Lesbók Morgunblaðsins - 03.06.2006, Blaðsíða 15

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 3. júní 2006 | 15
Leiklist
Lesbókin mælir með því að lesendurfari að sjá Ritskoðarann eftir
Anthony Neilson í Sjóminjasafninu við
Grandagarð. Verkið fjallar um tvískinn-
ung samfélagsins gagnvart klámi. Leik-
stjóri er Jón Páll Eyjólfsson og leikendur
eru Arndís Hrönn Egilsdóttir, Elma Lísa
Gunnarsdóttir og Stefán Hallur Stef-
ánsson.
Myndlist
Ekkert lát er á góðum myndlistarsýn-ingum þetta vorið og margt for-
vitnilegt að bætast í flóruna um þessa
helgi sem vert er að skoða. Það er þó
ástæða til að minna fólk á að heimsækja
Viðey, nú þegar loks er farið að viðra til
þess. Þar er Myndhöggvarafélagið með
áhugaverða sýningu í samstarfi við
Listahátíð er býður upp á einkar
skemmtilegan göngutúr – fyrir alla fjöl-
skylduna auðvitað því ekki þarf að hafa
áhyggjur af því að minnstu börnin hafi
hátt eða kámi veggina í þessu tilfelli. Ef
komið er út í Viðey á annað borð ætti
enginn að láta Áfanga, verk Richards
Serra, framhjá sér fara, né heldur Blinda
skálann hans Ólafs Elíassonar. Sann-
kölluð sjónveisla er á boðstólum í Viðey
fyrir þá sem eru tilbúnir til að bregða
undir sig betri fætinum.
Morgunblaðið/Þorkell
Áfangar Verk Richards Serra í Viðey ætti enginn að láta fram hjá sér fara.
Tónlist
Tónlistarhátíðin Reykjavík Trópíkfer nú fram um hvítasunnuhelgina
í stóru tónleikatjaldi gegnt Aðalbygg-
ingu Háskóla Íslands. Í gær léku átta
hljómsveitir, þar á meðal hin belgíska
Girls in Hawaii og hin breska Lady-
tron og aðrar tíu hljómsveitir troða
upp í kvöld en þá kemur það í hlut
bresku rokksveitarinnar Supergrass
að reka endahnútinn á kvöldið. Á
morgun koma aðrar tíu hljómsveitir
fram á hátíðinni og ber þar að nefna
hljómsveitir á borð við Flís & Bogomil
Font, Kid Carpet (UK), Dr. Spock,
Ghostigital, ESG (US) og Trabant.
Enn er hægt aað kaupa dagspassa á
2.900 kr á midi.is en einnig á tónleika-
staðnum sjálfum. 20 ára aldurs-
takmark er inn á alla tónleikana og
veitingatjald verður staðsett sunnan
við tónleikatjaldið sjálft þar sem hátíð-
argestum gefst kostur á að kaupa sér
vott og þurrt en bjór verður seldur
inni í tónleikatjaldinu.
Lesarinn
Draumalandið: Sjálfshjálparbók handa hræddri þjóð eftir Andra
Snæ Magnason. Mál og menning, 2006.
Draumaland Andra Snæs Magnasonar er ekki bara bók. Húner afhjúpun, ákall, krafa. Draumalandið beinir miskunn-
arlausu kastljósinu á fortíðarheimskuna sem felst í gagnrýnis-
lausri stóriðjustefnu. Draumalandið er
pólitísk bók. Hún er stórpólitísk því hún
snýst um sýn, felur beinlínis í sér sýn.
Ég las bókina í einum rykk á dögunum
en núna aftur og aftur í molum og brot-
um. Hún er ekkert síðri afturábak en
áfram. Hún hefur verið mér hugljómun
og áminning um það hversu brýnt er að
listamenn láti sig samtímann varða.
Listamenn setja hversdaglífið í óvænt
samhengi, fela það augljósa og nefna
það hulda. Snúa veruleikanum á haus
og rétta ævintýrið við. Listamenn eru
hreyfiafl í þróun samfélags og þeirra
sýn verður að fá að takast á við staðn-
aðri, hræddari og íhaldssamari öfl. Ég fagna kjarkmiklum lista-
mönnum eins og Andra Snæ. Hann skipar sér í sveit með lista-
mönnum sem hafa markað spor í söguna og breytt því hvernig
fólk hugsar. Nú eru að verða straumhvörf í íslensku samfélagi,
ný víglína skapast milli þeirra sem aðhyllast stóriðjustefnuna og
þeirra sem vilja standa vörð um umhverfi og náttúru, þessi
straumhvörf eru enn skýrari í ljósi Draumalandsins. Pólitík 21.
aldarinnar, pólitík framtíðarinnar er kölluð til að taka afstöðu,
skýra frá skoðun sinni. Pólitík framtíðarinnar er krafin um af-
stöðu. Framtíðin veltur á náttúrunni en fortíðin hvílir í stóriðj-
unni. Um þetta er kosið í öllum kosningum.
