Tíminn - 22.11.1995, Qupperneq 4

4
Miövikudagur 22. nóvember 1995
Hu@tíí®«
STOFNA£5UR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Cuðmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánaðaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Sjálfhelda
Langflestir flugumferðarstjórar munu hætta störf-
um um áramót. Þeir hafa sagt upp og auglýst eftir
atvinnu erlendis. Uppsagnirnar eru vegna
óánægju með launakjör og einnig telja þeir vinnu-
álag óeðlilega mikið og að flugöryggi stafi hætta
af.
Sú undarlega staða er uppi að samninganefnd
ríkins hefur staðið í viðræðum um launakjör og
breytingar á starfsháttum við starfsmenn flug-
málastjórnar sem eru að hætta störfum eftir rúm-
an mánuð, eða um áramótin næstkomandi.
Nú er slitnað upp úr viðtölum launanefnda rík-
is og flugumferðarstjóra og ber svo mikið á milli
að enginn grundvöllur er fyrir að halda samning-
um áfram. Enda er vafasamt að samninganefnd á
vegum ríkisins hafi um neitt að semja við fólk sem
er á leið út af vinnustöðum sínum og láta af störf-
um innan skamms.
Það væri nær að endurnýja ráðningasamninga
og fara svo að ræða um kjör og starfstilhögun.
Nema að gengið sé út frá því sem vísu að takist
kjarasamningar muni ráðningarsamningur fylgja.
En engar viðræður eru fyrirsjáanlegar og segir
formaður samninganefndar ríkisins að kröfur flug-
umferðarstjóra gefi ekki tilefni til að um þær sé
rætt af neinni alvöru. Er því augljóst að þeir muni
ganga út af vinnustöðum sínum um áramótin,
hvaða þýðingu sem það kann aö hafa fyrir flugör-
yggi á Norður-Atlantshafi.
Flugumferðarstjórar hafa lengi kvartað yfir
óheyrilegu vinnuálagi og yfirvinnu sem er svo
mikil og þreytandi að ekki sé sæmilegt í svo
ábyrgðarmiklu starfi. Samt er það svo að stéttin er
að miklu leyti lokuð og komast þar færri að en
vilja. Það eru ekki síst starfandi flugumferðarstjór-
ar sem varna fjölgun í stéttinni.
Hér skýtur því skökku við, að takmarka fjölda
starfsmanna og að kvarta svo yfir óeðlilega löng-
um vinnutíma og hættulegu vinnuálagi.
Sé það rétt að flugumferð stafi ógn af óðlilega
miklu vinnuálagi hlýtur það að vera krafa yfir-
stjórnar samgöngumála og flugfélaga að fjölgað sé
verulega í röðum flugumferðarstjóra og að vinnu-
tími og starfsálag sé miðað við að þreki þeirra og
hæfni sé ekki ofboðið. Annað er ekki sæmilegt.
Hvað við tekur eftir að flugumferðarstjórar
hætta störfum er ekki vitað enn sem komið er, en
tæpast leggjast flugsamgöngur af þótt svo fari,
enda hafa ekki allir sagt upp og svo hlýtur sá
möguleiki að vera fyrir hendi ab ráða annað fólk í
stöðurnar. Ekki verður þá um nein verkfallsbrot að
ræða, þar sem um er að ræða uppsagnir en ekki
verkfall.
Flugumferðarstjórar vilja fá sömu laun og flug-
stjórar og segjast bera álíka ábyrgð og þeir. Hér er
gamalkunn samanburbarfræði á ferð og líkast til
rétt af flugumferbarstjórum að reyna, enda hefur
svona samanburöur reynst sumum stéttum vel.
En hvernig á að gera kjarasamninga við fólk sem
er að hætta störfum er vandamál sem báðar launa-
nefndirnar standa frammi fyrir og hafa raunar gef-
ist upp á að leysa. Og þar við situr.
Konunglegur gleraugnaskortur
Garra létti viö það að sjá í sjón-
varpinu sínu í fýrrakvöld að eng-
inn þjóðkjörinn þjóðhöfðingi
var í brúðkaupsveislu Jóakims og
Alexöndru. Að vísu sást til
danska forsætisráðherrans við
eitt veisluborðanna, en að öðru
leyti var lítiö um almúgafólk sem
ekki hafði blátt blóð í æöum.
Þessi almenna fjarvera þjóð-
kjörinna þjóðhöfðingja bjargaði
íslendingum frá algjömm
bömmer yfir því aö íslenska for-
setanum var ekki boðið. Þaö er
ekki von að Danir átti sig á því,
eftir að hafa verið svo lengi í
burtu, að íslendingar hta svona
hvursdags ekki á frú Vigdísi sem
þjóðkjörinn embættismann,
hún er miklu frekar hin þjóð-
kjörna íslenska drottning. Þess
vegna finnst okkur þegnum
hennar að hún eigi að sjálfsögðu
að vera boðin í brúðkaup með
öðru skandinavísku kóngafólki.
