Tíminn - 18.01.1995, Page 5

Miövikudagur 18. janúar 1995
5
Wmúnn
Polkar '95
Árlegir Vínartónleikar Sinfón-
íuhljómsveitarinnar voru
haldnir meö pompi og pragt í
Háskólabíói 12. janúar, fyrir
troöfullu húsi og endurteknir
laugardaginn eftir, 14. janúar.
Stjórnandi var Páll P. Pálsson,
fæddur og uppalinn í fööur-
landi Vínartóniistarinnar
Austurríki, og söngkona Þóra
Einarsdóttir.
Vínartónlistin er auövitað aö
stofni tii dans- og dægurmúsík
yfirstéttar Austurrísk-ung-
verska keisaradæmisins á síö-
ari hluta 19. aldar, glaðvær og
saklaus, a.m.k. á yfirborðinu,
og til þess einkum aö skapa
stemmningu og koma mönn-
um í gott skap. Þetta hefur tek-
ist misvel hjá Sinfóníuhljóm-
sveitinni á liðnum árum, en
núna var á tónleikunum góð
stígandi sem endaði með
miklu fjöri í aúkalögunum, eft-
ir aö hinum eiginlegu tónleik-
um var í rauninni lokiö. Aö
vísu voru söngkonan og
stjórnandinn þá orðin svo for-
lyft af viðtökum tónleikagesta
aö þau áttu erfitt með að
stöðva sig, líkt og börn í fjöl-
skylduboði sem hafa fengið
TÓNLIST
SIGURÐUR STEINÞÓRSSON
góðar undirtektir við kollhnís
og vilja endurtaka sýningu
sína aftur og aftur. En allt
lukkaðist þetta prýðisvel, þeg-
ar upp var staðið, og fengu all-
ir af hinn mesta sóma.
Á efnisskrá voru 13 lög, þar
af fjórir óperettuforleikir, en
hin lögin misvel þekkt. I>ar
voru innanum alþekkt
stemmningslög, t.d. úr Kátu
ekkjunni, en einnig fáheyrð
lög eftir gleymd tónskáld. Þóra
Einarsdóttir söng fimm
söngva, tvo eftir Jóhann
StrauE yngri og þrjá eftir Franz
Lehár, og nokkur aukalög í
lokin. Þetta mun hafa verið
frumraun Þóru á sviði með
Sinfóníuhljómsveit íslands, en
hún er langt komin í söng-
námi í London. En þarna var
enginn byrjandabragur á, því
tónleikarnir voru mikill sigur
fyrir hina ungu söngkonu, sem
hefur fallega og létta sópran-
rödd en þó allmikla, er tónvís í
besta lagi og með glaðlega og
örugga sviðsframkomu. Vafa-
lítið á Þóra eftir að gera það
gott í söngnum bæði innan-
lands og utan, ef hún kýs þá
leið.
Páll Pálsson gerði hvað hann
gat til ab auka fjörið, og að
vanda voru þarna ágætar
uppákomur til að gleöja
menn: hljómsveitarsöngur og
smá-leikatriði. Þetta lukkaðist
prýðilega, og varla þarf að taka
fram að hljómsveitin spilaði
fagurlega aö vanda, með fín-
um einleiksstrófum hennar
sterkustu manna.
Einar heitinn Markússon pí-
anóleikari, sem kunni manna
best að skemmta fólki meb
spilverki, hafði það svo á
seinni árum sínum að tónleik-
ar hans voru eintóm aukalög -
þannig ættu Vínartónleikar
Sinfóníuhljómsveitarinnar
einmitt að vera, eða eins og
sagði í bandarískri auglýsingu
um veröld klassískrar tónlistar
á fáeinum hljómplötum: „All
the unfamiliar material has be-
en eliminated" — hér er ekkert
á bobstólum annað en það
sem er velþekkt og vinsælt. ■
Markabs-óbur fyrrum prófessors
í síðasta hefti Fjármálatíðinda
(júlí-des./94) er grein eftir Ólaf
Björnsson, fv. prófessor í Við-
skiptadeild H.I. Hún nefnist
„Hagstjórn, velferð og jöfnuð-
ur" og má teljast nær samfelldur
lofgerðaróöur um markaðskerf-
ið.
