Lesbók Morgunblaðsins - 03.06.2006, Blaðsíða 16

16 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 3. júní 2006
S
em fyrr er það landslag og mannlíf á
norðurhjara sem heillar Patrick og
á sýningunni má sjá verk sem rekja
ferðir hans um Nunavut (sjálfs-
stjórnarlýðveldi Inúíta norðvestur
af Kanada), Grænland og Ísland. Sýningin
heitir á ensku „Intimate Absence“ sem þýða
mætti „Innileg fjarvera“. Það endurspeglar
ljúfsárar tilfinningar
Patricks til viðfangsefn-
isins og hann hefur látið
félags- og menningar-
mál heimskautabúa mjög til sín taka. Þessari
sýningu fylgir sem fyrr mikil útgáfa þar sem
er að finna bæði verk Patricks og ýmsa texta
eftir fólk frá heimskautasvæðunum og fræði-
menn sem láta sig málefni þeirra varða, meðal
annars brot úr löngum samræðum undirritaðs
við Patrick um norðurslóðir og nálganir list-
arinnar við landið og menninguna þar. Á síð-
ustu árum hefur Patrick líka æ oftar notað
ljósmyndir og myndbandsverk samhliða mál-
verkinu. Efnistök hans og tækni sem listmál-
ara eru einstök eins og gestir Hafnarborgar
og sýninga hans í listasöfnum Reykjavíkur og
Akureyrar þekkja. Sýning Patricks mun því
sæta tíðindum bæði hjá listunnendum og öll-
um þeim sem hafa áhuga á heimskautalönd-
unum og þjóðum þeirra sem við Íslendingar
teljumst auðvitað til.
Patrick Huse hefur lengi verið þekktur
listamaður í heimalandi sínu, Noregi, og sýndi
þar fyrst árið 1976. Fyrsta sýning Patricks á
Íslandi var í Hafnarborg eins og sú sem nú er
komin hingað, árið 1995. Þar var á ferðinni
sýningin Norrænt landslag með undarlegum
draumkenndum myndum af eyðilandslagi við
vesturströnd Noregs og var sýningin áhuga-
verð í íslensku samhengi þar sem landslagið
hefur verið svo fyrirferðarmikill þáttur í
myndlist okkar sjálfra og er enn. Nálgun Pat-
ricks var önnur en sú sem íslenskum lista-
mönnum hefur verið töm, en þó var eins og
myndir hans kölluðust á við íslenska lands-
lagið og mynduðu með því sterkan og ágengan
samhljóm.
Síðustu árin hafa sýningar Patricks orðið æ
fjölbreytilegri og á þeim má nú bæði sjá ljós-
myndir og myndbandsverk, eins og áður sagði,
við hlið hins málaða striga. Mesta rækt leggur
hann þó enn við málverkin og þykja þau vera
sérstaklega vel unnin, bæði hvað varðar hina
myndrænu þætti og þá miklu tækni sem lista-
maðurinn ræður yfir. Þar sem hann einbeitti
sér áður að Noregi og Íslandi fer hann nú víð-
ar og hefur ferðast mikið um eyjarnar norður
af Kanada, um Grænland og norðurhéruð
Skandinavíu.
„Norðurheimskautssvæðin færa okkur eitt-
hvað sem við finnum ekki lengur annars stað-
ar,“ hefur Patrick sagt í viðtali. „Þar ríkir ein-
faldleiki í náttúrunni og jafnvel í mannlífinu
sem endurspeglast í skýrri hugsun og djúpum
skilningi ef við gefum honum gaum og gefum
sjálfum okkur tíma til að upplifa hann. Þar er
líka finna síðustu ósnortnu landsvæðin á jörð-
inni. Í norðrinu höfum við enn kost á því að
skilja náttúruna og samband okkar við nátt-
úruöflin betur en á öðrum stöðum. Samt er
það ekki bara náttúran heldur eins, og jafnvel
frekar, mannlífið sem heillar og sem við getum
dregið af lærdóm sem á erindi við fólk hvar
sem það býr.“
Þegar stórborgarbarn kemur á heim-
skautasvæði er hætt við að það sjái ekkert sem
það getur fest augað við; aðeins endalausa ólíf-
vænlega víðáttuna. Samt býr hér fólk og hefur
búið í árþúsundir, á norðurströndum Ameríku,
Asíu og Evrópu, frá því löngu áður nútíma-
tæknin varð til. Þetta fólk finnur í auðninni allt
sem það þarf á að halda til viðurværis og til að
næra þróaða og margslungna menningu sína.
