Tíminn - 25.05.1995, Blaðsíða 4

4

Fimmtudagur 25. maí 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sfmi: 631600
Símbréf: 16270
Pósthóif 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Gen^isfall
yfirlýsinganna
Því er oft haldiö fram, aö þegar þrengir að í fjárveit-
ingum í heilbrigðiskerfinu vegna aðhalds og sparn-
aðar, grípi sjúkrahúsin til gagnaðgerða, sem felist í
eins konar áróðursstríði gegn stjórnmálamönnum.
Snýst þetta áróðursstríð þá um að ef fjárveiting til
einhverrar tiltekinnar deildar á spítalanum sé skorin
niður, muni það bitna á þeim sem síst skyldi og valda
miklum erfiðleikum. Einkum eru læknarnir sakaðir
um að beita sjúklingum fyrir sig í þessu áróðursstríði
með yfirlýsingum um að svo og svo mörg mannslíf
séu í hættu og að biðlistar fársjúks fólks lengist með
tilheyrandi aukningu í kvöl og þjáningu þessa fólks.
Ekkert skal fullyrt hér um það, af hvaða hvötum
viðbrögð lækna almennt við niðurskurði eru sprott-
in, en hitt er víst að þeir hafa verið ósparir á að túlka
niðurskurð fjárveitinga sem sjálfkrafa lengingu bið-
lista eða beina ógnun við sjúklinga. Um langt skeið
hafa læknar keppst við að mála biksvarta mynd af
ástandinu, ef minnst er á sparnað, án þess þó að þær
hörmungar, sem þeir tala um, hafi komið fram. Er nú
svo komið að aðvaranir þeirra eru farnar að hafa
miklu minni áhrif en þær höfðu áður, og stórfellt
gengisfall hefur orðið á öllum yfirlýsingum og skoð-
unum sem frá læknum, sem stétt, kemur.
Með þessu er á engan hátt verið að gera lítið úr
þeim erfiðleikum sem sparnaður í heilbrigðiskerfinu
veldur, né er verið að neita því að rangt og óskyn-
samlega hafi verið staðið að slíkum sparnaði oft á
tíðum.
Það verður hins vegar að teljast mjög alvarlegt
mál, ef orð læknastéttarinnar — stéttar sem þjóðin
hefur trúað til að sjá um heilsu sína og líf — eru ekki
lengur tekin alvarlega vegna þess að þeir hafa verið
að kalla úlfur úlfur árum saman, jafnvel vegna þess
að þeir séu sjálfir í einhverri hagsmunabaráttu.
Ekki hefur það hjálpað læknastéttinni að þeir hafa
í allan vetur háð hatramma innbyrðis baráttu þar
sem hver hópurinn níöir niður hinn, eins cg gerst
hefur í tengslum við umræöuna um tilvísanakerfið. í
því máli hafa menn ekki hikað við að blanda saman
fjárhagslegum eiginhagsmunum og „faglegum rök-
um", þannig að trúverðugleiki þessara manna gagn-
vart faginu verður lítill.
í vikunni hefur eitt dæmiö um gengisfall yfirlýs-
inga lækna verið áberandi. Yfirlæknir á geðdeild tók
stórt upp í sig um hvað myndi gerast, ef fyrirhugað-
ur sparnaður næði fram aö ganga á „sinni deild".
Málið varð tilefni til dálítils reyks í utandagskrárum-
ræðu, smá krydds í málflutningi stjórnarandstöð-
unnar, en síðan hafa aðrir læknar vísað ummælum
yfirlæknisins á bug sem fjarstæðu. Enginn tók þó yf-
irlækninn bókstaflega, vegna þess að allir vissu að
hann var að skapa þrýsting á pólitíkusana.
Greinilegt er aö læknar eru sjálfir farnir að gera sér
grein fyrir að vægi skoðana þeirra í þjóðfélagsum-
ræðunni fer minnkandi og em farnir að leita inn-
byrðis sátta og stilla yfirlýsingagleði sinni í hóf. Það
er vel, því það hefur ekki farið læknum vel að standa
í stjórnmálabaráttu á torgum. Þaö sem þeir kunna, er
aö stunda lækningar og það gera þeir vel.
Afreksiþróttir og kynþroski
Þab horfir ekki vel í afreksíþrótt-
um landsmanna um þessar
mundir. Um árabil höfum vib tal-
ib okkur trú um ab íslendingar
væru bara slarkfærir í handbolta
og þab var aubvitab ástæban fyrir
því ab vib héldum heimsmeistara-
keppnina meb tilheyrandi til-
kostnaöi. Nú hefur komiö á dag-
inn aö afreksverk okkar á þessu
sviöi eru ekki meiri en þaö aö viö
værum B-þjóö en ekki A-þjób, ef
enn væri notuö sú flokkun. En
óþarfi er aö fjölyröa um niöur-
stööu HM fyrir okkur, hún er
átakanlega fersk í minni.
