Tíminn - 13.05.1995, Qupperneq 4

4
Laugardagur 13. maí 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: ]ón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1,105 Reykjavík
Sfmi: 5631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Rafeindatækni
passar börn
Barniö og hin sívaxandi tækni er dagskrárefni ráðstefnu, sem
haldin veröur í Reykjavík um þessa helgi. í frétt, sem birtist
hér í blaðinu í gær, var rakið hve óhóflegt sjónvarpsgláp og
leikjaskjáir geta haft slæm áhrif á hugmyndaheim barna á
viðkvæmu þroskaskeiði. Þá benda rannsóknir til að slímset-
ur framan við rafeindaskjái geti haft alvarlegar afleiðingar
fyrir heilsufar barna og geti þær orðið varanlegar.
Væntanlega kemur fram á ráðstefnunni hve mikil brögð
eru að því að börn bíði skaða á lík^ma og sálarlífi af þeim
ástæðum sem hér er minnst á. Er full ástæða fyrir uppalend-
ur til að fylgjast meö hvað sérfræðingar hafa um þessi mál að
segja og hverju þeir vara helst við.
Börn eru oft furðu fljót að tileinka sér tækni sem margir
fullorðnir hafa ekki á valdi sínu. Margir kannast vib að oft
eru þau öðrum fljótari ab læra á margbrotin stjórntæki ný-
tískulegra sjónvarpa, og tölvuleikir, sem eru fullorönum
framandi, leika í höndum krakka, jafnvel kornungra.
En samkvæmt Tímafréttinni eru þetta ekki alsaklausir
leikir, því ástand barnanna við rafeindatækin er einna líkast
því að þau gangi í svefni og þau missa hæfileikann til gagn-
rýnnar hugsunar. Veröld rafeindanna er þeirra heimur og sú
veröld, sem umlykur okkur og við köllum náttúrulega, er
þeim framandi.
Af sjálfu leiðir aö gjá myndast milli barna, sem þroskast
við rafeindaskjái, og foreldra og annarra náinna. Sjónvarp er
notab til að losa fólk við að sinna börnum. Barnaefni sjón-
varpanna á morgni frídaga er lýsandi vottur um hverjir sjá
um krakkana á meðan foreldrarnir sofa. Síðan taka tölvuleik-
ir við umsjón og þroska barnanna.
Tækniuppeldi af þeim toga, sem hér er minnst á, vekur
upp spurningar um hvernig fjölskyldan og samfélagið hlúir
að börnum sínum. Uppi eru miklar og viðvarandi kröfur um
að foreldar losni við þá kvöð að annast börn sín og ala þau
upp. Reynt er að uppfylla þær óskir með öllum tiltækum ráð-
um og skortur á fjármagni er helsta afsökunin fyrir því að
ekki sé hægt að sjá um nema takmarkað uppeldi barnanna
utan heimilis. En innan fjölskyldunnar gæta elektrónísku
tækin þess að börn séu uppalendum ekki til trafala, þegar
þeir þurfa að sinna flestu öðru en afkvæmum sínum.
Vonandi er hér fariö með ýkjur, en nauðsyn þess aö halda
ráðstefnu um skaöleg áhrif rafeindauppeldis bendir til að svo
sé ekki. Því miður.
í gildi eru lagabálkar um vernd barna, réttindi þeirra og
skyldur uppalenda. Þar eru hagsmunir barnanna undantekn-
ingalítið í fyrirrúmi af augljósum ástæðum.
í kröfugerö og umræðu, sem varðar fjölskylduna, er þó
hagsmunum barnanna vikið til hliðar, en þeim mun meira
gert úr frjálsræði uppalenda og að okinu sé af þeim létt.
Oft verða hagsmunir barna aukaatriði, þegar verið er að
fjalla um rétt uppalenda á opinberum vettvangi. Þegar fyrir-
gangur fjölmiðla er hvab mestur vegna forræbismála, til
dæmis, verður velferö barnanna aukaatriði, en þeim mun
meira gert úr harmsögulegu hlutverki annars eða beggja for-
eldra.
Ráðstefnan um slælegt og jafnvel hættulegt barnauppeldi
vekur upp spurningar um hver afstaða velferðarþjóðfélagsins
sé til barna í raun og veru og hvar fjölskyldan sé á vegi stödd.