Það sem gerir því kleift að lifa er fyrst og
fremst næmt auga fyrir umhverfinu og virðing
fyrir náttúröflunum. Þetta er sá lærdómur
sem menning þess byggist á, hvort sem er á
Íslandi eða á Baffinslandi norður af Kanada,
og þessa þekkingu nemur hver kynslóð af
þeim sem á undan hafa gengið.
Á ráðstefnu sem haldin var síðastliðinn vet-
ur á vegum Reykjavíkurakademíunnar var
fjallað um ímyndir norðursins. Þar gerði kan-
adíski fræðimaðurinn Daniel Chartier frá
Québeck verk Patricks Huse að umfjöllunar-
efni og lýsti því hvernig þau ynnu gegn þeirri
einfölduðu mynd sem flestir fá af norð-
urslóðum, gegn þeirri hugmynd að „norðrið“
sé eins og óskrifað blað sem vestræn menning
getur varpað á sínum eigin hugmyndum og
ímyndum. Chartier lýsir því hvernig verk Pat-
ricks „flækja“ hugmyndina um norðrið og eru í
raun eins konar menningarvistfræði þar sem
fjallað er um landið, fólkið og menninguna
jöfnum höndum og áhersla lögð á mikilvægi
staðbundins skilnings frekar en hinn aðflutta
skilning vesturlandabúans. Patrick reynir að
draga fram þá þekkingu sem verður til á
löngum tíma og er afrakstur búsetu fólks í
landi, samtvinnun menningar og landslags,
„Með vestrænni hnattvæðingu verður þessi
vitneskja æ dýrmætari,“ segir Patrick enn.
„Eftir því sem við verðum háðari tæknivæddu
umhverfi okkar og þeirri afstrakt hugsun sem
fylgir borgarmenningunni verðum við í raun
vanhæfari til að skilja okkur sjálf í samhengi
við landið sem við byggjum og uppruna okkar.
Þetta á eftir að versna meðan hnattvæðingin
sveigir undir sig æ fleiri svið tilverunnar og þá
geta listamenn einna helst leitað sér fyr-
irmyndar hjá þeim þjóðum sem enn búa að
menningu sinni nokkurn vegin óspilltri og
kunna að lifa af landinu og í sátt við það. Inúít-
inn á selveiðum er betri fyrirmynd en stór-
borgarbúinn sem ver drjúgum hluta hvers
dags við að hlaupa milli neðanjarðarlestanna.“
Patrick er einn þeirra mörgu erlendu lista-
manna sem komið hafa til Íslands á und-
anförnum árum og vinna listaverk sín að hluta
eða mestu útfrá íslensku umhverfi. Óhætt er
að segja að þessi aðkoma hafi bæði auðgað ís-
lenskt listalíf og átt stóran þátt í því að vekja
athygli á íslenskri list og á landi og þjóð. Flest-
ir þessir listamenn hafa líka lagt sig – líkt og
Patrick – í líma við að halda sýningar hér á
landi og má því með réttu telja að þeir og störf
þeirra séu orðinn snar hluti af íslenskri mynd-
list – þeirri myndlist sem iðkuð er á Íslandi og
fjallar um veruleika Íslendinga.
Patrick Huse fer norðan:
Myndlist af heimskautaslóðum
Úr Íslandsseríu Huses „Norðurheimskautssvæðin
færa okkur eitthvað sem við finnum ekki lengur
annars staðar,“ hefur Patrick Huse sagt í viðtali.
Í dag er opnuð í Hafnarborg, menningar- og
listastofnun Hafnarfjarðar, sýning á verkum
eftir norska listmálarann og ljósmyndarann
Patrick Huse. Patrick hefur sýnt fjórum sinn-
um áður á Íslandi. Sýningar hans eru viða-
miklar og fara víða um heim en að þessu sinni
kemur í Hafnarborg sýning sem var opnuð í
Henie-Onstad listamiðstöðinni í Ólsó í fyrra-
sumar.
Eftir Jón Proppé
proppe@gmail.com
Höfundur er listfræðingur.
Dauði og dögun
Þegar þögnin náttar
nær þráin á mér taki;
lík þitt hjá mér háttar
á hvítu auðnarlaki
við hlið þér hljótt ég vaki.
Koddinn þinn er kaldur
sem kærleiks höfuð bar;
eins og ástar galdur
þá ertu komin þar
og allt er eins og var.
Síðan þyngist sængin
og svefnlíf andar rótt;
hún með hvíta vænginn
mig hefur faðm í sótt
og næstum hinsta nótt.
Þegar dýrlegt dagar
þinn dánarbeð ég sé;
ljós mig að sér lagar
og ljómar trúarvé
við tvö á krossins tré.
Ingimar Erlendur Sigurðsson
Höfundur er rithöfundur. Ljóðið var birt í seinustu Lesbók en þar
slæddist ein innsláttarvilla í það. Beðist er velvirðingar á því.