Tíminn - 22.04.1995, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 22. apríl 1995
^EÍWtiMÍ
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: |ón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 5631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánaðaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Sporin hræða
Seðlabankinn tilkynnti í gær um vaxtahækkun á
spariskírteinum og er bankinn nú byrjaður að
bjóða hærri ávöxtun á eftirmarkaði en hann hefur
gert að urtdanförnu. í frétt hér í Tímanum í dag er
það haft eftir Birgi ísleifi Gunnarssyni seðlabanka-
stjóra að þetta þýði í raun fráhvarf frá vaxtastefnu
ríkisstjórnar Davíðs Oddssonar en Seðlabankinn er
nú að reyna að grípa inn í þá alvarlegu staðreynd
að nær ekkert hefur selst af ríkisskuldabréfum á ár-
inu og innlausnir umfram endurkaup hafa verið
fjármagnaðar með erlendum lánum. Þessi tregða
sem virðist vera í innlendri lánsfjáröflun ríkissjóðs
bendir eindregið til þess að frekari vaxtahækkun sé
í pípunum. Birgir ísleifur segist hins vegar í áður-
nefndri Tímafrétt ekki hafa trú á að þessi tiltekna
vaxtahækkun á spariskírteinum muni leiða til mik-
illar skuldaaukningar á íbúðalánum vegna þess að
ávöxtunarkrafa húsbréfa hafi þegar hækkað og sé í
dag um 5,93%. Þetta kann að vera rétt hjá Seðla-
bankastjóranum en hitt er ljóst að verið er að
hækka vaxtagólfið í þjóðfélaginu með þessari að-
gerð og því gætu afleiðingarnar orðið miklar fyrir
heimilin sem skulda fleiri lán en húsbréfalán.
Ljóst er að þrýstingurinn á vaxtahækkun mun
ekki minnka að gagni nema með minni lánsfjáreft-
irspurnin og þar eru stóru áhrifaþættirnir viðvar-
andi ríkissjóðshalli og gríðarlegur halli á rekstri
sveitarfélaga. Það eru því verulegar blikur á lofti í
vaxtamálum nú þegar ný ríkisstjórn er að taka við
völdum á íslandi og einsýnt að verði ekki tekið á
þeim málum af alvöru strax í upphafi gætu afleið-
ingarnar orðið alvarlegar fyrir bæði heimilin og at-
vinnulífið í landinu.
Svo vill til að þegar núverandi ríkisstjórn tók við
völdum árið 1991 töldu menn að vextir væru
skráðir lægri en þeir í rauninni voru. Þá var rokið í
að hækka vextina sem varð til þess að gera vont
mál verra, mikill afturkippur kom í þjóðlífið og at-
vinnulífið, sem vissulega stóð höllum fæti, var
keyrt ofan í öldudal efnahagslægðarinnar. Þá var
klifað á fortíðarvanda. í dag hafa menn talað um
framtíðarvanda sem vonandi er vísbending um að
tekist verði á við vandamálin í stað þess að láta þau
buga sig og kenna fortíðinni um.
Ef fram fer sem horfir, má búast við að ný ríkis-
stjórn muni taka við völdum í byrjun næstu viku.
Prófsteinninn á þessa ríkisstjórn, og þar með á það
hvort eitthvað var að marka málflutning Fram-
sóknarflokksins á síðasta kjörtímabili, er hvort tek-
ist verður á við yhfirvofandi vaxtahækkun í þjóð-
félaginu. Það hlýtur einfaldlega að verða fyrsta
verk stjórnarinnar að grípa í vaxtataumana og
reyna að beina vaxtaskriðunni í viðunandi farveg.
Sporin hræða, það má ekki endurtaka mistök Við-
eyjarstjórnarinnar frá því í upphafi síðasta kjör-
tímabils. Á þessu sviði er eðlilegast að horfa til
framsóknarmanna og fylgjast með hvort festa
þeirra og stefna heldur, þó það kunni að verða
bæði erfitt og óvinsælt að draga úr lánsfjárþörf-
inni. Sjálfstæðisflokkurinn bar ekki gæfu til þess að
axla þessa ábyrgð í samstarfi við krata og því er
spennandi að sjá hvort samstarfið við Framsóknar-
flokkinn verður árangursríkara.

