Tíminn - 12.01.1995, Qupperneq 5

Fimmtudagur 12. janúar 1995
iR*ti¥l?om-Oiini
5
Ingi Bogi Bogason:
Ibnnám er vænlegur kostur
INN-átakið er tilraunaverkefni
sem rekið er af fræðsluyfirvöld-
um í Reykjavík, samtökum í at-
vinnulífi og fræðslustofnunum
í iðnaði í samstarfi við fjóra
grunnskóla í Reykjavík. Verk-
efninu er ætlað að vekja athygli
9. bekkjar nemenda á löggiltum
iðngreinum sem ákjósanlegum
valkosti í starfsvali.
Menntunarþarfir at-
vinnulífsins
Bæði stjórnvöld og forsvars-
aðilar atvinnulífsins eru sam-
mála um að efla þurfi íslenskt
atvinnulíf á næstu árum, bæði
til þess að koma í veg fyrir aukið
atvinnuleysi og eins til þess að
efla samkeppnishæfni íslensks
vinnumarkaðar. Þetta þýöir að
menntunarþarfir atvinnulífsins
hljóta að aukast og breytast. En
hverjar eru menntunarþarfir at-
vinnulífsins? Ekki skal ritað
langt mál um þetta atriöi, því
nógu lengi hafa atvinnulífið,
skólar og yfirvöld talað hér í
kross. Þekkt er hvernig atvinnu-
lífið hefur sakað skólana um að
skila ekki menntuðu fólki sem
hæfir þörfum atvinnulífsins, og
skólarnir hafa sakað atvinnulíf-
ið um að skilgreina ekki sömu
þarfir. Jafnvel er fullyrt að at-
vinnulífið telji sig ekki hafa
neinar þarfir um aukna mennt-
un starfsfólks! Án þess að gera
þetta að meginmáli þessa grein-
arkorns, skal fullyrt að forsvars-
menn fyrirtækja gera sér góða
grein fyrir því að vel og rétt
menntað starfsfólk er dýrmætt.
Vandinn er hins vegar sá að
skilgreina viðkomandi þarfir og
uppfylla þær með tilheyrandi
námsframboði. Spyrja má hvort
atvinnulífið sé í öllum tilvikum
í þeirri aðstöðu að geta skil-
greint eigin þarfir. Hérna gætu
skólar komið atvinnulífinu til
hjálpar með því að hætta aö líta
á sig sem pöntunarfélag, sem
sinnir stökum óskum viðskipta-
vinarins, en byrja í staðinn að
tileinka sér breiðari yfirsýn og
markaðssetja sig sem stofnanir
sem finna menntunarþörf at-
vinnulífsins og leysa hana. Sem
betur fer eru nú þegar margar
skólastofnanir farnar að vinna
samkvæmt þessum hugmynd-
um, en þær mættu vera fleiri.
Menntunarþörfum atvinnu-
,, Rétt er aö árétta oð
sjaldnast er hœgt oð
œtlast til fullkominnar
samsvörunar starfs-
menntunar og þeirra
starfa sem hún leiöir til.
Frambob á tiltekinni
starfsmenntun þarf ekki
endilega oð nýtast til
oð uppfylla þörf éöa
ósk atvinnulífsins, sem
er til staöar hverju
sinni, heldur er þaö um
leiö ávísun á vaxtar-
möguleika atvinnulífs-
ins. Góö menntun er
grunnurinn aö virku ný-
sköpunarstarfi."
lífsins má í grófum dráttum
skipta í tvennt. Annars vegar er
um að ræða þörf til að styrkja
menntun starfsfólks í almenn-
um undirstöðugreinum, eins og
móðurmáli, stærðfræði og er-
lendum málum. Aukin alþjóð-
leg samskipti gera kröfur um
slíkt. Hins vegar er brýn þörf á
því aö auka fjölbreytni stuttra
starfsmenntabrauta á öllum
sviðum. Með því ætti íslenska
aöferðin „vanur-maður-óskast"
að vera óþörf og einnig ætti að
draga úr misskilningi milli
vinnuveitanda og launþega um
hæfileika starfsmanns og inntak
þeirra starfa sem af honum er
krafist.
