Tíminn - 10.08.1996, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 10. ágúst 1996

mmm
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag:
Ritstjóri:
Ritstjórnarfuiltrúi:
Fréttastjóri:
Ritstjórn og auglýsingar:
Sími:
Símbréf:
Pósthólf 5210,
Setning og umbrot:
Mynda-, plötugerö/prentun:
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Tímamót hf.
Jón Kristjánsson
Oddur Olafsson
Birgir Gubmundsson
Brautarholti 1,105 Reykjavík
5631600
55 16270
125 Reykjavík
Jæknideild Tímans
ísafoldarprentsmibja hf.
Deigur
vaxtarbroddur
Sú þróun heldur áfram aö erlendum feröamönnum
fjölgar en tekjur af feröamennsku aukast ekki aö sama
skapi. Á fyrstu sjö mánuöum ársins fjölgaöi feröamönn-
um frá útlöndum um sex af hundaraöi miöaö viö áriö í
fyrra en tekjuaukning varö engin. Er þá átt viö tekjur í
erlendum gjaldeyri. Svona hefur ferðamannabransinn
æxlast í nokkur ár.
Sé litið á þjónustu við ferðamenn sem mikilvæga at-
vinnugrein eins og alla jafna er gert, þá er hér um öfug-
þróun aö ræöa sem ferðamálafrömuðir hljóta aö takast
á við. Þaö er í sjálfu sér gott og blessað að erlent fólk
komi til landsins og líti á náttúruna og teygi að sér
ómengað fjallaloft. En ef það skilur ekki eftir peninga í
landinu skiptir þaö íslendinga ósköp litlu máli hvort
það kemur eöa fer.
Fjöldi ráöa, stofnana og fyrirtækja hafa þaö markmið
eitt að laða útlenda feröamenn til landsins og er þjón-
usta við þá orðin mikill atvinnuvegur. Hugsjónin er því
ekki að kynna landið til annars en að græða á því. Þeir
sem starfa í atvinnugreininni hljóta því að velta fyrir sér
hvaö er aö fara úrskeiðis og hvort þeir luma á ráðum til
útbóta.
Margir telja að það sé dýrt að ferðast á íslandi, sem
þýðir að ferðafólkið fær lítið fyrir aurinn. Einhvern veg-
inn hefur samt aldrei tekist að sanna né afsanna hvort
ísland sé svo miklu dýrara ferðamannaland en ýmis
önnur eða hvort þjónustan er sambærileg hvað snertir
gæði. Viðmiðun sýnist helst byggja á tilfinningu ein-
staklinga og sögusögnum.
Ef það er tilfellið að þeir sem þjónusta ferðamenn séu
búnir að verðleggja sig langt upp fyrir það sem ferða-
langar vilja greiða geta þeir pakkað saman og gefið at-
vinnuveginn upp á bátinn.
Þá virðast hugmyndir um hvað ísland hefur upp á
bjóða sem ferðamannaland vera staðlaðar. Sagt er að
það sé ómengað andrúmsloft og óspillt náttúra. Hvoru
tveggja fæst ókeypis. Það eru helst útgerðarmenn lang-
ferðabíla sem hafa eitthvað upp úr því krafsinu.
Þá fjölgar þeim stöðugt sem ekki þurfa að kaupa sér
neinn aðgang að náttúrunni en ferðast um hana á
tveim jafnfljótum eða eigin farartækjum og éta skrínu-
kost. Þetta er undantekningarlítið duglegt hæfileikafólk
sem vissulega er fengur að fá til landsins. En peninga
skilur það ekki eftir.
Ef þeir sem mest tala um nauðsyn þess að efla ferða-
mannaiðnað ætla að auka tekjur af greininni, hljóta
þeir að leggja höfuðið í bleyti og huga að hvar skórinn
kreppir í tekjuöfluninni. í hvað er hægt að láta erlenda
ferðamenn eyða peningunum sínum og borga fyrir að
fá að heimsækja ísland með bros á vör.
Ef það tekst er fyrst hægt að tala um móttöku erlendra
ferðamanna sem vaxtarbroddinn í atvinnulífinu.
