Tíminn - 02.12.1995, Síða 4

4

Laugardagur 2. desember 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag:
Ritstjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Fréttastjóri:
Ritstjórn og auglýsingar:
Sími:
Símbréf:
Pósthólf 5210,
Setning og umbrot:
Mynda-, plötugerb/prentun:
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Tímamót hf.
|ón Kristjánsson
Oddur Olafsson
Birgir Cubmundsson
Brautarholti 1, 105 Reykjavík
5631600
55 16270
125 Reykjavík
Tæknideild Tímans
ísafoldarprentsmibja hf.
Hollvinasamtök
Háskólans
IÞaö var viö hátíölega athöfn /í Háskölabíói \ gaer, fuil-
veldisdaginn í. desember, aö Hollvinasamtökum Há-
skóla ítlartds vaf biéyþt"-"if stokkunum og vai$'Vig|É*
Finnbogadóttir, forseti íslands, fyrst til aö ganga í sam-
tökin. Stofnun þessara samtaka er tvímælalaust mikil-
vægur viöburöur; Háskólanum veitir svo sannarlega
ekki af sérstöku vinafélagi meö áhrifaríkum vinum, því
þessi stofnun hefur virst harla vinalaus í efnahagslegu
og pólitísku ölduróti undangenginna ára. í stofnskrá
Hollvinasamtakanna kemur fram að markmið þeirra er
aö efla tengsl H.í. viö fyrrum nemendur sína og aðra þá,
sem bera hag skólans fyrir brjósti, og stuöla aö því aö
efla uppbyggingu lærdóms og rannsókna viö skólann.
Mikilvægi samtaka af þessu tagi, en sambærileg sam-
tök eru starfandi mjög víöa við háskóla erlendis, getur
veriö gríöarlegt fyrir Háskólann. í fyrsta lagi er fjárhags-
legur ávinningur af starfi þeirra, þar sem öllum tekjum
samtakanna ber að ráöstafa í þágu Háskólans. í ööru lagi
— sem er ekki síður mikilvægt — geta svona samtök
orðið aö einskonar virkjun velvilja í garö skólans, gert
þennan velvilja markvissari og náð til þeirra sem annars
myndu ekki koma fram. Þannig er hægt aö sjá fyrir sér
aö Hollvinasamtökin veröi útvöröur Háskólans í þjóöfé-
laginu og gagnist honum þannig óbeint í gegnum hags-
munagæslu og frumkvæöi, sem ekki hefur endilega fjár-
hagslegan undirtón.
Við undirbúning og skipulagningu stofnunar Holl-
vinasamtakanna hefur þáttur Stúdentaráðs verið mikill
og áberandi. Slíku ber aö fagna og sýnir að nemendur
viö Háskólann hafa áhuga og dug til að efla hag síns
skóla. Þetta jákvæöa og uppbyggilega sjónarmiö stúd-
enta kemur einnig fram í þjóöarátaki þeirra fyrir bætt-
um bókakosti, sem formlega lauk í gær, en þaö skilaði
Þjóöarbókhlöðunni einum 30 milljónum til bóka- og
tímaritakaupa.
Friður á vinnumarkabi
Ljóst er aö meiningarmunur er innan verkalýöshreyf-
ingarinnar um þaö hvaða stefnu beri að taka í kjarabar-
áttunni. VMSÍ-félög eru óhress meö niðurstöðu launa-
nefndarinnar og vilja halda uppsögn samninga til
streitu. Aöildarfélög BSRB önnur en SFR hafa ekki sagt
upp samningum, þó Ijóst sé aö talsverörar óánægju gæt-
ir meðal opinberra starfsmanna með gang mála. Fram-
hald kjarabaráttunnar ræðst þó aö mestu af niðurstöðu
félagsdóms, sem boöaö hefur úrskurö í næstu viku í
máli verkalýðsfélagsins Baldurs. Trúlegast er að niður-
staöa dómsins veröi sú aö uppsögn samninga fái ekki
staðist. En hver sem niöurstaöan kann að verða, þá gefst
nú tími til umhugsunar sem vert væri fyrir verkalýös-
hreyfinguna að nota vel. Aö hella sér út í kjarabaráttu-
aögeröir getur kostaö sitt og þaö þarf að vega vandlega á
móti þeim augljósa ávinningi, sem niðurstaða launa-
nefndar þrátt fyrir allt felur í sér.
