Tíminn - 10.10.1995, Qupperneq 10

10
Þribjudagur 10. október 1995
er sálin í leikhúsinu?
Ur Tvískinnungsóperunni.
Hugmyndin, um sálfarir og
endurholdgun, er hreint ekki
slæm, og auðvitaö ekkert ný. Þaö
mátti gera ráð fyrir að einhverjum
dytti svona lagað í hug í allri
hinni þrálátu umræðu um van-
mátt kynjanna til að skilja hvort
annað. Þetta er kveikjan, að því er
Ágúst Guömundsson skýrir frá.
En það er nú svo meö absúrdhug-
myndir eins og aörar að til aö þær
lifi á sviðinu, þó ekki sé nema þá
stund sem sýningin stendur, þarf
á að halda mikilli oröfærni,
fyndni, snerpu, galsa, lipurð og
útsjónarsemi í sviðsetningunni
allri. Á þetta fannst mér skorta til-
finnanlega hjá Ágústi Guömunds-
syni. Einstök atriði og nokkur til-
svör voru aö vísu sæmilega smell-
in, sterkara er ekki hægt að kom-
ast að oröi. En sýningin í heild
leið fyrir snerpuleysi textans og
hversdagsleika orðræöunnar, svo
brátt setti að manni geispa. Fram
að hléi var þetta reyndar beinlínis
þungbært á löngum köflum, en
eftir það þolanlegt, enda þá lítið
eftir að gerast í leiknum svo mað-
LEIKHÚS
GUNNAR STEFÁNSSON
ur gat séð fram á að sýningin tæki
enda.
Þegar verkið er jafnbeinasmátt
og hér, persónusköpunin van-
burða, textinn bragðdaufur, þá er
ekki von að frammistaða leikend-
anna bjargi miklu. Sumir gerðu að
vísu eins vel og búast mátti við, og
nefni ég þar sérstaklega Margréti
Vilhjálrhsdóttur sem var eiginlega
miklu betri hér en í Línu langsokk
(þótt Lína sé auðvitað tífalt merk-
ari persóna en þessi Sólveig, sem
er alls óspennandi „nútíma-
kona"). Margrét hefur sterka nær-
veru á sviðinu, nokkuð frekjuleg
og ekki nema í meðallagi fáguð,
en það er þó bragö að leik hennar.
Aftur á móti gat Felix Bergsson
ekkert gert úr Þór aumingjanum,
sem á víst að vera forstjóri. Þjálf-
aöri og leiknari gamanleikari en
Felix hefði átt meira erindi í hlut-
verkið, þótt ofraun væri að gera
svona persónu skemmtilega.
Besta karlhlutverkiö er hinn ást-
sjúki læknir Páll, sem Magnús
Jónsson leikur snöfurmannlega,
og Jóhanna Jónas heföi vissulega
þurft að hafa úr meiru að moða,
hún hefur alla burði sem leikkona
og hefur sýnt það áður.
Aöra leikendur þarf varla að
nefna. Jónatan uppfinningamann
leikur Eggert Þorleifsson og engin
leið að trúa á að þessi persóna sé
snjall hugvitsmaður, nema hvað
sagt er aö slíkir séu stundum hjá-
rænulegir í framgöngu. Sóley El-
íasdóttir er svo einkaritari, eins og
þess háttar ritarar eru yfirleitt
sýndir. Ótaldar eru tvær fígúrur,
sem litlu skipta: iðnaðarrábherra
(Theodór Júlíusson) og Lind-
enskov nokkur vísindafrömuður
(Guðmundur Ólafsson).
Ágúst Guömundsson er, að því
er ég best veit, lítt vanur að stýra
sviðsverkpm og heföi því áreiðan-
lega verið betra, úr því þetta var
tekið til sýninga, að fá annan leik-
stjóra sem heföi kunnað betur aö
spila úr þessu en höfundurinn,
sviösetningin er öll í daufasta lagi.
Söngtextarnir eru ekki rismikill
kveðskapur og þarflaust aö krefj-
ast þess, en söngvarnir voru snot-
urlega fluttir og tónlistin hljóm-
aði allvel við fyrstu heýrn; þó
ósérkennilega eins og annaö hér.