Birgir Gubmundsson:
Ég vil aðra svona
Á dögunum rifjaðist upp fyrir mér gömul saga af
skoska hálendingnum sem þótti ekkert betra en
gott viský. Hann var einhverju sinni að labba um
heiðar landsins þegar hann rakst
á búálf í nauð og bjargaði Skot- —......—
inn álfinum úr vandanum. Til aö
launa góðverkið bauð álfurinn ✓
velgjörðarmanni sínum að upp-
fylla tvær óskir hans hverjar sem ,
þær væm. Það fyrsta sem kom timans
upp í huga þess skoska var að ✓
biðja um fulla tunnu af dýrindis l*ðS
viskýi, og tunnan væri þeim eig-
inleikum gædd hún fylltist aftur ________
jafnharðan og af henni væri tek-
ið. Skiptir engum togum að fyrir
framan Skotann stendur viskýmnna sem fylltist
um leið og ausið var af henni. „Frábært!" hrópaði
þá Skotinn alveg bergnuminn af þessu undraverki
og sagði strax við álfinn: „Ég ætla að fá aðra!"
Náttúran og vib
ísland hefur lengi gert í
því ab skapa sér þá
ímynd í samfélagi þjóð-
anna að hér sé hreint og
ómengað umhverfi, fög-
ur náttúra full and-
stæðna og áhugaverðra
fyrirbæra sem hvergi eigi
sinn líka. ísland sé í
rauninni vistvæn vin í
mengunar- og skítaeyði-
mörk þeirri sem iðnaðar-
þjóbfélag nútímans er að
umbreyta jörbinni í. Á
þessum forsendum höf-
um vib líka að verulegu
leyti skilgreint okkur
gagnvart umheiminum,
bæði hvað varðar sjálfs-
mynd okkar sem þjóðar (ég vil elska mitt (hreina)
land) og þá ekki síður hvað varðar efnhagslega af-
komu okkar. íslendingar eru matvælaframleið-
endur og stæra sig af því að matvælin sem frá
þeim koma séu hrein og ómenguð. Það á bæbi vib
um fisk og kjöt. Og ferðamennska íslendinga, gíf-
urlega vaxandi atvinnugrein, byggir á því að fá út-
lendinga til að koma og skoða hreint land og fag-
urt land. Orkan sem við framleiðum hér er
„hrein" orka en ekki eitthvert olíu eða kjarnorku-
bix eins og menn þurfa að sætta sig við svo víða í
útlöndum. Ríkidæmi þjóðarinnar og gildi aub-
linda hennar felst með öðrum orðum í hreinleik-
anum og sæmilega ómenguðu umhverfi. Al-
mennt séð er stóriðja ógnun við þessa ímynd, þó
svo að vel skipulögð og úthugsuð stóriðjuver geti
auðveldlega fallið inn í þessa sjálfsmynd sem
þjóbin hefur búið sér til varöandi umhverfismál-
in. Raunar getur það verið lífsnauðsynlegt fyrir
efnahagslegt heilbrigöi þjóbarskútunnar — og
hefur verið — að leita eftir því að efla stóriðju því
hún getur gert gæfumuninn varðandi afkomu
þúsunda. Vandinn á undanförnum árum hefur
hins vegar verið sá, að vegna almennra efnahags-
þrenginga hafa ýmsir forustumenn þjóbarinnar
gripið til þess rábs að benda á stóribju sem alls-
herjar lausnarorb í þeim vanda sem ab steðjaði.
Enda var þetta lausnarorb haft yfir á torgum dag
hvern um langt skeið og á endanum fór það auð-
vitað svo að þjóðin var farin að bíða eftir hinni
lífslíknandi stóriðju af álíka mikilli eftirvæntingu
og Vottar Jehova eftir heimsendi. En stóribjan lét
á sér standa lengi vel og það var ekki fyrr en í
fyrravetur að eitthvað fór fyrir alvöru að gerast í
þeim efnum. Kannski var það einungis vegna þess
að það var hvort sem er að vora í efnahagslífinu
almennt hér heima og úti í löndum sem stóribju-
áform urðu allt í einu líklegri en ábur. Eða
kannski skipti máli að nýir menn höfðu komið að
málunum. Kannski hvoru tveggja.
Aö rjúfa kyrrstööuna
Alltént er nú svo komið að stækkun þeirra
tveggja verksmiðja sem fyrir eru í landinu, Álvers-
ins og Grundartangaverksmiðjunnar er á leiðinni.
Þab eitt út af fyrir sig ætti að vera meira en nóg til
ab uppfylla hina langþráðu ósk að koma af stað
bærilegum hagvexti í landinu á ný, „til að rjúfa
kyrrstöðuna" eins og það var kallað. Ljóst er að
umframorkan er uppurin í kerfinu og hjólin farin
að snúast á fjölmörgum sviðum. Landsmenn eru
semsé búnir að fá ósk sína uppfyllta - þeir hafa
/
hitt sinn álf og fengið sína viskýtunnu. En þó ís-
lendingar telji sig hafa efni á því að hlæja að
græðgi Skotans í sögunni virðast menn ætla að
falla í alveg sömu gryfju og hann
.. .... - og sökkva jafnvel enn dýpra.
