Tíminn - 11.08.1995, Page 8

8
/jffiXITISilITuUfva.
Föstudagur 11. ágúst 1995
Leiftursókn Tudjmans
Flóttafólk í Bosníu: stórfelld þjóbarhreinsun enn á ný
Hernaöurinn í fyrrver-
andi Júgóslavíu hefur
löngum þótt þrátefl-
iskenndur. Á því varö snögg
breyting er króatíski herinn
á fáeinum dögum hertók
meí> leiftursókn serbneska
lýbveldib Krajina. Fréttir af
vettvangi um flóttamanna-
straum benda til þess að
þetta blitzkrieg Tudjmans
Króatíuforseta, sem skólabist
í hernabi hjá landa sínum
Tito, hafi nánast gert út af
vib Krajina-samfélagib sem
slíkt.
Þab kemur varla mjög á
óvart. Þjóbarhreinsanir hafa
verið fastur libur í hernabinum
í fyrrverandi Júgóslavíu. En af
fréttum að dæma var þjóðár-
hreinsun sú, sem átti sér stab
um verslunarmannahelgina,
sú mesta hingaö til ófribi þess-
um, miðað við það hve margt
fólk varð forflótta á skömmum
tíma.
Samkomulag
Milosevic og
Tudjmans?
Samfélag það, sem nú virðist
vera ab líða undir lok, er litlu
fámennara en ísland, hefur
staðið í mörghundrub ár og á
ab líkindum ab einhverju leyti
rætur að rekja allt aftur til vík-
ingaaldar eða jafnvel enn eldri
tíðar. Kaldhæðni má kannski
kalla að á sama tíma og margir
gerast til þess að spá vaxandi
átökum milli Evrópu/Vestur-
landa og íslamsheims skuii
vera upprætt - af kristinni Evr-
ópuþjóð og með meira eða
minna ákveðnu samþykki
Vesturlanda - samfélag sem
lengi hafði sem aðalhlutverk
að vera varnargarður Habs-
borgara - og þar með Evrópu -
gegn Tyrkjaveldi og íslam.
Áhyggjur um að stríðib
breiðist út aukast vib fréttirnar
frá Krajina. Vera kann að átök-
in þar leiði til þess að Júgóslav-
ía (Serbía og Svartfjallaland)
skerist í leikinn Krajina- og Bo-
sníu-Serbum til hjálpar. Sunn-
ar á skaganum hefur ástandið
lengi verið eldfimt í samskipt-
um Albana og Serba, Albana
og Grikkja, Albana og Make-
dóna, Grikkja og Tyrkja. Hætta
á keðjuverkun út frá bardög-
unum í Krajina og Bosníu er að
líkindum vaxandi.
Á kreiki er orðrómur á þá
leið, að ekki muni langt í sam-
komulag þeirra Tudjmans og
Milosevic Serbíuforseta þess
efnis, að sá síðarnefndi gefi
þeim fyrrnefnda frjálsar hend-
ur í málum Krajina gegn því að
Serbía fái ab innlima sneið af
Austur-Slavóníu, vib landa-
mæri Vojvódínu, sem hefur
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
Hœtta er talin á oð
hún leiöi til þess oð
str/ð/ð breiöist út. En
orörómur er á kreiki
um aö samkomulag
meö Króötum og
Serbum sé á döfinni
veriö undir serbneskum yfir-
ráðum síðan 1991. Jafnframt
muni þeir forsetarnir semja
um skiptingu Bosníu milli
ríkja sinna, séu þeir ekki þegar
búnir að því. Myndi þar með
takast með Serbum og Króöt-
um friður, ekki ýkja hagstæður
Bosníumúslímum. En þeir síð-
astnefndu geta varla talist ein-
ir í heiminum.
Bakhjarlar
stríðsaðila
Þeir njóta t.d. stubnings og
eindreginnar samúðar af hálfu
Tyrklands. Það stendur ab vísu
höllum fæti í efnahagsmálum,
en er hvað fólksfjölda snertir
ríki á við t.d. Bretland og
Frakkland og að sumra sögn
hafa aðeins Bandaríkin, Rúss-
land og Kína öflugri her en
það. En tyrkneski herinn er að
vísu að talsverðu leyti upptek-
inn við hernað og þjóðar-
hreinsun gegn Kúrdum.