Ritsmíðin er vissulega merki-
legt framtak af hálfu manns,
sem kominn er drjúgan spöl á
níunda áratuginn. Hins vegar
virðast hagfræðihugtökin vefj-
ast ögn fyrir honum. Leitar
hann þá fanga í íslenskri orða-
bók Menningarsjóbs. Hagstjórn
er þar ekki að finna, aftur á móti
orðið hagstjórnartæki, sem er
skilgreint þannig: „tæki sem
stjórnvöld ráða yfir til að koma
fram markmiöum sínum í efna-
hagsmálum." Telur höfundur
slík markmiö margvísleg og
einnig leiöirnar til að ná þeim.
Þó megi greina tvær megin-
stefnur. Önnur byggi á mark-
aösbúskap, hin á miðstýringu.
LESENDUR
Sannleikurinn er nú sá að
skörp skil þarna á milli eru afar
hæpin, því aö hvorugt kerfib er
einhlítt. Algjör miöstýring, eins
og í sameignarbúskap Ráö-
stjórnarríkjanna, stóðst ekki af
því að lýðræbi og frelsi skorti.
Óheftur markaðsbúskapur án
miöstýringar hefir ekki heldur
staðist dóm reynslunnar. í
hömlulausri samkeppni
breytast markaðslögmálin í lög-
mál frumskógarins. Hver hrifsar
til sín það sem hann getur, og
leiðir slíkt til óstjórnar, ójafnað-
ar og atvinnuleysis. Þess vegna
höfum við í nálega öllum vest-
rænum löndum blandað hag-
kerfi, sem Ólafur nefnir ekki,
þ.e. markaðsbúskap með meiri
eða minni miðstýringu.
Gagnvart orbinu velferð verð-
ur íslensk orðabók höfundi enn
að liði. Það er skilgreint „sem
velfarnaður, velmegun, hag-
sæld", sem höfundur samþykk-
ir. Hins vegar agnúast hann vib
orðinu velferöarríki, enda þótt
það merki augljóslega ríki, sem
tryggi öllum þegnum sínum
velferð í framangreindri merk-
ingu, þar með fátækum, sjúkum
og atvinnulausum. Þessi kyn-
lega afstaða höfundar stafar af
óbeit hans á almannatrygging-
um hins opinbera.
Höfundur leitar ekki að jöfn-
uði í orðabók sinni. Velflestum
er ljóst að meö því orði er átt við
þolanlega tekjuskiptingu í þjóð-
félaginu. Hún á ekki upp á pall-
borðib hjá höfundi og hann fer
að malda í móinn. Hann tekur
fram að tekjujöfnun megi ekki
draga úr gróbahvötinni. Mið-
stýring, segir hann, tryggir síður
en svo jöfnub og réttlæti. Þó
viðurkennir fyrrum starfsbróðir
hans í Viðskiptadeildinni, próf.
Þorvaldur Gylfason, í bókinni
Ólafur Björnsson.
„Markaösbúskapur" aö áætlun-
arbúskapur hafi náb betri ár-
angri í nýtingu vinnuafls, enda
atvinnuleysi lítt eða ekki þekkt í
löndum þess kerfis. Og ekki má
gleyma því að Maó útrýmdi
hungurdauða í Kína, sem verið
hafði geigvænlegur í ár og
aldir.
„Félagshyggja" fer í taugarnar
á höfundi. Þó segir oröabókin
hans að hún tákni „jákvæða af-
stöðu til samvinnu við aðra",
sem er vissulega rétt. Hún er
andstaða tillitslausrar sam-
keppni, en á þeim vettvangi rík-
ir „handaflið", sem höfundur
vitnar í. Það er hins vegar ekki
að finna, eins og höfundur
heldur fram, í stjórnsýslunni.
Hennar hlutverk er að hemja ó-
heilbrigða viöskiptahætti, okur
og verbbólgu.
Höfundur klykkir út meö
„hagvextinum", sem allan
vanda á að leysa hjá þeim frjáls-
hyggjumönnum. Staðreyndin
er að tekjujöfnun mun auka vel-
ferð þegnanna miklum mun
meira en hagvöxtur, sem skilar
sér til fárra.
Félagshyggjutnaður
Reykvísk flugeldasýning árið 2000?