Satt að segja minnti sýningin og
viðfangsefnið mig stundum á
áhugasýningu „úti á landi", eins
og sagt er í Reykjavík, en þó svipt
þeirri leikgleði sem þar svífur tíö-
um yfir vötnunum.
Þá er ekki annaö eftir en að sjá
hvað kassinn í Borgarleikhúsinu
hefur upp úr þessu tiltæki. Vel má
svo sem vera að einhverjir hafi
kvöldskemmtun af þessu, sumir
hlógu meir að segja hátt á frum-
sýningu. En ekki minnka áhyggj-
ur manns af leikhúsinu, stefnunni
eöa stefnuleysinu, metnaðinum
eða metnaöarleysinu sem þar
viröist ríkja, þyngjast fremur en
hitt. — Nú er búiö að ráða nýjan
leikhússtjóra. Viö óskum honum
velfarnaðar og hljótum aö binda
vonir okkar við að meö honum
renni upp betri tíö þar í húsinu. ■
Borgarleikh úsiö:
Hvar
Borgarleikhúsib: TVÍSKINNUNCSÓPERAN,
VÍSINDAUPPSPUNI MEÐ SÖNGVUM. Höf-
undur leikrits, söngva og söngtexta: Ágúst
Gubmundsson. Leikstjóri: Ágúst Gub-
mundsson. Útsetning tónlistar og hljóm-
sveitarstjórn: Ríkar&ur Örn Pálsson. Leik-
mynd: Stígur Steinþórsson. Búningar: Þór-
unn Elísabet Sveinsdóttir. Dansar og
hreyfingar: Helena jónsdóttir. Lýsing: Ög-
mundur Þór Jóhannesson. Frumsýnt á
Stóra svibi 7. október.
Það heyrist stundum úr leikhús-
inu að gagnrýnendur taki nýjum
íslenskum leikritum fjandsam-
lega. Fyrir mitt leyti kannast ég
ekki við slíkt. Auðvitað vill maður
örva innlenda sköpun á þessu
sviði, er jafnvel tilbúinn aö taka
vægt á hnökrum ef merkja má
ósvikinn neista í verkinu — og
metnað að baki. Hins vegar verð-
ur ekki fram hjá því horft aö ekki
má taka viljann fyrir verkið; at-
vinnuleikhús — og þá ekki síst
stóru leikhúsin tvö — verða að
gera strangar kröfur. Slíkar kröfur
stenst Tvískinnungsópera Ágústs
Guömundssonar engan veginn.
Mér dettur helst í hug aö í Borgar-
leikhúsinu ríki einhvers konar ör-
vænting eftir vonda uppskeru síð-
ustu tveggja leikára og erfiba
stööu sem af því hefur leitt. Verk-
efni sem er „íslenskt, létt,
skemmtilegt, nútímalegt" á að
bjarga þessu við. Það er eitthvað
svona „sem fólkiö vill sjá", hafa
menn líklega hugsað i húsinu.
Tvískinnungsóperan er, eins og
segir í undirtitli, vísindauppspuni,
grínleikur sem byggir á þeirri hug-
mynd að meö vísindauppspuni,
grínleikur sem byggir á þeirri hug-
mynd aö með vísindalegum hætti
veröi sálir færöar-á milli líkama.
Vísindamaöurinn Jónatan hefur
hannað tæki sem gerir þetta
mögulegt, fært sál úr ketti í mús
og öfugt. Hann fær sem vænta má
lof og verðlaun fyrir verkið, en sá
er hængur á að hann hefur ekki
fengiö manneskjur til að gera til-
raun á. Það verður par nokkurt,
Sólveig og Þór, sem fæst í tilraun-
ina, að áeggjan Sólveigar. Er nú
ekki aö orölengja að þau víxla sál-
um með hinum mestu afleibing-
um, reyndar furöu fyrirsjáanleg-
um, bæði á þau sjálf og þá sem í
námunda við þau eru. Þar kveður
mest að Páli lækni sem er ofur-
máta ástfanginn af Sólveigu,
Huldu sem elskar Pál og einkarit-
aranum Lísu sem Þór fer að reyna
við eftir að sálin úr Sólveigu er
komin í hann! Mér er ómögulegt
aö rekja „efnib" frekar, fólk getur
bara keypt sig inn í Borgarleikhús-
ið ef þaö hefur áhuga á þessum
samsetningi.