Birgir Guömundsson:
• /
Ab brjota tunglib
Kjaramálaumræðan er að komast
á kunnuglegt stig nú eftir að
launanefnd aðila vinnumarkaðar
hefur skilað niðurstöðu. Saman-
burðarfræðin eru að ná hátindi
og allir óánægðir vegna þess
hversu miklu minna þeir fengu
en hinir. Ferlið hófst eins og
menn muna með miklum látum,
hneykslan og yfirlýsingum um
siöleysi vegna þess að þeir, sem
mest kaupið heföu fyrir, hefðu nú
skammtað sér laun langt umfram
það sem hinn almenni launa-
maður fékk út úr „jafnlauna-
samningunum" í febrúar. Þá voru
nánast allir sammála um það,
nema auðvitaö Guðrún Helga-
dóttir alþingismaður, að þing-
menn hefðu verlð í fararbroddi
óréthætis meöþví að þíggja kaap-
hækkun kjaradóms og sérstákár
koshlíðargreiftsiur ékveðftaf él
forsætisnefnd þingstns. Alh er
þetta nú að falla í gieymskunnar
dá, enda mikið búiö aö reikna að
undanförnu og því helst verið
hampað að opinberir starfsmenn
hafi fengiö miklu meiri hækkun
en almennir launþegar og því sé
brýnt að leiðrétta það óréttlæti
með sérstakri kauphækkun til
þeirra sem fyrstir gengu af stað.
Gangur himin-
tungianna
Orðalagið, ágreiningsefnin og
niðurstöðurnar í þessum saman-
burðarfræðum á vinnumarkaði
hljóma nú eins og Desjavú fyrir
stærstan hluta þjóðarinnar. Það er
kominn álíka reglulegur hrynj-
andi í þetta eins og gang himin-
tunglanna. Nýtt tungl — vaxandi
tungl — fullt tungl og minnkandi
tungl. Nýir samningar hjá einum
launþegahópi leiða til óánægju
hjá öðrum, sem nær samningum
um meira en sá fýrsti, sem aftur
þýðir að þriðji hópurinn fær það
sem hinir höfðu krafist og örlítið
meira. Þannig gengur þetta koll af
kolli þar til þeir fyrstu koma og
gera kröfu um að fá allt það sem
hinir fengu og meira.
Þetta er að verða svo kunnug-
legt að menn hlusta ekki á fréttir
nema með öðru eyranu, svo vel
þekkja þeir söguþráðinn. Sumir
finna sér eitthvað til dundurs á
meðan og ég greip til dæmis til
þess að taka til í skrifborðinu
mínu á meðan þessi umræða fór
fram í útvarpsfréttum. í einni
skúffunni lá gömul stílabók, sem
ég hafði einhvern tíma ætlað að
nota til að skrifa niður gullkorn
sem hrykkju upp úr þá barnung-,
um syni mínum, en lítil börn eru
jú oft skemmtilega orðheppin.
Bókin hafði auðvitað gleymst í
skúffunni og aðeins eitt gullkorn
verið skráð niöur eftir drengnum,
sem þá var 3ja eða 4ra ára. Það var
svona: „Pabbi! Það er einhver bú-
inn að brjóta tunglið!"
Þessi yfirlýsing barns, sem sér
hálft tungl, er vitaskuld brosleg.
En þegar hún er rifjuð svona upp,
undir umkvörtunum síundrandi
launþegaforingja á því aö einhver
annar hafi fengið meira en þeirra
menn í samningum, hljómar yfir-
lýsingin í raun eins og „fleyg
orð", sem gætu sem hægast átt
heima í nýju „fleygra oröa safni"
eftir Hannes Hólmstein Gissurar-
son. Sannleikurinn er nefnilega
sá að verkalýðsforingjamir virð-
ast með reglulegu millibili vera að
uppgötva að búið sé að brjóta
tungliö þeirra — að einhverjir
hafi komið og tekiö sér stóra
sneið af kökunni. Samningarnir,
sem þeir hafi gert, séu gengisfelld-
j ir yí^na þess að aðríiJiafi fengið
mrtra.
ÉftHfeg sðmúb

En auðvitað eru kvartanir
launamanna byggðar á raunveru-
legum erfiðleikum og ekkert í
heiminum eðlilegra en aö lág-
launahóparnir geri hvað þeir geta
til að ná fram einhverjum kjara-
bótum sér til handa. Þess vegna á
I
tímans
rás
sá málstaöur mikla samúö og eðli-
lega samúð. Hins vegar er greini-
legt að þær aðferðir, sem notaöar
eru nú og hafa verið notaðar að
undanförnu, virka einfaldlega
ekki fyrir þann stóra hóp launa-
manna sem eru í lægri kanti laun-
askalans. Sá klofningur og sú
óánægja, sem niðurstaða launa-
nefndarinnar opinberar, staðfest-
ir galla þeirra vinnubragða sem
notuð hafa verið. Þó trúlegast sé
að fáir valkostir standi uppreisn-
arfélögunum til boða í þeirri
stöðu sem nú er uppi og félags-
dómur eigi eftir að takmarka
þessa valkosti enn frekar, þá er
áleitið að spyrja sig hvort sú reiði,
sem undir niðri kraumar hjá
„uppreisnarmönnunum", beinist
ekki inn á ófrjósamar brautir.