Svandís Svavarsdóttir
Svandís Svavarsdóttir
Lesbók
mælir með…
Dagbókarbrot
Orð af eldi. Bréfasamband Ólafar Sigurðardóttur á Hlöðum og
Þorsteins Erlingssonar á árunum 1883–1914. Erna Sverris-
dóttir tók saman.
Úr bréfi dagsettu í Reykjavík 4. júní 1915.
Hjartans vina mín!Skelfing ertu góð við mig elsku Ólöf mín að skrifa mjer
svona oft – jeg kyssi þig nú fyrir blessað brjefið sýðasta eins og
alt annað frá þjer var það yndislegt, hlýtt og bjart – það er altaf
eins og jeg finni einhvern ilm frá eylífðar löndunum þegar jeg
les brjefin þín – mér finst jeg heira og finna nálægð vinanna
okkar hinu megjin landamæranna –.
Í LISTASAFNI Íslands má nú sjá yfirlits-
sýningar á verkum tveggja samtímalista-
manna; þeirra Birgis Andréssonar (f. 1955)
og Steingríms Eyfjörðs (f. 1954). Hér er um
úrvalstækifæri að ræða fyrir áhugasama að
kynna sér feril þeirra og öðlast jafnframt
innsýn í hræringar í íslensku listalífi hin
síðari ár. Metnaðarfullar yfirlitssýningar á
verkum núlifandi listamanna varpa ljósi á
heildarsamhengið í innlendri listasögu auk
þess að stuðla að hugmyndafræðilegri um-
ræðu um myndlist.
Verk Birgis eru til sýnis í sal 1 og 2 en
verk Steingríms eru í sölunum tveimur á
efri hæð. Verkin eru nokkuð aðþrengd en á
móti kemur að sýningargestum gefst kostur
á ákveðnum samanburði á þessum ólíku
listamönnum og geta glöggvað sig á sameig-
inlegum þráðum í verkum þeirra. Það sem
helst greinir þá að við fyrstu sýn er ná-
kvæmni í vinnubrögðum hins fyrrnefnda
með áherslu á vandað handverk, sem rekja
má til starfa í prenthönnun, andstætt kæru-
leysislegu og óreiðukenndu yfirbragði verka
hins síðarnefnda þar sem vinnuferlið sjálft
er í fyrirrúmi. Í nýlegu listamannaspjalli í
safninu sagði Birgir sem svo að hann væri
„duglegri með strokleðrið“ og vísaði þannig
jafnframt til notkunar þeirra beggja á texta
og tungumáli.
Birgir Andrésson skipar nú þegar sess
sem einn af virtustu listamönnum landsins
og hefur m.a. tekið þátt í Feneyjatvíær-
ingnum fyrir hönd Íslands. Hann vinnur í
anda hugmyndalistarinnar og einkennast
verk hans af næmum, frumlegum og húm-
orískum vinnubrögðum. Viðfangsefni hans
tengjast íslenskum menningararfi. Í verkum
hans verður gjarnan ákveðin umbreyting:
íslensk frímerki breytast í málverk og form
þeirra taka á sig mynd skápa, húsagrunnar
torfbæja verða að óhlutbundnum táknum
sem mynda ljóð og ferskeytlur, myndir birt-
ast þannig sem textar og öfugt í rituðum
mannslýsingum sem jafnframt eru portrett-
myndir. Hljóð bjargfugla eru túlkuð í lit/
mynd og hugtök tengd tímamælingum hlut-
gervast í landslagsljósmynd. Birgir kannar
hvernig við „lesum“ hluti og íhugar tengsl
merkingar og framsetningar. Hann ólst upp
sem „augu“ blindra foreldra og lærði ungur
að sýn er ekki bundin við sjón, heldur skyn-
færin öll og þá ekki síst heyrnina.
Verk hans endurspegla áhuga á hvers
konar frásögnum – munnlegri geymd, fram-
burði, fróðleik og sögum, heitum húsa, upp-
nefnum – og því hvernig tungumálið mótar
vitund okkar. Hann skoðar frásögnina sem
fólgin er í formum og táknum, og tákn-
myndum sem tengjast þjóðarvitundinni.
Hvernig segjum við söguna af okkur sem
þjóð? Í því felst ákveðið val sem er Birgi
hugleikið. Með hárfínum húmor veltir hann
upp spurningum um innlenda menningu
andspænis alþjóðlegri með því að velja „ís-
lenska“ liti, t.d. á titla klassískra, svart-
hvítra kvikmynda, eða með því að stækka
frímerki, sem útlendingur hannaði fyrir Al-
þingishátíðina 1930 sem tjáningu „þjóð-
areðlis“.
Uppsetning verkanna, sem njóta sín eink-
um í stærri salnum, sýnir tvo póla í fram-
setningu og samspil þeirra: raunsæi í formi
ljósmynda og teikninga, og geómetrískar
eða táknrænar áherslur í mynstrum og
textaverkum. Þá er í glerborðum á stiga-
palli hægt að glöggva sig á bókverkum og
ritum og ýmsu efni sem veitt hefur Birgi
innblástur.
