Tíminn - 03.05.1996, Blaðsíða 2

2
HHHWttt LANDBÚNAÐUR
Föstudagur 3. maí 1996
Guömundur Lárusson, formabur Landssambands kúabœnda:
Ekki ætlunin að útrýma
íslenska kúakyninu
— en norskir erföavísar gœtu oröiö iiöur í rœktunarstarfi
„Þab er ekki ætlunin ab slátra
30 þúsund kúm og setja kjöt-
ib á markab til þess ab flytja
hingab kúastofn frá Noregi,
eins og heyrst hefur ab eigi ab
gera. Slíkt er alger misskiln-
ingur, en ef til vill dæmigerb-
ur málflutningur fyrir þab
fár, sem virbist hafa gripib
um sig vegna hugmynda um
kynbætur á íslenska kúakyn-
inu meb erfbaefni úr norska
kúastofninum," sagbi Gub-
mundur Lárusson, formabur
Landssambands kúabænda,
þegar tíbindamabur heim-
sótti hann ab Stekkum í Flóa
á sumardaginn fyrsta.
Gubmundur var að undirbúa
dreifingu áburðar, þegar tíb-
ndamann bar að garði, sagði
rost horfið úr jörð og þetta
vrði í fyrsta skipti í langan tíma
sem áburðardreifingu myndi
júka í apríl. Ekki var þó ætlun-
n að ræða um vorkomuna,
sem er óvenju snemma á ferð
þetta árið, heldur nautgripa-
ræktina, aðstæður kúabænda
og síðast en ekki síst hugmynd-
ir um að kynbæta kúastofninn
_ með norskum erfðaefnum, sem
miklar umræður hafa orðið um
að undanförnu og farið hafa
fyrir brjóstið á ýmsum sóma-
kærum landanum. íslenska kýr-
in hefur meðal annars verið
sögð erfðafræðilegt verðmæti,
henni hefur verið líkt við
„brúnaljósin brúnu", augun
sem séu „eins og í huldumey",
nautgriparæktarforystan sögð í
kastþröng og ortur hefur verið
bragur til heiðurs kúnni í söl-
um Alþingis.
Guðmundur kveðst ekki fylli-
lega átta sig á hvernig þessi
umræða hafi farið af stað með
þeim hætti sem orðið hefur,
þar sem ekki sé um nýjar hug-
myndir að ræða. Málið hafi
verið rætt á fundum Landssam-
bands kúabænda og Búnaðar-
þingum, auk þess sem saman-
burðarrannsókn hafi verið gerð
á norskum og íslenskum kvíg-
um í Færeyjum og niðurstöður
þeirrar könnunar kynntar á
ráðunautafundi Bændasamtak-
anna á liðnum vetri. Á grun-
velli þeirra hafi verið rætt um
möguleika á að flytja fósturvísa
úr norskum kúm hingað til
lands til ræktunar í einangrun-
arstöðinni í Hrísey.
Hugmyndirnar fyrst
ræddar1993
— Hvert er upphafið að þessum
hugmyndum?
„Á undanförnum árum hafa
kúabændur, eins og aðrir sem
stunda landbúnaðarfram-
leiðslu, þurft að hagræða rekstri
sínum í ljósi minnkandi fram-
leiðsluheimilda og vaxandi
kostnaðar. Til þess hefur verið
leitað ýmissa leiða og meðal
annars horft til þess hvort auka
mætti afurðagetu kúnna þann-
ig að færri gripi þurfi til þess að
ná því framleiðslumagni sem
bændum er heimilt aö fram-
leiða samkvæmt búvörusamn-
ingi. Eitt af því, sem menn hafa
rætt um, er hvort hyggilegt geti
verið að hraða kynbótum kúa-
stofnsins með því að blanda
hann öðrum stofni sem lengur
hefur verið í ræktun og gefi
meiri afurðir af hverjum grip.
Vegna einangrunar landsins og
sjúkdómavarna höfum við ekki
möguleika til þess að flytja lif-
andi gripi hingað, heldur verð-
ur að vinna slíkt rannsókna-
starf með innflutningi fóstur-
vísa og ræktun þeirra í einangr-
unarstöðinni í Hrísey. Hug-
myndir um þetta voru fyrst
ræddar á aðalfundi Landssam-
bands kúabænda á Blönduósi
haustið 1993. Málið var einnig
tekið upp á Búnaðarþingi 1995
og fékk þar mjög jákvæðar und-
irtektir."
Árið 1994 hófst samanburð-
arrannsókn á íslenskum og
norskum kúm í tilraunastöð-
inni í Kollafirði í Færeyjum.
Samanburðarrannsóknin var
styrkt af Landssambandi kúa-
bænda, Framleiönisjóði land-
búnaðarins og Rannsóknasjóði
Þótt Cuömundur Lárusson leiöi samtök kúabœnda, þá er einnig aö finna
annan búsmala í útihúsum á Stekkum. Hér er formaöurinn meö einum
vina sinna.
ríkisins, auk þess sem Nord-
Vest sjóðurinn veitti styrk til
hennar. Guðmundur segir
rannsóknina stóran lið í þessu
máli, því mikilvægt er að fá
áþreifanlega sönnun fyrir því
að eftir einhverju geti verið að
sækjast frá norska kúakyninu.
