Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.2006, Blaðsíða 16

16 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 10. júní 2006
Þ
jóðlagahátíðin er ferðalag í tón-
um um eyjar og strendur við
Norður-Atlantshaf og Karíba-
haf. Þá verður haldið til Filipps-
eyja og Ungverjalands, tungu-
málaeyjunnar í miðri Evrópu.
Alþingishátíðarkantata frumflutt
Hátíðin hefst á frumflutningi Alþingishátíðar-
kantötu sr. Bjarna Þorsteinssonar. Verkið var
samið fyrir Alþingishátíðina 1930 en hefur
aldrei verið flutt. Efnt var til samkeppni um
kantötu við kvæði Davíðs Stefánssonar og bar
Páll Ísólfsson sigur úr býtum.
Verk sr. Bjarna er fyrir þrjá
einsöngvara, blandaðan kór og
karlakór. Allir kórar á Siglu-
firði sameinast í flutningi á verkinu en auk
þeirra taka Sigrún Hjálmtýsdóttir sópran,
Hlöðver Sigurðsson tenór og Valdimar Hilm-
arsson bassi þátt í flutningnum. Píanóleikari
verður Renáta Iván en stjórnandi Gunnsteinn
Ólafsson.
Norrænir gestir
Hátíðina sækja margir góðir gestir heim.
Fyrst ber að nefna Strengjasveit unga fólks-
ins frá Kaupmannahöfn. Hún leikur verk eftir
Jón Ásgeirsson, Carl Nielsen og Dimitri
Schostakovich undir stjórn Jespers Ryskin.
Joachim Kjelsaas Kwetzinsky kemur frá Nor-
egi og leikur verk eftir tónskáld ólíkra eyþjóða
fyrir píanó. Joachim fæddist árið 1978 í Nor-
egi og vakti ungur mikla athygli fyrir leik
sinn. Á meðal afreka hans má nefna sigur í
Grieg-keppninni í Osló árið 2002 og tónleika á
Tónlistarhátíðinni í Björgvin vorið 2005. Á
Siglufirði frumflytur hann verkið Fagurt er í
Fjörðum eftir Gunnar Andreas Kristinsson,
en Gunnar lauk fyrir tveimur árum meistara-
gráðu í tónsmíðum frá Konunglega tónlistar-
háskólanum í Haag. Þá leikur Joachim verk
eftir Tan Dun frá Filippseyjum, þjóðlagaút-
setningar eftir Béla Bartók og loks nokkur
verk eftir norsk nútímatónskáld. Þá heimsæk-
ir hátíðina tríóið Alfreds Fölge frá Noregi og
flytur bæði tónlist og sagnir úr norska skerja-
garðinum. Tríóið skipa Astri Skarpengland
þjóðlagasöngkona, Espen Alfred Leite harm-
ónikkuleikari og Gunhild Aubert Opdal,
sagnakona og dansari.
Þjóðir við Karíbahaf
Þrennir tónleikar á hátíðinni eru helgaðir
þjóðum við Karíbahaf. Sandra Mares söng-
kona og Hector Landa píanóleikari eru ungir
tónlistarmenn frá Mexíkó. Sandra kom fyrst
fram á svið níu ára að aldri og söng þá mexí-
kósk þjóðlög. Í kjölfarið varð hún ein kunn-
asta þjóðlagasöngkona landsins. Hún hefur
víða haldið tónleika, svo sem á Kúbu, í New
York, á Spáni, Búlgaríu, Ítalíu, Frakklandi og
Þýskalandi, þar sem hún hefur ýmist komið
fram á tónleikum og í útvarpi, ýmist ein eða
með þjóðlagaflokknum Vera-Mares. Á efnis-
skrá hennar eru kúbönsk og mexíkósk trova,
bóleró, maríakí-söngvar og afró-kúbönsk tón-
list. Hector Landa leikur með henni á píanó.
Hann hefur í tvígang unnið fyrstu verðlaun í
keppni ungra píanóleikara í heimalandi sínu
og stundar nú framhaldsnám í Bandaríkj-
unum.
Ferðalaginu um Karíbahaf heldur fram á
eyjunum Jamaíku og Kúbu. Flís-tríóið gaf ný-
lega út geisladisk með tónlist frá Jamaíku
ásamt Bogomil Font og verður hún leikin á
tónleikum á hátíðinni. Þá heldur Tómas R.
Einarsson námskeið fyrir tónlistarnema í kúb-
anskri tónlist og lýkur því með tónleikum á
hátíðinni. Tómasi til fulltingis á námskeiðinu
verður Matthías Hemstock slagverksleikari.
Ferðinni um Karíbahaf lýkur með gítartón-
leikum Uwe Eschners frá Þýskalandi. Hann
mun á tónleikum sínum leika verk eftir kú-
bönsk og suðuramerísk tónskáld á borð við
Brouwer, Villa-Lobos og Ponce.
