Tíminn - 20.07.1994, Blaðsíða 4

4
WWTTWw
Mi&vikudagur 20. júlí 1994
WÍMÉlíM
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangur frá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmibja
Frjálsrar fjölmiölunar hf.
Mánaöaráskrift 1400 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Skuldirnar
hækka
Félagsmálaráðherra lagði fram á Alþingi í maí í vor
skýrslu um skuldir heimilanna. Skýrslan var svar við
fyrirspurn nokkurra þingmanna Framsóknarflokks-
ins um þetta efni.
í skýrslunni kemur fram að í lok síðasta árs námu
skuldirnar um 256 milljörðum króna, sem svarar til
116% af ráðstöfunartekjum. Þær höfðu aukist um
26 milljarða króna á síðasta ári, eða um 8.7%. Skuld-
irnar hafa vaxið hratt á síðasta áratug, en þær námu
árið 1980 25% af ráðstöfunartekjum.
Margar athyglisverðar upplýsingar koma fram í
skýrslunni. Má þar nefna að skuldir eru samkvæmt
skattframtölum síðasta árs hlutfallslega mestar hjá
þeim sem telja fram lægstar tekjur, og mestar skuld-
ir eru hjá fólki undir 35 ára aldri.
Þessar tölur eru gífurlega háar og skuldaaukning
upp á 26 milljarða á ári er tala sem nemur um 1/4 af
ríkisútgjöldunum, sem þykja þó ærið há.
Ein af ástæðunum fyrir hækkun skuldanna er sú að
lánskjaravísitalan er í sambandi og mælir m.a. verð-
lagshækkanir og í hlutfalli við þær hækkar höfuð-
stóll skuldanna. Furðu hljótt hefur verið um þessa
hlið málsins.
Eitt af því jákvæða í efnahagslífinu er að verðbólga
er í lágmarki. Hins vegar stafar það að hluta til af
samdrætti, þar á meðal tekjusamdrætti í þjóðfélag-
inu. Þær kenningar hafa verið uppi að þegar verðlag
er stöðugt, eigi að aftengja lánskjaravísitöluna, því
að hún sé óréttlátt mælitæki.
Nú hefur verðbólga verið í lágmarki um sinn, og
ekkert bólar á þessum ráðstöfunum. Lánskjaravísi-
talan heldur þó áfram að mæla og hækka skuldirnar
hjá þeim sem skulda og færa til fjármuni í þjóðfélag-
inu.
í fréttatilkynningu frá Hagstofunni þann 8. júlí síð-
astliðinn er sagt frá því að kauplagsnefnd hafi reikn-
að vísitölu framfærslukostnaðar miðað við verðlag í
júlíbyrjun 1994. Þar kemur fram að kostnaður
vegna notkunar á ávísanaheftum hækkaði um
217.3% og þessi hækkun hafði í för með sér 0.06%
vísitöluhækkun.
Eins og lánskjaravísitalan er reiknuð út, má reikna
með því að þessi hækkun ein hækki skuldir heimil-
anna um 50 milljónir króna.
Það má meö sama hætti rökstyðja að áhrif 6000
króna eingreiðslu á lánskjaravísitöluna geri það að
verkum að skuldir einstaklinga yfir ákveðið hámark
hafi hækkað meira en eingreiðslunni nemur. Þann-
ig eru áhrif þessa kerfis, sem virðist óumbreytanlegt
og liggja í þagnargildi þótt verðbólgan hafi nú um
langt skeið mælst í eins stafs tölu og allt niður í núl-
lið.
Nú er yfirvofandi mikil hækkun á kaffi. íslenskir
skuldarar fá ekkert við því gert, en þessi kaffihækk-
un mun áður en yfir lýkur auka enn við þann höf-
uðstól skulda, sem nú telur um 260 milljarða króna
fyrir heimilin í landinu. Skuldararnir eru bjargar-
lausir hvað þetta varðar.
Það er kominn tími til að því sé svarað hvort þetta
kerfi sé heilagt, eða hvort ekki sé kominn tími til
þess að leggja það niður.
Þeir eru bara illa gefnir!
iHBUBUMB
Furðuleg viðbrögð
við upplýsingum
Viðbrögð sumra forystumanna Sjálfstæðisflokksins við ummæl
um Jóns Baldvins Hannibalssonar utanríkisráðherraæfjir fund
Flestir sem Garri ræddi viö í gær,
þar á meöal textafræöingar af kra-
tískum uppruna, eru sammála því
aöjón Baldvin Hannibalsson, for-
maður Alþýðuflokksins og utan-
ríkisráðherra, sé sjálfur höfundur
leiöarans í Alþýðublaðinu í gær.
