Tíminn - 03.09.1994, Blaðsíða 5

Laugardagur 3. september 1994

Tímamynd CS
Grunnskólinn og sveitarfélögin
Jón Kristjánsson skrifar
Nú, þegar haustar, flykkjast nemend-
ur í skólana eftir sumarleyfi og lífið
tekur á sig nýjan svip. Skólinn er
vinnustaður nemendanna og það skiptir
miklu máli hvaða andrúmsloft ríkir og
hvernig aðbúnabur er, eins og á öðrum
vinnustöðum.
Það vill svo til aö þessa haustdaga eru
ýmsar breytingar boðaðar í skólastarfi. Ný
grunnskólalög eru bobub, og einnig er
unnið að undirbúningi þess að sveitarfé-
lögin taki við rekstri grunnskólans aö fullu
frá ríkinu. Sveitarstjórnarmenn tóku þessi
mál til ítarlegrar umræðu á þingi sínu á Ak-
ureyri nú í vikunni, en áform um að sveit-
arfélögin reki grunnskólann eru angi af
þeirri þróun sem er að verða, að sveitarfé-
lögunum séu færö fleiri verkefni.
Ekki allt sem sýnist
í fljótu bragði virðist verkefnið ab færa
sveitarfélögunum full umráð yfir grunn-
skólanum ekki vera flókiö. Þau sjá nú þegar
um ab greiða rekstur grunnskólans ab frá-
teknum launum kennara. Hins vegar er að
mörgu að hyggja í þessu máli, og það má
halda vel á spöðunum ef flutningurinn á
aö geta farið fram fyrir 1. ágúst 1995, eins
og áætlað var.
Rekstur grunnskóla kostaði í heild 9.8
milljarba á árinu 1993 sem skiptist á milli
ríkis og sveitarfélaga. Ríkið borgaði 5,2
milljarða og sveitarfélögin 4,6. Hugmyndir
hafa verið uppi um að ríkiö færi til sveitar-
félaganna hluta úr staðgreiðslu skatta, sem
næmi 2,2-2,4%, til þess að mæta auknum
útgjöldum vegna skólans.
Lítil og stór sveitarfélög
Aðstaða sveitarfélaganna í landinu til þess
að reka skóla er mjög misjöfn, og það er
hlutfallslega dýrara í fámennum sveitarfé-
lögum. Því verður ekki hjá því komist að
jafna á milli sveitarfélaganna og láta hluta
af þeim tekjustofnum, sem þau fá til þess
ab reka skólann, ganga í Jöfnunarsjóð
sveitarfélaga. Hitt er þó annað mál ab
reynslan sýnir að fámenn sveitarfélög hafa
mikinn metnað í því að búa skólann sem
best, og fólkiö leggur á sig verulegan kostn-
aö í því efni. Þannig er áætlað að sveitarfé-
lögin hafi á umræddu ári, 1993, lagt 200
milljónir króna til grunnskólans umfram
beina lagaskyldu.
Jöfnunin er eitt af því sem flækir þetta
mál, en hún er nauðsynleg ef breytingin á
að takast farsællega.
Lífeyrisréttindl
kennara
Langerfibasta verkefnið
er að meðhöndla lífeyris-
réttindi kennara. Þeir eru
í Lífeyrissjóði opinberra
starfsmanna og njóta
þeirra eftirlaunakjara sem
hann býður upp á. Frá
þessum málum hefur ekki
verið gengið og það er glapræði ab láta
breytinguna fara fram, nema endarnir hafi
verið vel hnýttir og allir aðilar gangi að því
skýru og ákveönu hvert skipulag á að vera á
þeim, og réttindi og skyldur séu ljós.
Fræðsluskrifstofurnar
Eins og nú háttar, greiðir ríkisvaldið kostn-
að við fræðsluskrifstofur, en ætlunin er að
sá kostnaður og stjórn þeirra færist til sveit-
arfélaganna. Fræðsluskrifstofurnar gegna
mikilvægu hlutverki í skólamálum og þab
þarf að ganga tryggilega frá framtíb þeirra
áður en verkefnaflutningurinn fer fram.
Ljóst er að smærri sveitarfélög verba ab
mynda með sér samtök um ab reka
fræðsluskrifstofur, vegna þess að það er
hverju og einu þeirra ofviða. Það gengur
ekki að framtíð þessara stofnana sé í óvissu.