Steingrímur Eyfjörð vinnur einnig á for-
sendum hugmyndalistar. Greina má sterk
Flúxus-áhrif í verkum hans í áherslu á sí-
fellda verðandi: merkingarsköpunin er opin
í alla enda og það er sköpunarferlið sjálft
sem verður Steingrími að listrænum efnivið.
Hann fær gjarnan aðra til þátttöku: eitt
verk byggist á frásögn 7 karlmanna um lík-
amshluta hinnar fullkomnu konu eftir að
þeim er sýnd teikning af kvenlíkama. Þá
eru miðlar fengnir til að þreifa á rifnum
kvennærfatnaði og spá í eigandann og verða
slíkar getgátur hluti af verkinu í formi
textabrota sem eru handskrifuð inn í tal-
blöðrur, líkt og tíðkast í myndasögum. Slíkt
má sjá í verki sem byggist á hugrenningum
annarra myndlistarmanna þegar þeim voru
sýndir 16 óræðir skúlptúrar eða „peð“. Verk
sem þessi draga fram ólíka túlkunarmögu-
leika. Sýningargestir eru einnig þátttak-
endur í þessum leik sem þannig heldur
endalaust áfram.
Annað einkenni á verkum Steingríms er
ákveðin „formleysa“ í tengslum við hið
ósjálfráða: teikning og texti leika lausum
hala í myndasögum og talblöðrum, skissur
og hugmyndaflæði sjást á tvist og bast á
myndflötum en úrvinnsla listamannsins birt-
ist síðan í skúlptúrum úr ýmsum efnum;
málmi, tuskubrúðum eða styttum úr flæð-
andi efni sem minnir á bráðinn ís. „Sjáðu,
þetta er kúkur“ heyrði ég lítinn snáða segja
mömmu sinni um skúlptúr í verkinu Fýkur
yfir hæðir en þessi ummæli eru til marks
um áhrif frá listamönnum á borð við Dieter
Roth og fleiri sem sóttust eftir ákveðinni af-
helgun á listrænum efniviði og á list-
hugtökum en slíkt var liður í róttækum
hræringum í myndlistarheiminum á 7. og 8.
áratug síðustu aldar. Í því samhengi má
geta verks Birgis Andréssonar, Útihús, þar
sem sýningargestum býðst – á huglægan
hátt – að setjast á kamarinn á þjóðlega
vísu.
Annarleikinn er öflugt stef í samtíma-
myndlistinni sem Steingrímur sækir til og
tengir dulvitund, skynjun og atferli. Þjóð-
sögur, bókmenntatextar og frásagnir af
ýmsu tagi koma þar við sögu og verða
kveikjur að verkum ekki síður en dularfullir
fundnir hlutir á borð við rifin nærföt. Verk-
in hræra upp í sýningargestinum, sem verð-
ur ef til vill um og ó, en þá býður Stein-
grímur upp á syndaaflausn í „sturtuklefa“
sem vert er að prófa.
Myndfrásagnir
Morgunblaðið/Jim Smart
Myndlist
Listasafn Íslands – Yfirlitssýningar
Til 25. júní 2006.
Birgir Andrésson og Steingrímur Eyfjörð
Anna Jóa
Birgir og Steingrímur „Það sem helst greinir þá að við fyrstu sýn er nákvæmni í vinnubrögðum hins
fyrrnefnda með áherslu á vandað handverk, sem rekja má til starfa í prenthönnun, andstætt kæru-
leysislegu og óreiðukenndu yfirbragði verka hins síðarnefnda þar sem vinnuferlið sjálft er í fyrirrúmi.“
Kvikmyndir
Goethe-institut stendur fyrir sýninguá myndinni Kraftaverkið Bern
(Das Wunder von Bern). Sýningin fer
fram næstkomandi þriðjudag kl. 20 í
húsnæði leiklistardeildar LHÍ við Sölv-
hólsgötu 5.
Myndin er frá árinu 2003 og er eftir
leikstjórann Sönke Wortmann. Á kvik-
myndahátíðinni í Locarno hlaut Wort-
mann áhorfendaverðlaunin fyrir mynd-
ina.
Í myndinni segir frá úrslitaleik Heims-
meistarakeppninnar í knattspyrnu sem
fram fór 4. júlí 1954. Landslið Þýska-
lands sigraði vinsælt lið Ungverja með
þremur mörkum gegn tveimur.
Leikmenn þjálfarans Sepps Herbergers
og öðrum framar markaskorari sig-
urmarksins, Helmut Rahn, urðu að
hetjum. Í fyrsta sinn frá lokum stríðs-
ins árið 1945 „myndaðist aftur sameig-
inlegt hamingjuástand,“ að sögn leik-
stjórans.
„Í Kraftaverkinu Bern segir Wortmann
ekki aðeins frá hinum frábæra spark-
sigri þýsku utangarðsmannanna heldur
einnig örlögum hermanns eftir heim-
komuna í stríðslok og fjölskyldu hans,
sem er orðin ókunnug eftir skelfingu
styrjaldarinnar,“ segir í tilkynningu.