Slíkt væri eflaust ekki í frásögur
færandi nema vegna þess aö leið-
arinn er næstum samfelldar sví-
virðingar og reiöilestur í garö
Davíðs Oddssonar og Björns
Bjarnasonar vegna Evrópumála
og viöbragöa þeirra vib yfirlýs-
inga-einleik Jóns í Evrópu í síð-
ustu viku.
Málsvörn Jóns
Meöal þeirra gullkorna, sem falla
í garö Viöeyjarástar Jóns Baldvins,
eru þessi: „Viðbrögð tveggja for-
ystumanna Sjálfstæðisflokksins,
Davíðs Oddssonar forsætisráð-
herra og Björns Bjarnasonar for-
manns utanríkismálanefndar Al-
þingis eru hins vegar því miður
ekki á þennan veg. í stað þess að
fagna nýjum upplýsingum og
leggja drög að vitsmunalegum
umræðum um kosti og galla
hugsanlegrar aðildar íslands að
Evrópusambandinu, er þvergirt
fyrir alla umræöu." Og áfram er
gefið inn í leiðaranum og spjót-
unum ekki hvað síst beint að
Birni Bjarnasyni, sem sagður er
svo skilningssljór að hafa misskil-
ið allt sem Jón Baldvin hefur ver-
ið að segja. Það er sagt furðulegt
að þingmanninum skuli ekki vera
ljós helstu efnisatriði málsins,
sem þó hafa greinilega „komið
fram í öllum fréttum". Og í lok
lesningarinnar kemur svo ein-
kunnin, sem Jón Baldvin gefur
þessum samstarfsaðilum sínum:
„íslenskir ráðamenn, jafnt sem
allur almenningur, verba ab bera
gæfu til þess að ræða jafn þýðing-
armikið mál fyrir framtíö lands og
þjóðar eins og kosti og galla hugs-
anlegrar aðildar íslands að Evr-
ópusambandinu með yfirveguð-
um og vitrænum hætti."
Augljóst er að Jón Baldvin er í
leiðaranum að segja þjóðinni ab
hvorki Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra né Björn Bjarnason, for-
maður utanríkismálanefndar,
GARRI
hafi í rauninni það til að bera sem
þarf til að geta talað vitrænt um
Evrópumálin. Endurteknar tilvís-
anir í leiðaranum til skorts á
„vitrænum" viðbrögðum eba
hörguls á „vitsmunalegum" um-
ræðum verða ekki skildar á annan
hátt en að Alþýðuflokkurinn og
forusta hans telji þá Davíð og
Björn einfaldlega ekki nógu vel
gefna til að fjalla um Evrópumál-
in.
Slagsmál í uppsiglingu?
Þegar hefur komið fram að bæði
Björn og Davíö hafa litla trú á
Jóni Baldvini sem forsöngvara í
mótun Evrópustefnu, því annar
hefur kallaö frumkvæði utanríkis-
ráðherrans „absúrd-leikrit", en
hinn sagt það „út í bláinn". Þegar
nú liggja fýrir viðbrögð utanríkis-
ráðherrans um að hann telur
hvorugan þessara samstarfs-
manna sinna búa yfir nægjanlega
vitrænum eiginleikum til ab tala
vitsmunalega um ESB, er erfitt að
sjá hvernig ágreiningurinn á
stjómarheimilinu gæti magnast
frekar en orðið er. Enginn stríðs-
aðilanna er tilbúinn ab viður-
kenna að stjórnarslit séu yfirvof-
andi, þannig að næsta stig í sam-
skiptum þeirra — því svíviröingar
duga nú orðið skammt — hlýtur
að verða handalögmál. Það er ein-
faldlega ekki hægt að magna
ósætti milli aðila meira en orbiö
er, án þess að einhver gefi ein-
hverjum á kjaftinn. Kannski það
verði næsta uppákoman í stjórn-
arsamstarfinu, ríkisstjórnin er
hvort sem er alltaf ab líkjast meir
og meir stjórnarsamstarfinu hjá
Stöð 2.
Garri
Vér einir vitum
Hvenær sem lífeyrissjóðamál
ber á góma, lýsir yfirgnæfandi
meirihluti þeirra, sem tjá sig um
málin, vantrausti og og vantrú á
þau kerfi sem í gangi eru. Það
eru aðeins lífeyrisaðallinn og
kerfiskarlamir sem mæla allri
rangsleitninni bót.