Ungt par skiptist á skinnum í Tvískinnungsóperunni:
Innlegg í umræbu um kynhlutverk
„Þetta er söngleikur sem fjallar
um ungt fólk sem býr hér á Stór-
Reykjavíkursvæðinu. í fyrsta
þætti kemur fram að búið er aö
finna upp vél til aö hjálpa sálum
ab hafa skipti á líkömum. Þannig
aö sál úr einum getur farið yfir í
annan og öfugt. Ungt par, sem
fær fréttir af þessu, býður sig
fram til að vera fyrsta fólkið til að
prófa þetta. Og hamskipti fara
fram. ..." sagði Ágúst Guð-
mundsson, leikstjóri, laga- og
textahöfundur Tvískinnungs-
óperunnar sem frumsýnd var á
laugardaginn. „Og þá loks fer allt
aö veröa ógurlega flókið."
En hver er meiningin með því
að láta fólk hafa hamskipti í
Reykjavík nútímans: „Ég geri ráð
fyrir að umfjöllunarefnið sé nú
kannski fyrst og fremst samskipti
kynjanna. Það er veriö að velta
fyrir sér einu og ööru sem snertir
hlutverk kynjanna í nútímaþjób-
félagi. Þessi hlutverk hafa verib
mjög til umræbu upp á síðkastiö
og bæði kynin ab reyna að skil-
greina sig meb ýmsum hætti.
Þetta er innlegg í þá umræðu."
Ágúst telur sig komast að ákveð-
inni niöurstöðu um hlutverk
kynjanna í leikritinu, en treysti
sér ekki til að skilgreina þá niður-
stöðu í blaöaviðtali.
Þegar Ágúst var spurður hvers
vegna hann hefði farið út í að
skrifa sviðsleikrit, sagöi hann ab
upphaflega hefði Tvískinnungs-
óperan verið hugsuð sem kvik-
mynd. „Bláupphafið átti að vera
kvikmynd. En svo sá ég að efniö
myndi henta ,mun betur sem
sviösverk og þá einkum sem
söngleikur. Það var fyrst og
fremst vegna þess ab það kallaði
á svo miklar orbræður og ég sá
mjög fljótt að þetta myndi aö
mestu gerast á sama stab. Svo var
hugmyndin kannski nógu
skringileg til ab falla ab söng-
leiksforminu."
Sem reynslumikill kvikmynda-
leikstjóri býst Ágúst við að hann
fari öbruvísi að efninu en þeir
leikstjórar, sem hafi einkum
reynslu úr leikhúsunum. „Og
þab er kannski ekki til bóta. En
ég fékk reyndar mikla aðstoð hér
í leikhúsinu, bæði hjá danshöf-
undinum, Helenu Jónsdóttur, og
þá ekki síður hjá Árna Pétri Gub-
jónssyni, sem var mín hægri
hönd vib sviðsetninguna. Það
eru talsvert önnur vinnubrögö í
leikhúsi heldur en í kvikmynd-
um. Kvikmyndir eru gjarnan
teknar upp í bútum, en það er
vitaskuld ekki hægt í leikhúsi.
Þar verður maður að hafa þessa
heild ævinlega mjög sterklega í
huga."
Samkvæmt ónefndum heim-
ildarmanni Tímans virkabi svið-
setningin dálítib eins og bíó. Að
atriðin hafi á einhvern hátt virk-
ab eins og stuttar kvikmyndasen-
ur. Ágúst kannast ekki vib að
fleiri áhorfendur hafi fengið þá
tilfinningu. „En reyndar er leik-
hús almennt dálítiö að draga
dám af kvikmyndum og sjón-
varpi. Ég held ab þab sé ekki óal-
gengt ab senur styttist og séu
knappari. En ég sé þetta nú ekki
sjálfur. Og leikstíllinn er mjög
leikhúslegur og myndi aldrei við-
gangast í kvikmynd."
Ágúst Guðmundsson hefur
verið þráspurður að því undan-
farið hvort hann ætli ab halda
áfram vinnu í leikhúsi og sagði
nú sem áður að hann hefði ekk-
ert ákvebið með það. „En það er
ekkert sérstakt í bígerð." LÓA