Tíminn - 29.01.1994, Side 4

4
Laugardagur 29. janúar 1994
llfljfÍlMf
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1917
Útgáfufélag: Tímamót hf;
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjóm og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangurfrá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 105 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmi&ja
Frjálsrar fjölmi&lunar hf.
Mána&aráskrift 1400 kr. m/vsk. Ver& í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Borgarstjórnarmeiri-
hlutinn í skollaleik
Um þessar mundir stendur yfir prófkjör sjálf-
stæðismanna í Reykjavík. Greinar um ágæti
frambjóöenda fylla síður Morgunblaðsins og
fyrirheit um þau straumhvörf, sem munu verða
hjá borginni ef þeir verða kosnir.
Meirihluti Sjálfstæðisflokksins hefur nú stjórn-
að borginni um tugi ára, utan fjögur ár sem
minnihlutaflokkarnir stjórnuðu. Því fylgja mikil
völd að stjórna Reykjavíkurborg og meðferð
mikilla fjármuna. Eitt af því, sem meirihlutinn
telur sér til gildis, er það að vera nákvæmur í
fjármálum borgarinnar og stjórna þeim af mik-
illi prýði. Mikill munur verði þar á, ef minni-
hlutáflokkarnir komast að fjármálastjórninni.
í borginni hefur verið byggt upp sterkt embætt-
ismannakerfi. Það treystir meirihlutinn á og get-
ur leyft sér að vera í skollaleik með bundið fyrir
augun í prófkjörum eða einhverjum öðrum
uppákomum, á meðan embættismenn færa til
bókar.
Síðustu tíðindi úr bókhaldi borgarinnar sýna
að borgarfulltrúarnir taka allsendis gagnrýnis-
laust við tölum, sem koma frá embættismanna-
kerfinu. Borgarstjórinn mætir til umræðu um
fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar með þau tíð-
indi að skuldir borgarinnar hafi aukist um 40%
án þess að leiða hugann að því hvað liggur á bak
við þessa tölu.
Það er forvitin kona í minnihlutanum, Sigrún
Magnúsdóttir, sem rekur augun í þetta og fer að
spyrjast fyrir um hvað hér sé á ferðinni. Þá kem-
ur í ljós að embættismaður í borginni hefur af
misgáningi fært einn milljarð króna af skuldum
bílastæðasjóðs yfir á borgina.
Nú mætti halda að meirihlutinn hefði orðið
harla feginn að einhver hafði rænu á því að
skoða málið. Það bregður hins vegar svo við að
borgarstjórinn segir í viðtali við Morgunblaðið
að þetta sé eitt af hinum dæmigerðum upp-
hlaupum Sigrúnar Magnúsdóttur. Þetta sé
„tæknilegt atriði", sem engu máli skipti.
Það er að sönnu rétt að bílastæðasjóður í eigu
borgarsjóðs. Hins vegar vakna þær spurningar
hvernig sú stjórnun er, þar sem kjörnir fulltrúar
taka við þeim upplýsingum frá embættismönn-
um að skuldaaukning hafi verið 40% milli ára,
án þess að skyggnast á bak við slíka lykiltölu í
rekstri borgarsjóðs. Slíkt er aldeilis með ólíkind-
um.'
Það er ólíklegt að sjálfstæðismenn hefðu talað
um að slík færsla væri „tæknileg", ef minni-
hlutaflokkamir hefðu borið ábyrgð á fjármálum
borgarinnar og Sigrún Magnúsdóttir hefði
kynnt málið í borgarstjórn.
Það hefur sigið svo hratt á ógæfuhliðina í fjár-
málum borgarinnar að það veitir ekki af að
halda öllu til skila, sem lagar þá stöðu. Það er
einkennilegt að hreyta ónotum í Sigrúnu Magn-
úsdóttur fyrir að líta á reikninga borgarsjóðs
gagnrýnum augum. Það er venja góðra stjórn-
enda, sem bera ábyrgð gagnvart sínum kjósend-
um.
Steinar fyrir brauð
Oddur Ólafsson skrifar
Opinbera fjánnálavitið er búiö
að finna upp nýtt orð um ástand
eða ástandsleysi efnahagsmála.