Oddur Ólafsson:
Óþörf nýmæli vib
stjórnarmyndun
Vangavelturnar um stjórnar-
myndun hafa tekið á sig margar
skrýtnar myndir upp á síðkast-
ið. Samt sýnast viðræður milli
Framsóknarflokks og Sjálfstæð-
isflokks vera einhverjar hinar
áreynsluminnstu um langa
hríb. Og tíminn sem þær taka er
stuttur, því vikur og mánuðir
hafa oft liðiö frá kosningum þar
til tekist hefur ab koma starf-
hæfri ríkisstjórn á laggirnar.
Varla var þab til fyrirmyndar
þegar hver flokksforinginn af
öörum fékk umboð til myndun-
ar ríkisstjórnar og svo var þvælt
og þruglað mánuðum sama um
hvaða flokkar ættu að fá að
koma sínu fólki í ráðherraemb-
ætti.
En þau föstu tök, sem for-
menn tilvonandi samstarfs-
flokka hafa tekið á málum, eru
gerð tortryggileg af hálfu for-
ystusauða sundurleitra virtstri-
flokka, sem nú lenda í stjórnar-
andstöðu.
Hver formaöurinn af öðrum
er búinn að finna upp nýja að-
feröafræði og siðferði, sem þeir
telja að eigi að gilda við stjórn-
armyndun. Ólafur Ragnar og
Jón Baldvin ná ekki upp í nef sér
af illsku yfir því að þeir hafi ekki
verið kallaðir til í stjórnarmynd-
unarviöræður ásamt Þjóbvaka
og Kvennalista, vegna einhverra
leikreglna sem þeir búa til á stab
og stund.
Báöir tala þeir um trúnaðar-
brest og svik á loforöum um
myndun ríkisstjórnar stjórnar-
andstöðunnar, og gleyma báðir
að kratar eru núna fyrst að kom-
ast í stjórnarandstöðu. Jóhanna
í Þjóðvaka botnar ekkert í ab
ekki skuli vera komin á vinstri
stjórn, fremur en því að vinstri
flokkarnir unnu enga sigra í
kosningunum og síst hún sjálf
og að einhvers konar sósíalista-
stjórn er hvergi í spilunum.
Frekja og ósvífni
Davíð á að hafa svikið Jón
Baldvin um stjórnarmyndunar-
vibræbur, Halldór Ásgrímsson
er einnig talinn hafa svikið
krataforingjann um hið sama
og Allaballar reyta hár sitt og
skegg vegna þess að þeir eru að
telja fólki trú um að Framsókn
eigi þeim skyldum að gegna að
leiða þá inn í stjórnarráöið.
Frekjan og ósvífnin er slík ab
þetta taplið lætur að því liggja
að kjósendur Framsóknarflokks-
ins hafi ætlast til að formaður
flokksins ætti þeim skyldum að
gegna aö koma Ólafi Ragnari,
Jóni Baldvini og Jóhönnu í ráð-
herrastóla ab loknum kosning-
um.
Halldór Ásgrímsson margend-
urtók í kosningabaráttunni að
Framsókn væri miöjuflokkur og
aö úrslit kosninganna myndu
ráða því meö hverjum yrði
gengið til stjórnarsamstarfs. Það
er því enginn blekktur og ekki
gengið á bak neinna loforða,
þótt stjórnarmyndunarviðræð-
ur séu upp teknar vib Sjálfstæb-
isflokkinn.
Hins vegar geta þau Ólafur
Ragnar, Jón Baldvin ogjóhanna
bitist um það sín á milli hvert
þeirra sé sannasti vinstrisinninn
og veröugur foringi stjórnar-
andstöðunnar.
Halldór í kosningabaráttunni.
Engin hefð
nnur nýmæli en þau, aö for-
ysta vinstriflokka eigi ab stjórna
því við hverja formaður Fram-
sóknarflokksins kýs að ræða um
stjórnarmyndun, eru áberandi í
öllum vangaveltunum um nýja
ríkisstjórn. Þau eru aö einhver
tiltekinn þingmaður eigi rétt á
ráðherradómi vegna þess hver
staða hans er í kjördæmi og
I
tímans
rás
hvernig flokki hans reiðir af í
síðustu kosningum.