Breytingar hafa ekki veriö gerð-
ar á furöuverkunum í marga ára-
tugi, af þeirri einföldu ástæðu að
þær þjóna ekki hagsmunum
þeirra, sem mest og best græða á
steinrunnum lögum og heföum
óskapnaðarins.
í nýbirtri skobanakönnun lýsti
mikill meirihluti þeim vilja sín-
um að fólk fengi ab velja í hvaða
lífeyrissjóði það vildi vera, en
vera ekki bundið af stéttarfélagi
sínu til að greiöa í tiltekinn sjób
og fá úr honum lífeyrinn í fyll-
ingu tímans, ef sjóðurinn þá
stendur undir að greiða hann.
Upp undir eins margir telja að
bankar, tryggingafélög og verð-
bréfafyrirtæki geti allt eins vel
rekið lífeyrissjóðina og allar þær
stjórnir og forstjórar sem nú
annast rekstur þeirra.
Þelr sem ekki hafa vit
Sjóðagreifinn og kerfiskarlinn
Benedikt Davíðsson var til kall-
aður að svara fyrir þá mörgu og
misvel stæðu sjóði, sem undir
hans umbjóðendur heyra, og
skýra frá hvers vegna launa-
menn og eigendur lífeyrissjóð-
anna fá ekki að velja í hvaba
sjóði þeir vilja vera.
Ekki stóð á svarinu hjá leiðtoga
alþýðunnar, þegar hann lýsti
vanþóknun sinni á niðurstöð-
um skoðanakannanarinnar.
Hann sagði beint inn í hljóð-
nema og myndavél, ab fólk
hefði ekkert vit á þessum hlut-
um og vissi ekkert um hvað ver-
ib var að spyrja. Án þess að út-
skýra nánar hvers vegna, sagöi
leiðtoginn að hagsmunir eig-
enda lífeyrissjóðanna væru best
komnir í höndum þeirra sem nú
stjórna þeim og hefðu vit á mál-
Á víöavangi
unum.
Benedikt Davíðsson hefur engu
gleymt og ekkert lært á langri
pólitískri ævi. Enn er í gildi sú
fullvissa félaganna, sem þeir
þuldu hver yfir öðrum og
hreyktu sér hátt: Vér einir vit-
um.
Núna, anno 1994, vita kerfisk-
arlarnir einir hvab launafólki er
fyrir bestu og þeir einir vita
hvernig á að forvalta lífeyrinn
og ráðskast með hann. Eigendur
sjóðanna eða almúginn yfirleitt
hefur ekki vit á svo flókinni fjár-
munagæslu.
Ástandib
Áttatíu lífeyrissjóðir eru eins
misjafnir og þeir eru margir.
Sumir borga mikinn og góban
lífeyri eftir tiltölulega skamma
starfsævi og er hann tryggður af
því opinbera.
Háaöall lífeyrissjóðakerfisins
hefur komið sér notalega fyrir
þar. Þar eru landsfeður og stjórn-
endur peningavaldsins og fleiri
lykilpersónur, sem lepja
rjómann ofan af trogi samfé-
lagsins.
Flestir almennu lífeyrissjóö-
anna urðu til í kjarasamningum
og eru súmir sæmilega reknir, en
aðrir hörmulega. Margir þeirra
eru svo illa á vegi staddir að þab
er borin von ab þeir geti staðið
við skuldbindingar sínar, en
samt eru félagar þeirra naub-
beygðir til að greiða iögjöldin til
þeirra og eiga ekki annarra kosta
völ. Forseti verkalýðsins er beð-
inn að hlífa launafólki við að út-
skýra hverju svona framferöi
sætir.
Það hefur hvort sem er ekkert
vit á svona fjármálastarfsemi,
eins og sést á því að það heldur
að hagsmunum þess væri betur
borgið ef það fengi að velja sér
lífeyrissjóð, í stað þess að láta
hirða af sér eigurnar í nafni
stéttabaráttu.
Ekkert stjórnmálaafl í landinu
hefur endurskoðun á lífeyris-
málum á stefnuskrá. Launþega-
félögin og vinnuveitendur hafa
með sér þegjandi samkomulag
um að hreyfa ekki viö málun-
um, enda raða forsprakkarnir sér
í stjórnunarstöður og ráðskast
með sjóðina, og eru þeir notaðir
jafnt í eiginhagsmunaskyni sem
til að hafa áhrif á stjórnmál og
efnahagsþróun.
Þab er rétt hjá Benedikt Davíðs-
syni, ab alþýðan hefur ekkert vit
á lífeyrissjóðsmálum. Ef hún
gerði það, væri hún fyrir löngu
búin að reka kerfiskarlana og líf-
eyrisaðalinn af höndum sér.
OÓ