Verðstöður skal þaö heita, þegar
ekkert er að gerast og sagt er að
stöðugleiki ríki. Þá er engin verð-
bólga og vextir eiga að lækka.
Vaxtamunurinn minnkar þó ekki
að sama skapi, en ekki er vert að
gefa því gaum í leitinni aö stöð-
ugleikanum.
Stjómvöld kætast yfir nýlegri
spá Seðlabankans um verðstöðu á
þessu ári, sem þýöir að lánskjara-
vísitalan stendur í stað. Fram-
færsluvísitalan hækkar að vísu
nokkuð, en hvað em nokkur pró-
sent í svoleiðis vandræöagangi á
milli vina?
Önnur gleðitíðindi úr efnahags-
lífinu em þau að viðskiptajöfn-
uöurinn svokallaöi er hagstæöur
um fleiri milljarða. Samkvæmt
því ætti að safnast í gjaldeyris-
sjóðinn og þjóðin að auðgast að
sama skapi.
Orsök og fylgifiskur
Ef nánar er gætt að hvað veldur
nýyrðinu verðstöðu og þeirri
veröhjöðnun, sem hún dregur
heiti sitt af, gæti verið að hér sé
ekki um einskært happ fólksins,
sem landiö byggir, að ræða. Verð-
hjöðnun er nefnilega ekki síður
einkenni kreppuástands en stöð-
ugleika.
Sá stöðugleiki, sem fæst með
samdrætti og hjöðnun, er dým
veröi keyptur. Launarýmun og
kaupmáttarskerðing er bæði or-
sök og fylgifiskur svokallaðs efna-
hagsbata, sem er að tryggja sér
heiti í hagsögunni.
Hagstæði viðskiptajöfnuðurinn
er ekki til kominn vegna aukins
útflutnings eða meiri verðmæta-
sköpunar í landinu, heldur
minnkandi innflumings.
Fjárfestingar og framkvæmdir
hafa dregist vemlega saman og
gefur auga leið að það veldur
minni innflumingi. Hitt er einn-
ig þungt á viöskiptavoginni að
minnkandi tekjum fylgir rým-
andi kaupmáttur og er því ekkert
eðlilegra en aö innflutningur á
almennum verslunarvarningi
minnki.
Launhelgar í spástofum
Þaö em sem sagt kreppuein-
kennin, sem opinberar spástofur
telja til emahagsbata. Stjómvöld-
in og málgögn þeirra hælast um
þann árangur, sem náðst hefur í
efnahagsmálum, og með fylgja
hvamingarorð um a& viöhalda
ástandi veröstöðunnar og helst
að herða á marglofuðum stöðug-
leika með enn meira aðhaldi, op-
inberum spamaði og hagræð-
ingu, sem einkum eða aðallega
felst í því að segja upp fólki og
skera vinnulaun viö nögl. Nema
til þeirra, sem hæsta kaupiö hafa
fyrir stjórnsemi og elju við að
spara kaupgreiöslur til allra ann-
arra.
Veröstaöan meö öllum þeim for-
merkjum, sem skapa hana og af
henni leiöa, er draumaástand
þeirra sem ár og síð halda því
fram að mámlegt atvinnuleysi sé
forsenda eðlilegs efnahagslífs.
Samkvæmt þeim kokkabókum
er bjart framundan í íslensku
efnahagslífi.
Skammturinn búinn
Hvergi ber á öðra en að sam-
drátturinn haldi áfram með allri
þeirri hagræðingu sem af honum
leiðir. Skammturinn af þorski
Hvab er ípípunum?
þetta kvótaárið er að verða bú-
inn. Guð og lukkan stýra því
hvort loðnan gefur sig og í hvaöa
magni, en kvóti flestra annarra
tegunda býður tæpast upp á
óvænt uppgrip til sjávarins.
Fjárfestingar eru minni en í öðr-
um löndum, sem viö teljum eðli-
legt að bera okkur saman við,
enda örlar varla á vilja til fram-
kvæmda og nýsköpun atvinnu-
veganna heyrir til liðinni tíð.