Rétt er að árétta að sjaldnast
er hægt að ætlast til fullkom-
innar samsvörunar starfs-
menntunar og þeirra starfa sem
hún leiðir til. Framboð á tiltek-
inni starfsmenntun þarf ekki
endilega að nýtast til að upp-
fylla þörf eða ósk atvinnulífsins,
sem er til staðar hverju sinni,
heldur er það um leið ávísun á
vaxtarmöguleika atvinnulífsins.
Góð menntun er grunnurinn að
virku nýsköpunarstarfi.
Hlutfall starfs-
menntabra hér á
landi og annars
stabar
Islenskir nemendur velja sér
---.'m&w

Ibnskólinn í Reykjavík.
VETTVANGUR
nám eftir gmnnskóla með allt
öðrum hætti en nemendur í ná-
grannalöndum okkar. í Þýska-
landi, Noregi og Danmörku
sækja yfir 2/3 nemenda starfs-
og iðnnám, en hér á landi er
þessu þveröfugt farið. T.d. valdi
tæplega fjórðungur nemenda,
sem hófu framhaldsskólanám
1992, iðnbrautir. í umræðunni
um þessa einkennilegu stöðu
eru menn sammála um ýmsar
skýringar. T.d. veldur hér ef-
laust einhverju sú staðreynd að
lítið úrval er á stuttum starfs-
menntabrautum hér á landi.
Sömuleiðis hefur ekki tekist að
byggja upp sambærilega já-
kvæða ímynd iðn- og starfs-
náms sem er inngróin á megin-
landi Evrópu.
Þörf fyrir
fámennar
iðngreinar
Löggiltar iðngreinar hér á
landi eru yfir 70 talsins og
margar þeirra býsna fámennar.
Byggingagreinar, málmiðn-
greinar og rafiðngreinar eru
fjölmennar, hins vegar eru fáir í
hattasmíði og söðlasmíði svo
eitthvað sé nefnt. En menn
skyldu varast að vanmeta fá-
mennar iðngreinar, því þar má
m.a. vænta að felist vaxtar-
broddar atvinnulífsins. Meðal
erlendra iðnaðarþjóða eru
stjórnendur fyrirtækja sér með-
vitaðir um á hvaða grunni stór-
iðnaður byggir, enda leggja t.d.
þýsk hátæknifyrirtæki alúð viö
hefðbundnar iðngreinar. Enn
fremur er viðurkennt aö fram-
þróun í iðnaði verður í sífelld-
um víxlverkunum handverks
og hátækni.
Abgerða er þörf
Aðstandendur INN-átaksins
eru sammála um að hér sé gagn-
gerðra breytinga þörf. Ungt fólk
á rétt á því að vita um þá val-
kosti sem því
bjóðast í því starfsnámi sem
er blómlegast hér á landi, nefni-
lega í löggiltum iðngreinum.
Hvað græðir unjgt fólk á því að
velja iðnnám? I flestum tilvik-
um leiðir iðnnám til fjölbreyti-
legra, skemmtilegra og vel laun-
aðra starfa. Einnig er iðnnám
góð undirstaða fyrir þá sem
hyggjast starfa sjálfstætt á ein-
hverju sviði. Og hvað græðir
þjóðfélagið á þvi að fleira ungt,
hæfileikaríkt fólk sé hvatt til að
velja iðnnám? Með því er skotið
stoðum undir fjölbreytileika at-
vinnulífsins, frekari líkur em á
fjölskrúðugri nýsköpun og los-
að er um þá spennitreyju sem
umlykur bóknámsskóla og ýms-
ar háskólagreinar. Af þessum á-
stæöum þurfa foreldrar og skól-
ar að gefa ungu fólki kost á því
að skoða fordómalaust þau
tækifæri sem iðngreinarnar
bjóða til náms og starfa.
Höfundur er upplýsinga- og fræ&slufull-
trúi hjá Samtökum ibnabarins.
Vitlaus óskalisti
vitlaus jólagjöf
Um jólin færði Alþingi verka-
lýðshreyfingunni umbeðna
jólagjöf, en þá var leitt í lög að
ekki skyldi allt það fé skattlagt,
sem lífeyrisþegar fá útborgað
þegar þeir komast á eftirlauna-
aldur.