Laun kennara
Kjarasamningar kennara eru lausir og það
hefur verið svo lengi að þeir una illa kjör-
um sínum. Þaö skiptir því miklu máli
hvernig næstu kjarasamningar verða gerðir
og hvaða kostnaðarhækkanir veröa á þess-
um liö. Ef marka má viðtal við mennta-
málaráðherra í Morgunblaðinu, er það
hans sjónarmið að niðurstaða liggi fyrir í
þessu máli áöur en flutningur grunnskól-
ans getur fariö fram. Hann gerir meira,
hann hvetur kennara til þess að „nota þessi
þáttaskil til þess ab brjótast út úr núverandi
launakerfi", svo notuð sé bein tilvitnun úr
viðtali við hann í Morgunblaðinu þann 8.
apríl í vor.
Þarna er því verk að
vinna og það kom fram
í ræbu Eiríks Jónssonar,
formanns Kennarasam-
bands íslands, á þing-
inu á Akureyri, að kenn-
arar taka þessa hvatn-
ingu menntamálaráð-
herra alvarlega.
Ný grunnskólalög
Nefnd á vegum menntamálaráðuneytisins
hefur nú lagt fram drög að nýjum grunn-
skólalögum. Þar eru ýmis ákvæöi, sem hafa
kostnabarauka í för með sér ef framkvæmd
verða. Miklar kröfur eru um það aö hafa
einsetinn skóla og bjóða upp á skólamál-
tíðir í skólunum. Sums stabar er þetta gert
nú þegar, einkum í fámennari skólum í
dreifbýli. Mikið vantar upp á að slíkt fyrir-
komulag sé upp tekið í þéttbýlinu. Þetta
nýja frumvarp, eða lagasetning sem af því
leiðir, hlýtur að koma til sérstakrar skoðun-
ar vib verkefnaflutninginn.
Eining þrátt
fyrir allt
Þab kom í ljós á þingi sveitarstjórnar-
manna á Akureyri að bærileg eining er
meðal þeirra um þetta mál. Það komu ekki
fram harbar raddir gegn því þar. Hins vegar
var áberandi að sveitarstjórnarmennirnir
vildu ekki flana að neinu og er það eðlilegt
sjónarmib. Fulltrúi Kennarasambandsins
sagðist einfaldlega vilja gera sér grein fyrir
öllum hliðum þessa máls, áöur en hann
segi af eða á, en Kennarasambandið hefur
átt aðild að nefnd sem vinnur í undirbún-
ingi þess. Þab var mat formanns Kennara-
sambandsins að tímasetningin 1. ágúst
1995 stæðist ekki. Til þess væri allt of
margt óljóst og hafa stærstu atriðin verib
nefnd hér á undan.
Kapp er best
með forsjá
Það getur verið nauðsynlegt, þegar unnið
er að erfiðum málum, aö hafa tímasetning-
ar. Hitt veröur að undirstrika að tímasetn-
ingin má ekki veröa til þess að flanað verði
ab hlutunum í þessu máli. Flutningur
grunnskóla aö fullu til sveitarfélanna lítur
út sem einfalt og saklaust mál á yfirborð-
inu, en hér er ekki allt sem sýnist. Máliö er
flókið og snertir eina viðkvæmustu stofn-
un samfélagsins, grunnskólann. Um hann
verður að ríkja friður. Dagsetningin 1. ág-
úst 1995 er ekkert heilagt mál, ef ekki tekst
að klára verkefni fyrir þann tíma. Það skipt-
ir mestu máli ab sveitarstjórnarmennirnir
og forusta kennaranna eru sammála um aö
vinna af heilindum ab þessu verkefni, og
þab er mikilvæg forsenda þess að vel takist
til.
Valdiö nær
fólkinu
Þetta slagorð hefur oft heyrst í umræðunni
um verkefnaflutning frá ríkinu til sveitarfé-
laganna. Það virðist ríkja bærileg eining í
þjóðfélaginu um þá stefnumörkun að sveit-
arfélögin taki við fleiri verkefnum, en þessi
skipulagsbreyting í stjórnsýslunni er
vandasöm og þarf að vera vel grunduð. All-
ir þessir málaflokkar hafa með fólk að gera,
og það er velferð þess sem þarf að hafa ab
leibarljósi. ■