Foreldrum sem öðrum veitir ekki af duglegri naflaskoðun
til að komast ab því hvort fjölskyldan og samféfagið sé ekki
orðiö barnfjandsamlegt, þrátt fyrir síbyljandi glamur um hið
gagnstæða.
Birgir Cuömundsson:
Leðjuslagur og rósastríb
Hafin er kosningabarátta um
formannsstól í Alþýðubanda-
laginu eina ferðina enn. Tími
ólafs Ragnars er búinn og bar-
ist um hvers tími er að koma,
Þingeyingsins Steingríms J.
eða Sunnlendingsins Margrét-
ar Frímannsdóttur. Baráttan
hefur farið kurteisislega af stað
en menn eru við öliu búnir
eins og marka má af þeim um-
mælum Steingríms að kosn-
ingabaráttan geti verið gagn-
leg flokknum ef hún leibist
ekki út í leöjuslag.
Steingrímur J. hefur lengi
haft augastað á formanns-
stólnum enda hefur hann
gegnt öllum helstu trúnaðar-
störfum flokksforystunnar
nema að vera formaöur. Það
hversu mikla reynslu af for-
ustu flokksins Steingrímur
hefur er hvort tveggja í senn
einn hans helsti styrkleiki og
hans helsti veikleiki. Stein-
grímur, þó ungur sé og hafi
aldrei lært í Austur-Þýska-
landi, er fulltrúi fyrir flokks-
eigendaarminn í flokknum,
Hann tengist gömlu forust-
unni sem af sögulegum ástæð-
um hefur, með réttu og röngu,
yfir sér „austan járntjalds"
ásýnd í hugum fólks. Þess utan
er Steingrímur búinn að vera
lengi áberandi á þingi, hann
hefur verið ráðherra og hann
hefur verið varaformaður.
Hann er þess vegna gróinn
hluti forustunnar og óaðskilj-
anlegur hluti af sviðsmynd Al-
þýðubandalagsins, sviðsmynd
sem vaxandi fjölda flokks-
manna þykir orðin dálítið
þreytt.
Rósastríbib
Eitt höfuðeinkenni á Al-
þýðubandalagspólitíkinni hef-
ur á undanförnum árum veriö
barátta armanna sem jafnan
eru kenndir við Ólaf Ragnar
og flokkseigendafélagiö. Þetta
rósastríð er orðið svo lang-
vinnt og flókið að ‘flestir
venjulegir flokksmenn eru fyr-
ir löngu búnir að gleyma hvers
vegna það er háð ef þeir þá
nokkurn tíma skildu um hvað
það snerist og í því liggur ein-
mitt vandi Steingríms J. Það
ab kjósa Steingrím til for-
mennsku hlýtur því í huga
hins almenna formanns að
þýða að flokkurinn heldur
áfram að spóla í þessu sama
gamla rósastríðsfari að fylk-
ingar halda einfaldlega áfram
að takast á eins og venjulega.
Og það mun líka skipta sköp-
um varöandi þennan for-
mannsslag að nýjar reglur eru
um kjörið, því nú er þab ekki
elítan sjálf sem kýs sér for-
mann á landsfundinum held-
ur er það hinn almenni flokks-
maður sem gerir það í undan-
fara landsfundarins. Rósastríð-
ið kann að vera elítunni enn
hugleikið, þó trúlegt sé að hin-
um finnist það ekki aðeins
óskiljanlegt heldur líka óæski-
legt, þreytt og pirrandi.
Upp úr
hjólförunum
í því liggur styrkur Margrét-
ar Frímannsdóttur. Hún hefur
yfir sér hæfilegan ferskleika-
blæ vegna þess ab hún hefur
ekki tilheyrt þungamiöju for-
ustunnar, en er samt ekki ný-
liði. Hún er ung kona og af
landsbyggðinni sem er heppi-
legt upp á ímyndina og síðast
en ekki síst kemur framboð
hennar á réttum tíma, þegar
útbreiddur vilji virðist vera
fyrir því meðal fótgönguliðs-
ins í flokknum að komast upp
úr hjólfari rósastríðanna og
endurskapa umgjörðina um
pólitíkina. Á þeim grundvelli
er ekki ólíklegt að Margrét geti
unnið þennan slag, ekki síst ef
henni tekst að hrista af sér þær
grunsemdir að hún sé ein-
hvers konar framlenging af
Ólafi Ragnari. Möguleikar
Margrétar eru m.ö.o. þeir að
fara fram sem formannsefni
sem ætli að ná Alþýðubanda-
laginu út úr sjálfheldu gömlu
flokkadráttanna. Ekki verbur
annab séð en Margrét eigi
góða möguleika á að hreppa
formannsstöðuna. Sumir
benda í því sambandi benda á
afstöðu Svavars Gestssonar og
raunar fleiri gamalla stjórn-
málarefa úr flokkseigendaarm-
inum, sem ekki taka af skarið
til stuðnings Steingrími eins
og búast hefði mátt við. Þess í
stað ætli þeir að „bera klæði á
vopnin", sem sé afstaða þess
sem telur úrslitin tvísýn og vill
hvorugan frambjóðandann
styggja.