Landsmenn vilja einfaldlega
hafa þaö besta úr báöum heirn-
um, konungsdæminu og lýð-
veldinu.
Veruleiki lýbveldisins
En veruleikinn bankar semsé
alltaf annaö slagið uppá og
minnir á aö viö erum ekki kon-
ungsveldi lengur, heldur bara
lýöveldi, sem er jú ágætt á 17.
júní, þó það sé fúlt þegar hefðar-
fólkið heldur brúðkaup.
En þó svo að Vigdísi væri ekki
boðið, lét Garri sig hafa það að
fylgjast með athöfninni í ríkis-
sjónvarpinu. Og vegna þess að í
Þjóðarsálinni, sem og vítt og
breitt um þjóðfélagiö, hafa
menn verið að hugleiða hvað ís-
lendingar gætu gefið brúðhjón-
unum vill Garri leggja nokkuð til
málanna í þeim efnum. Garri er
nefnilega alveg sammála því að
það hafi verið fullkomlega full-
nægjandi að senda brúðhjónun-
um skeyti, enda varð ekki annað
séð en þau hafi allt til alls og van-
GARRI
hagi ekki um neitt sérstakt.
Þannig lá fyrir að þau vantaöi
hnífapör, en Kaupmannahafnar-
borg var búin að kaupa handa
þeim ansans ári huggulegt sett,
þannig að ekki kemur til greina
að gefa fleiri hnífapör. Ekki hefur
frést að þau væru að safna neinu
sérstöku stelli, þannig að að fara
að gefa þeim inn í mávastellið
eða kornblómið væri ákaflega
ómarkvisst. Helst hefði komið til
greina að gefa þeim gjafabréf í
Kosta Boda, Tékkkristal eða jafn-
vel einhverri húsgagnaverslun,
en þaö heföi líka verið ómark-
visst, því það væri svo snúið fyrir
þau að nálgast vörurnar. Einfald-
ast og látlausast var því að senda
þeim einfaldlega skeyti meö
heillaóskum, eins og forsetinn
okkar og gerði.
Gjöf handa Margréti
Hitt er svo annað mál hvort
þjóbin ætti ekki að skjóta saman
í gjöf handa Margréti Danadrott-
ingu í tilefni af brúðkaupinu og
öllum hátíðarhöldunum. Þannig
gætu íslendingar svo sannarlega
markað sér sérstöðu meöal þjóö-
anna svo eftir verði munað — og
það gæti jafnvel leitt til þess að
forsetanum okkar (hver sem þab
nú verður) verði boðiö í brúð-
kaupsveisluna hjá Friöriki krón-
prinsi, þegar þar að kemur. Það er
líka miKlu nær aö færa Margréti
gjafir, því hún stendur okkur
miklu nær heldur en Jóakim
prins gerir nokkurntíma. Og það
sem er mest um vert, er ab það
verður aubvelt að færa Dana-
drottningu gjöf sem kemur
henni að gagni. í sjónvarpinu
kom nefnilega greinilega fram aö
hana vantar lesgleraugu sem
passa. Þegar hún setti upp gler-
augun til ab halda ræðu, vom
þau alltaf að detta af henni,
þannig að áhorfendur áttu fullt í
fangi meb ab einbeita sér að því
sem hún sagöi, allir voru að bíða
eftir því að gleraugun dyttu af
nefinu á henni. Að vísu tókst
henni ab leysa málib með því að
reigja höfuðib upp móti himni,
þannig að gleraugun hölluöu að
andlitinu á henni. Áhorfendur
þurftu fyrir vikið aö sætta sig við
að horfa á barkakýlið á drottn-
ingunni, rétt eins og Margrét Frí-
mannsdóttir varð að gera þegar
hún kom í vibtal til Hjörleifs
Guttormssonar, þáverandi iön-
aðarráðherra. Það væri verðugt
hlutverk íslensku þjóbarinnar að
eyða þessum konunglega gler-
augnaskorti. Garri
Hetjusögur af útflutningi
Ávallt hvílir einhver ævintýra-
ljómi yfir útflutningi frá íslandi
og þeir sem annast söluna drýgja
hetjudáö hverju sinni sem þeim
tekst ab selja á erlenda markaði.
Aftur á móti þykja innflytjendur
mestu viðsjárgripir og er heildsali
skammaryrði í fjölda skáldverka
og í tali manna á meöal. Enda var
starfsheitið lagt niður og innflytj-
endur vöru vilja láta kalla sig
stórkaupmenn. Þaö starfsheiti er
þó hvergi notaö nema í upphöfn-
um hátíðartóni.