í niðurstöðum úr tilrauninni
í Kollafirði kemur fram aö
norsku kýrnar mjólkuðu um
24% meira en þær íslensku á
fyrsta hálfa ári mjólkurskeiðs-
ins og mjólkuðu að jafnaði um
þremur lítrum meira á dag. Það
þýðir 6 til 7% meiri framlegð
miðað við mjólkurverð, þegar
tillit hefur verið tekið til fóðr-
unar, en vegna meiri afurða-
magns norsku kúnna var þeim
gefið nokkru meira magn af
kjarnfóðri og votheyi, en þurr-
hey var gefið eftir vild. íslenska
; kýrin mjólkar að meðaltali um
4000 til 4500 lítra á ári, en flest
kúakyn á meginlandinu að
norsku kúnni meðtalinni
mjólka á bilinu 6000 til 8000
lítra á ári. Dæmi munu vera um
kýr sem mjólka allt að 10 þús-
Formaöur Landssambands kúabœnda hugar aö bústofni sínum á sumar-
daginn fyrsta.
Guðmundur segir að eðlilega
verði áfram unnið að ræktun
innlenda kúastofnsins. íslensk-
ar kýr hafi ekki veriö ræktaðar
með skipulegum hætti nema í
um fjóra til fimm áratugi. Um
eiginlegt kynbótastarf hafi ekki
verið að ræða hér á landi fyrr
en sæðingar voru teknar upp,
en þær hófust um 1950 á
stærstu mjólkurframleiðslu-
svæðunum og náðu ekki til alls
landsins fyrr en með tilkomu
Nautastöðvarinnar á Hvanneyri
um tveimur áratugum síðar.
Með hliðsjón af þessum
skamma tíma hafi góður árang-
ur náðst, en ekki sé raunhæft
að bera kúastofn, sem hafi ein-
ungis verið svo skamman tíma
í ræktun, saman við stofna sem
ræktaðir hafi verið á mun
lengra tímabili.
Guðmundur segir að árangur
af tilrauna- og ræktunarstarfi
komi til með að ráða því, hvort
blandað kúakyn verði að ein-
hverju leyti ráðandi hér á landi
í framtíðinni eða hvort lögð
verði áhersla á að halda ís-
lenska kúastofninum óblönd-
uðum. Ekkert eigi að vera því
til fyrirstöðu að hafa tvö kyn:
alíslenskt og kyn sem blandað
sé norskum stofni. En ef blönd-
uðu kýrnar reynist áberandi
betur, megi gera ráð fyrir að
þær verði ráðandi í framtíðinni
í ljósi aukinna krafna um hag-
ræðingu og framleiðni í mat- ;
vælaframleiðslu, sem kúabænd-
ur geti ekki litið framhjá. Slíkt
verði þó ekki á næstu árum.
Engin sönnun fyrir
aö norsku kýrnar nýti
ekki íslenskt fóöur
— Andstœðingar þessa hafa
bent á ýmsa vankanta, til dœmis
und lítra á ári, samkvæmt
dönskum heimildum. Því er
um verulegan mun að ræða.
íslenski stofninn aö-
eins um 40 til 50 ár í
ræktun
— Er ekki hyggilegra að vinna
áfram að rœktim íslenska stofns-
ins, fremur en blanda hann með
erfðaefni annarra kúakynja?
„Um þetta geta menn að
sjálfsögðu deilt og gera þessa
dagana. í þessu sambandi má
benda á að við ræktunarstörf
hefur mismunandi kúastofnum
verið blandað saman með góð-
um árangri. Ýmis dæmi eru til
um slíka blöndun, bæði hvað
mjólkurkýr og kjötkyn varðar.
Kúakyn hafa ýmsa eiginleika,
bæði æskilega og óæskilega, og
með ræktun og blöndun kynja
má efla jákvæðu eiginleikana á
kostnað hinna neikvæbu. Þetta
er hægt að rannsaka án þess að
taka neina ákvörðun um að út-
rýma íslenska kúastofninum."
þá að norskar kýr þurfi allt annað
fóður en þœr íslensku. Hvað viltu
segja um það?
„Ég tel að menn séu alltof
fljótir að fullyrða um þetta. Það
hefur ekkert komiö fram um að
norsku kýrnar geti ekki nýtt
gróffóður til samræmis við þær
íslensku. Þetta er engu að síður
einn þeirra þátta sem kanna
þarf með tilraunum, þegar
komnir verða fram einstakling-
ar af íslensku og norsku bergi
brotnir. Ástæður þess að Norð-
menn og flestir Evrópubúar
fóðra nautgripi á öðru fóðri en
við íslendingar felast í land-
fræðilegum aðstæðum en ekki í
mismunandi aðlögunarhæfni
hinna ýmsu kúakynja að gróf-
fóðri og mjöli. Bændur í Evr-
ópu búa yfirleitt við land-
þrengsli og verða að miða fóð-
uröflun sína við sem mesta
uppskeru af flatareiningu. Því
er í mörgum tilfellum hag-
kvæmast fyrir þá að rækta bygg
og hafra til fóðrunar nautgripa.
Af þeim orsökum eru þetta
helstu fóðurtegundir mjólkur-
kúa í Noregi og annarstabar í
Evrópu. Vegna kaldrar veðráttu
hér á landi á kornrækt erfiðara
uppdráttar, en í ljósi reynslu
undanfarinna ára eigum við
ýmsa möguleika á því sviði. Því
er ekki útilokað að innlend
kornframleiðsla eigi eftir að
verða vaxandi hluti af fóbri
nautgripa hér á landi, en þab
breytir engu um að erlend kúa-
kyn eiga að geta nýtt sér gróf-
fóður eins og íslenska kynið."
Mörg fjós komln á
stig endurnýjunar
— Norsku kýmar eru stcerri og
ýmsir telja að þœr passi ekki í
innréttingar íslenskra fjósa. Mun
þurfa að endurbyggja öll fjós á