Menn séu að bölva og ragna yfir
brotnu tungli í stað þess að setjast
niður og skoða gangverkið sem að
baki býr — skoða braut tunglsins
um jörðina.
Nýjar lei&ir
Hið brýna verk er því að finna
nýjar leiðir til þess að ná fram
þeim markmiðum sem að er
stefnt. Til þess þarf nýja stefnu í
kjaramálum og auk þess breyttar
reglur um samskipti á vinnu-
markaöi.
Varðandi seinna atriðið hefur
einmitt verið starfandi nefnd á
vegum félagsmálaráðuneytisins,
sem skilaði áfangaskýrslu af sér á
dögunum. Þar er fyrst og fremst
verið að taka á tæknilegum
vandamálum varðandi samn-
ingaviðræður og samningagerð
og þá jafnan miðað við óbreytta
vinnulöggjöf og að samningamál-
in verði áfram að verulegu leyti í
svipuðu fari og veriö hefur. Þó
kemur í þessari áfangaskýrslu
fram ákveðin efnisleg stefnu-
mörkun um að heppilegt sé ab
stefna ölium launþegum í land-
inu að sama borði á sama eða
svipuþum tíma og iáta þá alla
semja f einu. Slíkar hugmyndir
eyu í raun háþari útfærsia á því,
sem vertt> hefur ( gangi á urtdan-
förnum árum og gæti auðveldlega
þýtt enn meiri miðstýringu og
enn meiri aga, en um leið enn
minni sveigjanleika í kerfinu.
Þessar hugmyndir hafa nú þegar
verið úthrópaðar af einstökum
forustumönnum og hópum fyrir
þaö að verið sé að svipta ólík félög
raunverulegum samningsrétti.
Það er að sjálfsögðu rétt að vissu
leyti, en auk þess felur ósveigjan-
leiki svona kerfis í sér þá hættu að
þaö beinlínis springi.
Halldór og VMS
En þessi atriði verður að sjálf-
sögðu að ræöa — ekki síst í verka-
lýðshreyfingunni — sem hefur
haft tilhneigingu til aö vera
íhaldssöm í skipulagsmálum sem
og varðandi kjarastefnu. Og tal-
andi um kjarastefnu þá hefur
ákveðið frumkvæbi komiö frá
Vinnumálasambandi samvinnu-
félaganna og einnig frá Halldóri
Ásgrímssyni utanríkisráðherra í
þeim efnum. Bæði VMS og Hall-
dór hafa viðraö hugmyndir sem
ganga m.a. í þá átt að gera vinnu-
tíma sveigjanlegri og að tengja
launin með virkari hætti hæfni
manna, um leið og einstaklingum
er gert kleift að bæta viö starfs-
hæfni sína og þar með framleiðni
í fyrirtækjunum. Þegar Halldór
varpaði fram þeirri hugmynd í
eldhúsdagsumræðum í haust að
þörf væri á eins konar siðferðis-
sáttmála um ákveðnar grundvall-
arreglur á vinnumarkaöi, var vel
tekið í slíkt af fjölmörgum for-
ustumönnum launþega. En slíkur
sáttmáli felur það óhjákvæmilega
í sér, að ýmsar grundvallarbreyt-
ingar verða að koma fram eða í
það minnsta vera ræddar. Þar á
meðal eru vinnutímamálin og
ýmis „tabú" sem mönnum hefur
til þessa fundist ómögulegt ab
hrófla við.
Gagnslaust svekkelsi
Hvort sem menn eru sammála
hugmyndum vinnumarkaðs-
nefndar félagsmálaráðuneytisins
eða ekki og hvort sem mönnum
finnst hugmyndir Halldórs Ás-
grímssonar og Vinnumálasam-
bandsins athyglisverðar eða frá-
leitar, þá er ljóst að það eru hug-
leiðingar af þessu tagi sem hljóta
ab taka við núna. Það er einfald-
lega ekkert gagn að því að svekkja
sig endalaust á því að láglauna-
fólkiö beri alltaf skarðan hlut frá
borði — þab er ekkert gagn ab því
að svekkja sig á því að einhver
hafi enn einu sinni brotið tungl-
ið. Það er kominn tími til að skilja
gang himintunglanna. ■