Að flytja inn vöru krefst ekki
annars en einhverrar þekkingar á
heimamarkaði og starfsfólks sem
kann aö fylla út tollskjöl. Svo er
miklu betra að verða sér úti um
útlenda vörulista og skilja boð-
skap þeirra. Enda skipta heildsal-
ar þúsundum og síöast þegar
talning fór fram voru töskuheild-
salar 1250 talsins, það er aö segja
innflytjendur sem stunduðu
greinina sem ígripavinnu eöa úr
eldhúskróknum heima hjá sér.
Orkusölukappar
Útflytjendur eru aðeins örfáir
enda krefst sú starfsgrein aðeins
meiri viðskiptaþekkingar og
freistar því ekki margra. En í
gegnum tíðina hefur útflytjend-
um tekist að sveipa sig skikkju
töframanna sem framkvæma þaö
ömögulega.
Útvörp og blöö skýra frá afar
spennandi samningaviöræöum
um sölu á fiskafuröum hér og
hver um heiminn. Alltaf tekst
okkar mönnum aö ná viöunandi
samningum að lokum og bjarga
þjóöarhag um sinn.
Þjóösögur af fisksölum hafa
vikið fyrir hetjusögum af köpp-
um orkusölunnar sem herja á
stórfyrirtæki úti í heimi að versla
við okkur og eru þar margir stór-
sigrar í augsýn.
En ein er sú framleibslugrein
sem aldrei tekst að læra á erlenda
markaöi og lítill hetjubragur er á
sölumennsku Iandbúnaðaraf-
uröa. Það eru helst þeir sem selja
hross á fæti sem kunna aö hrósa
sér fyrir útflutning og nú er verið
að vekja vonir um að brundur úr
stóðhestum geti oröiö arðvæn-
legur útflutningsatvinnuvegur.
Á víbavangi
Kjötsalar viröast vera eins og
afvelta sauöir þegar þeir reyna aö
hasla sér völl á erlendum mörk-
uöum og botna aldrei í því af
hverju þeir útlensku fúlsa vib
hnútum og mör, sem er svo
dæmalaust gott í okkar heims-
frægu ketsúpu.
Sífellt er verið aö vekja vonir
um ab eftirspurnin sé á næsta
leiti og aö b’rátt muni heilu skips-
farmarnir af dilkakjöti lenda á út-
lendum matborðum.
Allt í gjaldþrot
En þegar vonir loks vakna um
að búið sé að finna upp galdra-
menn sem geta selt íslenskar
landbúnaörvörur erlendis eru at-
vinnugreinarnar aö komast á
vonarvöl.
Loödýraeldiö var sett á fót af
miklu offorsi og er búiö að rúin-
era fjölda bænda. Þegar lokst er
búið að aölaga þaö markaöi eru
allir þeir sem komiö hafa nærri
skuldum hlaðnir eins og skratt-
inn skömmunum og vafasamt er
hvort tekst aö bjarga bændum og
dýrum til ab njóta betri markaös-
aðstæðna.
Matgæðingur í New York
kynnti íslenskt dilkakjöt að sín-
um hætti fyrir nokkrum vikum.
Kaupmaður í Reykjavík skildi
sinn vitjunartíma og hefur ekki
við aö afgreiða pantanir á úrvals-
kjöti vestur um haf. Galdurinn
felst í því aö selja kjötið eins og
kaupendurnir vilja fá þaö en ekki
eins og seljendunum þóknast aö
láta þaö frá sér fara. Svo einfalt er
það.
Hvort framhald verður á þess-
um útflutningi er undir því kom-
iö að hægt sé að halda markaðn-
um og stækka hann meb því að
hlusta eftir óskum viðskiptavin-
anna og gefa útflutninginn full-
komlega frjálsan.
Fiskeldið er enn ein fram-
leiöslugreinin sem skortur á
þekkingu markaba kom á kaldan
klaka. Ofboðið og ruglingurinn
bauö öllum gjaldþrotunum heim
og seiöasalan gat aldrei staöiö
undir fjárfestingunum. Eftir-
spurn fiskafuröa eykst hröðum
skrefum og á fiskeldiö eftir aö
standa undir neysluaukning-
unni.
Það hefur aldrei verið neinn
galdur aö selja fisk frá íslandi,
nema auðvitaö allan skítfiskinn
sem alltaf fylgir meb.
Kannski er lausnin sú aö setja
allar fiskelsisstöðvar, sauöfjár- og
loödýrabú endanlega á hausin og
byrja á nýjan leik. Þá þarf líka
sölumenn sem kunna sitt fag,
eins og hetjur fisksölufyrirtækj-
anna. OO