Ekki gengur þetta betur í fót-
boltanum. I>ar eru íslendingar
búnir aö spila nokkra leiki í Evr-
ópukeppni landsliða og ekkert
gengiö, við erum með 0 stig þar.
Upphaf sparktímabilsins lofar
heldur ekki góðu, í þaö minnsta
ekki fyrir Reykjavíkurliðin, sem
eru tekin í nefib af knattspymu-
liðum utan af landi, úr fámenn-
um sjávarplássum, sem ættu í
raun ekki aö eiga möguleika gegn
stórliöunum.
Og körfuboltinn er engin und-
antekning frá reglunni. Þar eru ís-
lendingar aö tapa líka, nú síöast
fyrir Sviss í C-riöli Evrópukeppn-
innar, og útlitiö er því hreint ekki
glæsilegt.
Ljósu
punktarnir
Er von að menn velti fyrir sér
stöðu afreksíþróttanna? Víkinga-
þjóöin á einfaldlega afar erfitt
meö aö sætta sig viö aö vera enda-
laust í tapliðinu, og manna á
meöal stendur yfir víötæk leit aö
ljósum punktum, einhverju já-
kvæöu sem hægt er aö oma sér
viö í skugga endalausra tapa.
Og sem betur fer er ljós í myrkr-
inu. ísland á afreksíþróttamenn
sem standa upp úr, þó þeir séu
ekki endilega háir í loftinu. Tólf
ára borötenniskappi er t.d. bjart-
asta von okkar nú um stundir,
piltur sem sýnt hefur og sannaö
að hann er í sérflokki, þó hann sé
enn barn aö aldri. Og fleiri meist-
ara á raunar þjóðin líka, því
barna- og unglingalandsliðiö í
skák var aö vinna gull á ólympíu-
leikum á sama tíma og íslenska
GARRI
landsliöið í handbolta var að tapa
hér heima.
Það viröist meö öörum oröum
vera komin upp sú staöa aö ís-
lenskir íþróttamenn missi mátt-
, inn og forskotiö, sem þeir hafa á
erlenda íþróttamenn, eftir að hafa
gengiö í gegnum gelgjuskeiðiö,
fariö í mútur og allt þaö sem slíku
fylgir. Drengjalið og bamungir
íþróttamenn ná árangri, en karla-
liöin ekki.
Eflaust geta verið margar ástæö-
ur fyrir slakari árangri eftir aö
íþróttamenn verða kynþroska. Fé-
lagsleg sjónarmiö koma þar við
sögu. Víst er aö áhugi íþrótta-
manna beinist í fleiri áttir eftir aö
þeir fá hvolpavitiö, og tilhugsun-
in ein um konur truflar einbeit-
ingu þeirra að íþrótt sinni.
Komið í veg fyrir
áhrif kynþroskans
Þetta eru raunar vel þekkt
vandamál úr heimi húsdýranna,
og í hestamennskunni hafa menn
brugðist við erfiðleikum varöandi
graöhesta með því aö gelda þá.
Rússar beittu svipuðum aöferðum
í eina tíö, þegar þeir vildu tryggja
árangur og afrek Kósakkakórsins,
og létu tærar tenór- og kontraten-
órraddir hljóma í efri röddum
kórsins úr barka söngvara sem
ekki þurftu lengur aö hafa áhyggj-
ur af því aö missa niður einbeit-
inguna, þó þeir færu aö hugsa um
konur.
íslenskir íþróttarekendur, sem
leiba og reka íþróttahreyfinguna
og hafa viljað hampa afreksíþrótt-
um hvað mest, hljóta nú að hug-
leiöa það í alvöru hvort ekki er
hægt aö taka upp stefnu af þessu
tagi og freista þess að koma í veg
fyrir að efnilegir ungir afreks-
íþróttamenn gangi í gegnum
þetta skelfilega gelgjuskeið, meö
því aö fá þá til aö fallast á aö láta
gelda sig. Trúlega er þó orbiö of
seint að gera neitt í þessu meö
handboltalandsliðið, sem er hvab
mest í sviðsljósinu núna, en rétt
aö ræöa þetta sem valkost í lang-
tímaáætlun íþróttarekenda viö að
bjarga íslenskum afreksíþróttum.
En rétt er þó aö brýna fyrir
íþróttaforustunni aö gæta þess að
ná báöum eistum íþróttamanna,
svo ekki fari eins og í sögu Indriða
G. „Blástör", þar sem aðeins náð-
ist annað eistaö úr Stóra-Grána og
varð til þess að hann var laun-
graður og hljóp á fjöll í meraleit á
nóttum. Garrí
Gleöigjafar sumarsins
Verkalýðsleiötogar hafa veriö svo
uppteknir af að passa upp á vext-
ina í nokkrum síðustu kjarasamn-
ingum, að kaup umbjóðenda
þeirra gleymdist eöa er algjört
aukaatriði, þegar hin miklu sam-
bönd treysta þjóöarsáttir við at-
vinnurekendur.