Stóriðjan er komin og kyrrstaðan
er rofin en samt haida menn
áfram að segja „ég vil fá aðra!"
Mengandi stóriöja
Áhyggjuefni efnahagssérfræð-
inga og landsfeðra í dag er ekki
stöðnun heldur þensla. Það bull-
ar og kraumar í efnahagspottin-
um og allir eru logandi hræddir um að upp úr
muni sjóba. Samt halda menn áfram hver í sínu
horni og biðja stóðiðjuálfinn um enn abra tunnu.
Það er verið ab reyna vib eina pappírsverksmiðju
og aðra magnesíumverksmiðju á Suburnesjum,
notað álver á Grundartanga, og nú síðast eru
menn farnir að setja niður olíuhreinsunarstöð í
miðju íbúbarhverfi í Reykjavík í stað Áburðar-
verksmiðjunnar. Allt er
þetta sú tegund stóriðju
sem annars stabar í heim-
inum flokkast undir ógn-
un við umhverfið og hef-
ur sem slík meira að segja
oriö yrkisefni skáldum.
Seigfljótandi og gegnsýr-
andi ódaunn olíuhreins-
unarstöbvanna í New
Jersey í Bandaríkjunum
þykir jú undirstrika vel
þau hughrif sem fylgja
eymd og fátækt og niður-
níölsunni hjá því fólki
sem í grennd vib þessa
starfsemi býr. Og snýst
ekki leikverk Ibsen um
Þjóðníðingin einmitt um
afleiðingar eitrunar í vatni frá pappírsverksmiðju?
Og þó notuð álver og nýjar magnesíum verk-
smiðjur séu kannski ekki eins skáldlegar og olíu-
hreinsunarstöðvar þá er það einhvern veginn
táknrænt að öllum virðist nánast sama (nema
nokkrum lífrænum bændum í Kjósinni?) um um-
hverfisþáttinn í málinu — umræðan um þann
þátt nær sér aldrei á strik.
Ameríkaninn
Það var ákveðin lífsreynsla á dögunum að snara
lauslega yfir á ensku frétt hér í blaðinu fyrir
Bandaríkjamann sem einmitt býr í New Jersey í
Bandaríkjunum. Fréttin var um viðbrögð Holl-
ustuverndar ríkisins við hugmyndum um að reisa
olíuhreinsunarstöð þar sem nú er Áburðarverk-
smiðja í miðri Reykjavík. í fréttinni kom fram að
Hollustuvernd hafði ekkert skoðað þessar hug-
myndir, en taldi hins vegar alls ekki víst að nokk-
ur mengunarhætta þyrfti að stafa af því að hafa
olíuhreinsunarstöð inni í miðri höfuborg lands,
sem kennir sig við ómengaða náttúru. Bandaríkja-
maðurinn spurði hvort við værum með svona
grínfréttir innan um abrar fréttir í blaðinu, því
hann trúbi ekki, í fyrsta lagi að nokkrum manni
dytti í hug að reisa olíuhreinsunarstöð í Reykjavík
og stefna inn á sundin tankskipaumferð með olíu,
og í öðru lagi að einhver opinber aðili hefði ekki
allt á hornum sér bara vib þab að slíkri hugmynd
væri hreyft! Slíkt gætu menn varla leyft sér í ör-
væntingarfyllstu þróunarlöndum hvað þá í um-
hverfisparadísinni íslandi.
Aö hlusta á þann rétta
Þessi Ameríkani hins vegar var ekki búinn að
bíða misserum saman eftir að kyrrstaban yrði rof-
in með stóriðju og áttar sig þess vegna ekki á
þeirri ótrúlegu hungurtilfinningu sem tekið hefur
sér bólfestu í þjóðarlíkamanum hvað þetta varbar.
En kannski eru það einmitt slíkir menn sem við
þurfum að hlusta á? Einhver sem segir ekki sjálf-
krafa „ég vil aðra svona tunnu". Sannleikurinn er
nefnilega sá að það ýmislegt bendir til að þab sé
hreint ekkert eðalviský í þeim tunnum sem menn
eru farnir ab biðja stóriðjuálfinn um.
Getur það ekki veriö að græðgin sé farin að leika
mann illa og þeir standi nú frammi fyrir tréspíra-
tunnum og hrópi hver í kapp við annan að þeir
vilji aðra svona, til þess að rjúfa kyrrstöðuna. ■
N»