Þessi jólagjöf var færð verka-
lýöshreyfingunni eftir að
margoft hafði verið nauðað
um að „afnumin yrði tvískött-
un á lífeyri".
Það vita þeir, sem vilja vita,
aö almennar lífeyrisgreiðslur
til láglaunafólks voru ekki tví-
skattaðar, ekki heldur einskatt-
aðar og færa má fyrir því rök að
almennir lífeyrisþegar, um-
bjóðendur verkalýðsforystunn-
ar, hafi sloppið betur en verið
hefði í skattakerfinu sem gilti
fyrir tíma staðgreiðslunnar.
Þrátt fyrir þetta skattleysi lét
verkalýðshreyfingin öllum ill-
um látum út af „tvísköttun-
inni", sem leiddi til þess að
skattalögunum var breytt um
jólin.
En nú, þegar ætla mætti að
áfangasigur væri unninn með
skattalækkuninni, er allt í einu
komið annað hljóð í strok-
kinn.
„Það var ekki þetta sem við
vildum," kvarta nú verkalýðs-
rekendurnir. „Við vildum að
iðgjöldin, sem greidd eru til líf-
eyrissjóðanna, væru frádráttar-
bær sérstaklega við útreikning
staðgreiðsluskattsins, en ekki
að gefinn yrði skattafsláttur
þegar lífeyrir er greiddur út."
En af hverju báðu þeir þá
ekki um það sem þeir vildu? Af
hverju nauðuðu þeir um af-
nám einhverrar ímyndaðrar
tvísköttunar, þegar þeir vildu
annað?
Þeir fengu skattaívilnun í
samræmi við þessa ímyndun
Frá
mínum
bæjar-
dyrum
LEÓ E. LÖVE
sína, en einmitt vegna þess að
krafan var vitlaus frá upphafi,
var ekki von á öbru en úrlausn-
in yrbi líka vitleysa.
Og nú situr verkalýðshreyf-
ingin uppi meb afrekið, eina
sýnilega árangur sinn í skatta-
málum síðustu mánaða: Há-
launamennirnir í hópi eftir-
launaþega fá nú ennþá meira,
en hinn almenni launþegi, lág-
launamaðúrinn, fær enga
kjarabót.
Ég er alveg viss um, að í
Stjórnarráðinu hefur verið
hlegið hinum landsþekkta
stríðnishlátri, þegar ákveðið
var að minnka skattlagningu
lífeyris, vegna þess að þar var
verið ab fara eftir kröfu verka-
lýðsrekendanna, en afrakstur-
inn fá hálaunamennirnir. Til
dæmis þeir sem hafa verið í rík-
isstjórn til viðbótar við þing-
setu og opinber embættisstörf.
Hingað til hafa þeir ekki verib á
flæðiskeri staddir með lífeyris-
greiðslur sínar og nú fá þeir yf-
ir 6% hækkun ráðstöfunar-
tekna í formi skattalækkunar!
Láglaunafólkib situr enn eftir
með lága lífeyrinn sinn, sem er
eftir sem ábur innan svokall-
aðra skattleysismarka, enda
haföi láglaunafólkið engar
áhyggjur af hinni ímynduðu
tvísköttun, svo sem ég greindi
frá hér í upphafi.
Ég veit að sumir þeir, sem ég
kalla „verkalýðsrekendur", eru
alls ekki heimskir menn, en
greinilegt er að þeir muna ekki
forsendur staðgreiðslukerfis-
ins, þótt það sé ekki nema
nokkurra ára. Þá er líka ljóst að
þeir hafa sett fram kröfur á
röngum forsendum, eða krafist
annars en þeir vildu.
Það verður forvitnilegt að
fylgjast með því þegar verka-
lýðshreyfingin krefst „afnáms
ívilnana vegna skatta á lífeyris-
greiðslur", vegna þess ab þeirra
ívilnana njóti aðeins hátekju-
fólkið. Þá held ég að þjóðin trúi
ráðherrum ríkisstjórnarinnar,
þegar þeir draga í efa ab kröfu-
gerðarmennirnir séu með öll-
um mjalla eða að önnur kröfu-
gerð þeirra sé raunhæf.
Það verða niðurlútir menn,
sem þá vilja skila jólagjöf-
inni. ■