Launþegaforingjarnir sitja í
stjórnum digurra sjóöa og telja sig
bankastjóraígildi á peningamark-
aði. Þeir tala af yfirgripsmiklu viti
um þróun peningamála og eru
vaxtamálin þeim svo hugleikin að
þau ein og sér eru helstu hags-
muna- og baráttumál hins strit-
andi fjölda.
Á stjómmálasviðinu eru laun-
þegasjóöimir miklir örlagavaldar.
Þeir sem ráöa lífeyrissjóðum eiga
auðvelt með að setja stjórnvöld-
um stólinn fyrir dyrnar, þegar
þeim býöur svo við aö horfa.
Þegar horft er á kjaramálin úr
fílabeinsturnum sjóöagreifanna,
er þeim kannski vorkunn aö telja
sjálfum sér trú um aö eitthvert
vaxtabrot til eða frá skipti sköp-
um, þegar verið er aö meta lífskjör
almúgans.
Hetjutilburðir
Þjóöarsáttirnar um vextina eru
farnar aö missa mesta ljómann
meöal launþega. Eru þá skörbótt
og deig verkfallsvopnin tekiji upp
og þau skekin framan í þjóöina án
mikils sýnilegs árangurs.
Kennarar og sjúkraliöar héldu
aö hraömælskir foringjar væru ab
vinna stórvirki í langvgrandi
verkföllum í vetur. En þegar upp
var staöiö hefði venjubundinn
kjaftháttur um vextina dugað allt
eins vel til aö fá kjarabætur eins
og hetjutilburðir leiötoganna í
loftmiðlunum, þar sem þeir
leiddu baráttuna í nokkrum
fréttatímum daglega.
Nokkur ágæt verkföll hafa dun-
ið yfir síöan, svona rétt til að
minna á að þjóðarsáttin stendur
sig vel í því að halda lífskjörunum
í lágmarki og skattheimtu í há-
marki. Kjarabæturnar eru allar í
svipuöu fari og vaxtapólitíkusarn-
ir í Garðastræti og við Grensásveg
ákveöa sín á milli.
Talsvert líf er aö færast í kjara-
baráttuna á ný, eftir aö flugfreyjur
björguöu heimsmeistarakeppn-
Á víbavangi
inni meö því ab semja um vaxta-
sáttmálann. Rútubílstjórar — sem
þéna tæpan þriöjung miöaö viö
flugfreyjur, samkvæmt tölum sem
báðar starfsstéttirnar gefa upp —
stoppa strætó til aö ná fullum
þriðjungi launa kvennastéttarinn-
ar í háloftunum.
Fiskvernd og
gluggapóstur
Sjómenn á fiskiskipaflotanum
eru að hefja verkfall og heimta
meira af gróða sægreifanna en
þeir hafa fengiö til þessa. Þegar
flotinn stöðvast, dettur fisk-
vinnslan niður og fleiri þúsund
manns bætast á atvinnuleysis-
skrá.
Vísir menn telja, að engin von
sé til að sjómannaverkfallið leys-
ist í bráð, og ef þaö stendur nógu
lengi getur það oröið til góðs. Ekki
þarf að tíunda það, að allir fiski-
stofnar eru í útrýmingarhættu og
friðunar veiðislóöarinnar er þörf.
Hafís og heimsstríö hafa til þessa
verndaö fiskinn betur en nokkrar
kvótasetningar. Langt og strangt
sjómannaverkfall gæti gert sama
gagn, ef svo vill lukkast.
Vaxtabrotib
Þá boöar ein fjölmennasta at-
vinnustétt landsins verkfall og
lætur ekki bjóða sér tómar vaxta-
lækkanir sem kjarabætur. Banka-
menn kolfelldu síðustu þjóðar-
sáttarsamninga og vita enda öör-
um launþegum betur hve vafa-
samur ávinningur er að
goðsögninni um vaxtabrotiö, sem
einatt er verib aö telja láglauna-
fólki trú um ab skipti sköpum um
afkomu þess.
Dragist sjómannaverkfall á
langinn, fer vel á því ab bankarnir
loki hjá sér. Verömætasköpunin
hríðfellur, útflutningurinn
minnkar um meira en helming og
kaupmennskan verbur varla svip-
ur hjá sjón. Þá verður líka mesti
óþarfi aö halda bönkunum opn-
um og getur þjóðin þá andaö létt-
ara. Hún mun nefnilega losna viö
gluggapóstinn, sem gerir mörgum
lífib svo leitt.
Ef vel tekst til, eru því hin bestu
verkföll framundan meö fisk-
vernd og afléttingu strits og
gluggapósts, og ef vel tekst til get-
ur þjóðin átt hiö gleðilegasta sum-
ar. OÓ