Þegar litið er á hvernig hinir
ýmsu aðilar í heiminum skipa
sér í fylkingar gagnvart yfir-
standandi illdeilum á Balkan
er ekki laust vib ab það minni á
ástandiö í þeim efnum fyrir
1914, þótt ekki sé allt því vib-
víkjandi á sömu lund og var
þá. Á bak viö Króatíu eru
Þýskaland og Páfagarður, á bak
við Serba Rússland (og hugsan-
lega að vissu marki Frakkland),
á bak við Bosníumúslíma Tyrk-
land/íslamsheimur og Banda-
ríkin.
Eftir hrun Sovétríkjanna eru
Bandaríkin eina heimsveldið,
eða a.m.k. það af ríkjum heims
sem hefur mesta möguleika á
að láta verulega til sín taka um
svo að segja allan hnöttinn.
Afstaða Bandaríkjanna í stað-
bundnum deilum mibast því
gjarnan við ástandið í alþjóða-
málum í heild. Eitt af grund-
vallaratriðum í utanríkisstefnu
þeirra er að viðhalda góðu
sambandi við það tiltölulega
öfluga ríki, sem Tyrkland er, í
þeirri trú ab þannig verði
„stöðugleiki" tryggður í aust-
anverðum Miðjarðarhafslönd-
um/Austurlöndum nær.
Bandaríkin óttast að ósigur Bo-
sníumúslíma hefði í för með
sér aukinn fjandskap í íslams-
heimi. Tyrklandi einnig, gegn
Vesturlöndum. í því sambandi
er líklega með í myndinni
kvíði meðal bandarískra ráða-
manna á þá leið, að til sam-
stöbu dragi með íslamsheimi
og Kína. Samskiptin við Kína
eru líklega um þessar mundir
mesti höfuðverkur Bandaríkja-
stjórnar í utanríkismálum.
„Valdatómarúm"
Rússland hefur lengi seilst
eftir ítökum á Balkanskaga og
leitast nú líkt og fyrir 1914 við
Tudjman: meb Þýskaland og Páfa-
garb ab baki.
að ná slíkum ítökum og auka
þau með samböndum við
Serba. En Rússland er í lama-
sessi, mjög komið upp á gób
sambönd vib Vesturlönd og fer
því varlega að öllu í Balkan-
málum.
Á afstöðu Þýskalands í Balk-
anmálum er rétt að líta með
hliðsjón af hruni austurblokk-
ar, sem ekki er laust við að
skapað hafi „valdatómarúm" í
austanverðri Mið- Evrópu og á
Balkanskaga, sameiningu
Þýskalands og vaxandi óvissu
um Evrópusamrunann í fram-
haldi af þessu tvennu. Öxull-
inn Bonn-París er varla laus
við bresti og pirringur sést á ný
í samskiptum Þýskalands og
Frakklands, þótt reynt sé að
breiða yfir hann. Það ástand
stuðlar að því að Þýskaland
reyni að koma upp nýjum
„Evrópusamruna innan Evr-
ópusamrunans" með hlutdeild
Þýskalands og minni ríkja í
grennd viö það. í því sam-
bandi renna Þjóðverjar líklega
ekki síst hýru auga til Slóveníu
og Króatíu, enda virðast meiri
möguleikar á því að samskipti
þeirra vib Þýskaland geti orbib
snurðulítil en t.d. Póllands og
Tékklands.
Þrátt fyrir herskátt orðbragð
Chiracs Frakklandsforseta í
garð Serba á dögunum er ótti
Frakka við Þjóbverja enn einu
sinni frekar á uppleið, og þeim
fyrrnefndu líst varla á aukn-
ingu áhrifa þeirra síðarnefndu
í fyrrverandi kommúnistaríkj-
um. Það er því varla útilokað
að I Balkanmálum skipuðu
Frakkar og Rússar sér saman,
líkt og fyrir 1914, í þeim til-
gangi að efla Serbíu sem varn-
argarö gegn þýskum áhrifum.
Ekki verður því neitað að
deilur á Balkan og út af því
svæði hafa haft tilhneigingu til
að verða afdrifaríkar, bæði fyr-
ir Balkanbúa og aðra. Þar
braust út heimsstyrjöldin fyrri,
og deilur Þjóðverja og Rússa út
af ítökum þar urðu e.t.v. úr-
slitaástæðan til þess að þeir
fyrrnefndu réðust á Sovétríkin
1941. ■
Atif Dudakovic, hershöfbingi Bosníumúslíma (t.v.): ekki einir í heiminum.