Drykkjusjúklingum er oft borið
það á brýn, að þeir séu manna
óraunsæjastir, einkum og sér í
lagi á eigin persónur. Og víst er
um það, að margir þeirra þjást af
minnimáttarkennd eba þá stór-
mennskubrjálsemi. Oft tekst
þeim jafnvel ab blanda þessu
saman. Þarf vart ab taka fram, aö
úr slíku rugli getur orðið hib lit-
skrúðugasta hanastél.
En þab eru fleiri en áfengissjúk-
lingar sem eiga í basli meb að lesa
rétt úr spegilmynd sinni.
Stjórnmálamönnum, sem
lengi hafa arkab um naprar auðn-
ir valdaleysis, hættir t.d. til að
fyllast slíkum stórmennsku-
draumum, þá loksins þeir komast
til valda, að minnir einna helst á
drykkfellda hagyrðinga, sem á
þriðja glasi breytast í Einar Ben.
Um þetta mætti nefna mörg
dæmi. Til allrar hamingju virðist
svo sem fulltrúar R-listans í borg-
arstjórn Reykjavíkur hafi a.m.k.
enn sem komið er sloppið undan
þessum nöturlegu örlögum. Þó
bendir ein hugmynd, sem nýlega
er komin fram í þeirra rööum,
sterklega til þess aö einhverjir í
þeirra hópi hafi þegar stungið út
úr öbru glasinu og séu í þann
veginn ab bergja á því þriðja. Hér
á ég við þá hugmynd, að falast
eftir því að Reykjavík verbi
menningarhöfuðborg Evrópu ár-
ið 2000.
Ef svo illa færi, að slík umsókn
yrði send og hún samþykkt að
auki, þá yrði borgin að punga út
einhverjum milljörðum króna.
Er ekki laust við, ab ýmsum þætti
slíkri fúlgu betur varið, t.d. til að
tryggja snauðum borgarbúum
húsnæði á mannsæmandi kjör-
um og til að berjast gegn at-
vinnuleysi, heldur en aö henda
henni í kjaftinn á einhverju
snobbpakki, sem hefur það sér
helst til dundurs að halda sýn-
ingar á sjálfu sér, undir því yfir-
skini ab það sé ab skoða málverk
eöa hlusta á tónverk.
Aldrei verbur um of hamrað á
þeirri stabreynd, ab menning
spannar víðtækara svið mann-
legs lífs en listir einar. Þær eru að
sönnu veigamikill þáttur hennar,
en aðeins einn af mörgum. Listir
eru fyrst og fremst yfirborð
menningarinnar. Ræturnar liggja
í daglegu lífi fólks, kjörum þess,
sögu, háttum og umhverfi, svo
eitthvað sé nefnt. Úr þessum rót-
arkvíslum leitar listin upp á yfir-
borðið uns úr verður ljóð, mynd
eba tónverk, eba hver önnur sú
list sem andinn blæs mönnum í
brjóst.
Vissulega geta stjómmála-
menn lagt sitt af mörkum til að
skapa listum lífvænlegt um-
hverfi. En það gera þeir best meb
því ab hlúa að þeim menningar-
forsendum, sem fyrir hendi eru,
og leggjast ekki gegn nýjum
straumum, sem til heilla horfa.
Ab ætla að gera Reykjavík að
menningarhöfuðborg Evrópu er
flugeldasýning. Við kveðjum lið-
ib ár og heilsum um leið nýju
meb því að skjóta upp litskrúðug-
um flugeldum. Vissulega gleður
þetta augað. En engum heilvita
manni dettur í hug að flugelda-
skothríðin hafi minnstu áhrif á
gang tímans. Eins er þaö meb
hugmyndina um Reykjavík sem
menningarhöfuðborg Evrópu ár-
ið 2000. Ef af yrði, mætti vænta
nokkurra greina um borgina í er-
lendum blöðum, sömuleiðis ein-
hverra ferðamanna. Og stöku
kúltúrlús gæti skálað við erlenda
listamenn í fínum veislum. Og
gæti jafnvel skotið smáfréttaskoti
um þá athöfn í sjónvarp. En á
reykvískri menningu eða listum
yrði ekki minnsta breyting,
nema þá í átt til aukinnar yfir-
borðsmennsku. Og af henni
höfum viö nóg, þökk fyrir. ■