Það er ekki löng hefð fyrir
slíku fyrirkomulagi og nánast
engin, ef grannt er að gáö. Samt
hefur það ekki verið tilviljunum
háð hvernig ráðherrar skipast
eftir Iandshlutum. Framsókn
hefur yfirleitt átt fleiri ráðherra
meðal landsbyggðarþing-
manna, vegna þess að þeir hafa
verið miklu fleiri en þingmenn
flokksins úr þéttbýli. Krataþing-
menn utan af landi heyra til
undantekninga. Svona hefur
þetta verið í grófum dráttum.
Nú er allt í einu talað um þab
blákalt af stjórnmálamönnum,
fjölmiðlum og jafnvel manna á
meðal að þetta eba hitt kjör-
dæmið eigi rétt á ráðherrum og
ab ekki megi vera nema sem
fæstir þingmenn í kjördæmi í
ráðherrastóli. Ef flokkur vinnur
einhvers staðar á í kjördæmi, þá
er fyrsta manni á lista flokksins í
kjördæminu umsvifalaust þakk-
aður sigurinn og hann á að
verblaunast eins og skot með
ráðherrasæti.
Valib stendur um þá
hæfustu
Þessi þróun, eða staðlausu
staöhæfingar sem verið er aö
festa í sessi sem hefö, er stór-
hættuleg. Ekki vegna þess aö
það sé hiö mætasta fólk sem
lendir í svona tilbúinni for-
gangsröð, heldur hins að ab-
ferðin getur komið í veg fyrir að
hinir hæfustu veljist í mikilvæg-
ustu embættin sem fulltrúalýð-
ræðið byggist á.
Þess ber að gæta, að ráðherra-
dómur er ekki einkamál ein-
stakra þingmanna eða flokka
þeirra, og síst af öllu á hann að
vera einhver verölaun fyrir
framgöngu í kosningaslag. Ráð-
herra ber að starfa með þarfir
alls þjóðfélagsins að leiðarljósi
og það er með því hugarfari sem
flokksforingjar og þingflokkar
hljóta að velja sín ráðherraefni.
Ekkert kjördæmi á rétt á ráð-
herra og enginn þingmabur á
öðrum fremur tilkall til að fá
stjórnardeild til umráða. Hæfi-
leikar og manndómur eru kröf-
urnar, sem gerðar eru til ráð-
herraefna, og þær kröfur eru
gerðar af allri þjóðinni, sem
okkar kjörnu fulltrúar eiga að
þjóna þegar allt kemur til alls.
Æbstrábandinn?
Margir eru kallaðir, en fáir út-
valdir þegar setja á saman ríkis-
stjórn. Höfuðmálgagn Alþýöu-
flokksins, Morgunblaðið, birti
leiðara eftir leibara um nauðsyn
þess að Sjálfstæðisflokkur og Ál-
þýðuflokkur héldu stjórnarsam-
starfi áfram og skírskotaöi í
ákafa til hinnar sælu Viðreisnar,
sem hékk á horriminni í ein tvö
kjörtímabil með svo nauman
þingmeirihluta að ekkert mátti
út af bregða.
En forysta Sjálfstæðisflokksins
hlustaði ekki á ákall Mogga, var
búin að fá nóg af krötum og
hugði á farsælla stjórnarsam-
starf, sem raunar er í takt við
niðurstöðu kosninga.
Þá bregður svo við að Morg-
unblaðið snýr allt í einu við
blaði og lýsir yfir á sumardaginn
fyrsta að málefni hljóti að ráða
og er tilbúinn ab leggja gamla
fordóma til hliðar og lætur bara
vel að nýja stjórnarmynstrinu.
En um leið fer blaöið að lesa
nýjum stjórnendum pistilinn
og leggja þeim lífsreglur; semur
jafnvel drög að stjórnarsáttmála
og biður nú alla viðkomandi ab
hlýba honum. Er svipað á kom-
ið með Mogga og Ólafi Ragnari,
sem samdi stjórnarsáttmála fyr-
ir félagshyggjuna og heimtaði
að hún gleypti bobskapinn hrá-
an fyrir kosningarnar.
Er nýrri ríkisstjórn beðið allra
heilla í trausti þess ab hún láti
ekki Morgunblaðið stjórna sér,
eins og það hefur tilburði til að
gera. Þaö kaus enginn Mogga til
ab stjórna ríkisstjórn.