsingar - raunar vissi bankinn
ekki um fjárhæb tilbobs Haraldar og félaga
fyrr en eftir aö tilboðinu var skUað.
Þegar hér var komið sögu átti starfshópur-
inn um sölu hlutabréfanna tvo kosti. Annar
var sá ab ganga til samninga við abUa sem
sögðust geta greitt 801 miUjón króna eftir
tvær vikur, en höfbu ekki nema að Utlu leyti
gert grein fyrir öbrum atribum varbandi kaup
sín á félaginu sem þó vom skýrar forsendur
sölu af hálfu seljanda. Hinn kosturinn var sá
að ganga til samninga við aöUa sem seljandi
taldi uppfylla öll skilyrbi seljanda fyrir
viöskiptunum. Starfshópurinn gerði tUlögu tU
ráðherra um síðargreinda kostinn, og ráöhena
féllst á þá tillögu. Þann 29. desember s.l. vom
teknar upp vibræður vib hæstaréttarlögmenn-
ina Benedikt Sveinsson og Jónas A. Abal-
steinsson og gerður vib þá kaupsamningur um
hlutabréfin þann dag. Söluverb var ákvebib
725 mUljónir króna.
Af hálfu tilboðsgjafans Haraldar Haralds-
sonar hefur því verið haldið fram opinberlega
að undanförnu að annarleg sjónarmiö hafi
legiö að baki ákvörðun ráðherra um sölu um-
ræddra hlutabréfa. Framsetning hans á mál-
stab sínum hefur gert þab óumflýjanlegt að
greina hér frá fjölmörgum atriðum sem ann-
ars hefðu ekki verið gerð opinber. Sjávar-
útvegsrábherra vísar algerlega á bug öUum
dylgjum um aö óeðlileg vinnubrögð hafi verið
viðhöfð í þessu sambandi og telur að í einu og
öUu hafi verib ab sölunni stabiö í samræmi
vib vUja Alþingis eins og hann birtist í greinar-
gerð meö ftumvarpi til laga um stofnun hluta-
félags um Síldarverksmiðjur ríksins, sem
óbreytt varb að lögum nr. 20/1993.
Sjávarútvegsráðuneytið
4. janúar 1994