Helsta von unga fólksins, sem er
að ljúka misjafnlega löngu og
ströngu námi, eru þeir möguleik-
ar til vinnu og búsetu, sem opn-
ast með þátttöku íslands í Evr-
ópska efnahagssvæðinu. Eða svo
er sagt. En fréttir af atvinnu-
ástandi svæðisins benda kannski
ekki allar til þess að þar drjúpi
smjör af hverju strái. Nauðugir
iðjuleysingjar eru þar fleiri en
elstu menn muna og fer fjölg-
andi.
Náttúrufyrirbæri
Við atvinnuleysi á íslandi er ékk-
ert gert nema hlakka yfir því hve
hagræðingin tekst vel og hve
kreppueinkenni veröhjöönunar
eru auðsæ.
Gjaldþrot fyrirtækja og einstak-
linga eru talin náttúrufyrirbæri,
sem ekkert er við að gera nema
taka þeim eins og hverju öðru
hundsbiti eöa leiðinlegum út-
synningi.
Þeir, sem betur mega, kæra sig
kollótta um hvemig öðrum reiðir
af og taka mæöulega undir kór-
sönginn um hve hræðilegt það sé
að borga þessi helvítis býsn í at-
vinnuleysisbætur. Og það úr sjálf-
um ríkiskassanum, sem efnafólk-
ið er svo duglegt að borga í.
Sannleikurinn er sá að atvinnu-
leysisbætur eru svo nánasarlegar
að vafasamt er að telja ísland til
velferðarríkja.
Dýrkeyptur stöðugleiki
Það væri útúrsnúningur ef ein-
hver færi að lesa það út úr þessu
skrifi aö verðbólga sé æskileg eða
lækkun vaxta af hinu illa. Það er
síöur en svo, og stöðugleiki í efna-
hagsmálum er nauösynlegur til
að viðhalda heilbrigöu athafna-
lífi. Kannski er hann enn nauð-
synlegri en ella, vegna þátttöku í
Evrópusamvinnunni miklu
En að kaupa stöðugleikann með
efnahagskreppu í sinni leiðinleg-
ustu mynd orkar tvímælis. Það er
einnig mjög vafasamt að telja það
til stöðugleika, þegar veruleg lífs-
kjararýmun og versnandi afkoma
atvinnulífsins veldur samdrætti,
sem sálarlausir útreikningar kalla
verðstöður og telja batamerki.
Á hvaða stigi atvinnuleysið verð-
ur mátulegt hlýtur að byggjast á
mati þeirra, sem aðhyllast efna-
hagsstefnu sem byggist á því.
í augum annarra er atvinnuleys-
ið þjóðfélagsmein, sem á ekki að
vera til. Því getur það aldrei veriö
mátulegt og síst af öllu nothæft
sem hagstjómartæki.
Sjálfhælni og veruleiki
Hagræðing og stöðugleiki, sem
byggir á kjaraskeröingum með til-
heyrandi basli hinna mörgu sem
fyrir þeim verða, er ekki boðlegur
í þjóðfélagi þar sem samhjálp og
gagnkvæm virðing fyrir rétti ná-
ungans til mannsæmandi lífs á að
vera gmndvöllur samfélagsins.
í stað þess aö hlakka einhliða yf-
ir þeim árangri að verðstöður taka
við af verðbólgu, er ástæða til aö
hyggja að því hvað ástandið kost-
ar og hvort það er eins æskilegt og
spámenn og postular opinbera
efnahagslífsins vilja vera láta.
Enn síður er ástæða til að hælast
um hve vel er búið að athafnalífi
framtíðarinnar. Það er ekki nóg að
heimta bjartsýnistal, en geta með
engu móti sagt til um með hvaöa
hætti betri tíð með blóm í haga
ber að.
Áframhaldandi samdráttur, hag-
ræbingar, atvinnuleysi og almenn
lífskjaraskerðing er það sem við
blasir, og er ekki boöib upp á ann-
að til aö auka bjartsýni og lífs-
glebi en nýyröiö VERÐSTÖÐUR.
Þaö er ab gefa steina fyrir brauð.