Sameining
jafnabarmanna
Nýr formaður sem kemur
inn á þessum forsendum mun
breyta verulega sviðsmynd-
inni í Alþýðubandalaginu og
er líklegur til að höfða með allt
öðrum hætti til „sameiningar"
jafnaðarmannanna í Þjóð-
vaka, Kvennalista og Alþýðu-
flokknum. Margrét er raunar
þegar búin ab lýsa því yfir að
hún vilji leggja áherslu á sam-
einingu vinstri flokkanna.
Vitaskuld væri þetta ekki í
fyrsta sinn sem þessi samein-
ingardraumur kemur upp og
er skemmst að minnast hinna
rauöu Ijósa Ólafs Ragnars og
Jóns Baldvins. Þeirra tilraun
heppnaðist ekki og er enn föst
á rauðu ljósi. Hins vegar er
hugsanlegt að Margrét lendi á
grænu ljósi og gæti komið um-
ræðunni á hreyfingu. Með
endurnýjun í forustu AB og ef
flokkurinn losnaði út úr innri
flokkadráttum má búast við ab
sameiningartilboð hans yrði
trúverðugra en ella og það
gæti haft keðjuverkandi áhrif
þannig að krafa kæmi um ab
skipta gamla genginu út af í
Alþýðuflokknum líka og að
Þjóðvaki leystist hreinlega
upp. Sagbi ekki Össur Skarp-
héðinsson í blaðaviðtali ný-
lega að hann stæði í pólitísku
ástarsambandi við Margréti
Frímannsdóttur?
Fyrir nokkrum árum skaut
alltaf með vissu millibili upp
umræðunni um sameiningu
Blaðaprentsblaðanna, Tímans,
Þjóðviljans og Alþýðublaðsins
í eitt stórt blað til mótvægis
við hægri pressuna. Sú um-
ræða náði sér aldrei almenni-
lega á strik nema þegar öll
blöðin stóðu mjög illa. Ef allir
áttu bágt í einu virtust menn
geta talað saman, þó ekkert
hafi orðið úr sameiningu á
endanum af ýmsum ástæðum.
Sennilega gildir svipað um
jafnaðarmannaflokkana, sem
standa ekki mjög vel um þess-
ar mundir og verða að öllum
líkindum næstu fjögur ár í
stjórnarandstöðu þannig ab
miðað vib reynsluna ætti að
vera lag til sameiningar.
Margir vilja vera
Ingibjörg
En það er auðvitað eitt að
tala um sameiningu vinstri
manna og annað ab ná henni
fram. Augljós stefnuleg spurn-
ingamerki er hægt að setja við
við samvinnu og sameiningu
Alþýðuflokks og Alþýðu-
bandalags í því samhengi. En
það sem fróðlegast verður að
fylgjast með, ef Margrét nær
formennskunni, er að hún
mun ábyggilega freista þess að
gerast „Ingibjörg Sólrún" jafn-
aðarmanna á landsvísu. Vand-
inn er bara sá að það eru þegar
fyrir hendi svo margar slíkar
„Ingibjargir" í hinum flokkun-
um líka sem telja einmitt að
sameining jafnaðarmanna
hljóti ab verða utan um sig.
Hvort sem formannsslagur-
inn í Aþýðubandalaginu á eft-
ir ab marka nýja tíma í sam-
einingarmálum jafnaðar-
manna eða ekki, þá er trúlegt
að veruleg hreyfing komist á
þessi mál. Og hver veit nema
Margrét Frímannsdóttir nái ár-
angri og verði ekki abeins
fyrsta konan til formennsku í
flokknum heldur verbi hún
líka síðasti formaður Alþýðu-
bandalagsins eins og við
þekkjum þab í dag?