Eyþjóð í miðri Evrópu
Ungverjar eru um margt sérstök þjóð. Tung-
an og ekki síst tónlistin gera hana að eyþjóð í
miðri Evrópu. Á 19. öld stóðu menn í þeirri
trú að sígaunatónlist væri ungversk þjóðlaga-
tónlist en í upphafi 20. aldar varð þeim ljóst að
það var ekki alls kostar rétt. Í sveitum lands-
ins var allt annars konar tónlist stunduð sem
var hin raunverulega þjóðlagatónlist Ung-
verja. Um líkt leyti og Bjarni Þorsteinsson gaf
út safn sitt Íslensk þjóðlög, eða árið 1906, gáfu
tvö ungversk tónskáld, Béla Bartók og Zoltán
Kodály, út fyrstu útsetningar sínar á ung-
verskum þjóðlögum. Verk tvímenninganna
áttu síðar eftir að hafa byltingarkennd áhrif á
sögu evrópskrar tónlistar, einkum tónsmíðar
Bartóks. Tómas Gombai er einn merkasti
þjóðlagatónlistarmaður Ungverja nú um
stundir. Hann leikur einkum á fiðlu en á tón-
leikum sínum á Siglufirði mun hann einnig
syngja og bregða fyrir sig hjarðflautu. Tamás
hefur safnað ungverskum þjóðlögum í
Transylvaníu og Slóvakíu sem og gefið út bók
um þjóðlagatónlist. Hann hefur leitt kunnar
þjóðlagahljómsveitir í heimalandi sínu og
haldið með þeim tónleika víða um lönd.
Hátíðinni lýkur með tónleikum Sinfóníu-
hljómsveitar unga fólksins. Stjórnandi er
brasilíski hljómsveitarstjórinn Ligia Amadio,
aðalstjórnandi Þjóðarhljómsveitarinnar í Rio
de Janeiro. Hún stjórnar ballettsvítunni Eld-
inum eftir Jórunni Viðar, flautukonsert eftir
Þorkel Sigurbjörnsson sem nefnist Columbina
og Myndum á sýningu eftir Modest Mussorg-
ský í útsetningu Ravels. Einleikari er Emelía
Rós Sigfúsdóttir en hún lauk námi frá Trinity
College of Music í London árið 2004.
Opin dagskrá vígsludaginn
Laugardaginn 8. júlí verður Þjóðlagasetur sr.
Bjarna Þorsteinssonar vígt við hátíðlega at-
höfn. Í tilefni dagsins verður haldið málþing
um stöðu þjóðlagatónlistar í nútímasamfélagi.
Erindi flytja Gunnar Stubseid, rektor Ole
Bull-akademíunnar á Voss í Noregi, Kristian
Blak frá Færeyjum auk Tamás Gombosi frá
Ungverjalandi. Að lokinni vígslu Þjóðlagaset-
urs síðar um daginn verða tónleikar um allan
bæ þar sem danshópar, kórar, hljómsveitir
eða aðrir sem vilja geta tekið þátt. Leikhópur-
inn Bandamenn verður með sýningu í Báta-
húsinu og Harmónikkufélag Reykjavíkur
frumflytur þjóðlagaútsetningar við Roalds-
brakka. Um kvöldið verður mikil uppskeruhá-
tíð þar sem Spælimenninir færeysku leika fyr-
ir dansi.
Námskeið í tónlist og handverki
Að venju verða fjölbreytt námskeið á Þjóð-
lagahátíðinni á Siglufirði. Áður var minnst á
námskeið Tómasar R. Einarssonar um kúb-
anska tónlist fyrir unga tónlistarnema. Kol-
finna Sigurvinsdóttir heldur námskeið í hinum
fornu sagnadönsum okkar Íslendinga. Þá
verða kennd rímnalög úr safni Kvæðamanna-
félagsins Iðunnar og barnagælur og þulur
sem Ása Ketilsdóttir hefur varðveitt úr Aðal-
dal í Þingeyjarsýslu. Handverksnámskeið
verða margskonar, svo sem í silfursmíði, tré-
skurði, refilsaumi og ullarlitun. Þá verður
gengið til grasa og kennd matreiðsla úr þeim
auk þess sem haldið verður námskeið í sagna-
mennsku. Bernd Ogrodnik opnar heim brúðu-
leikhússins fyrir nemendum sínum með nám-
skeiði og sýningu á vígsludaginn. Þá eru
sérstök námskeið fyrir börn og unglinga.
Nánari upplýsingar um hátíðina er að finna á
heimasíðu hennar www.siglo.is/festival.
Tónlist eyþjóða og stranda
Þjóðlagahátíðin á Siglufirði verður haldin í
sjöunda sinn dagana 5.–9. júlí í sumar. Hátíð-
in er að þessu sinni helguð tónlist eyþjóða og
stranda. Þá verða sérstakir tónleikar helg-
aðir verkum Bjarna Þorsteinssonar í tilefni
þess að þjóðlagasetur kennt við hann verður
vígt á hátíðinni.
Höfundur er listrænn stjórnandi
Þjóðlagahátíðar á Siglufirði.
Eftir Gunnstein
Ólafsson
gol@ismennt.is
Sandra Mares Sandra kom fyrst fram á svið níu ára að aldri og söng þá mexíkósk þjóðlög. Í kjölfarið varð hún ein kunnasta þjóðlagasöngkona landsins. Á
efnisskrá hennar eru kúbönsk og mexíkósk trova, bóleró, maríakí-söngvar og afró-kúbönsk tónlist. Hector Landa leikur með henni á píanó.
E
ftir margra ára fjarvist var ég
aftur staddur í mínum gamla
Miðvestursháskóla, nú á
fimmtugsaldri. Með inntöku-
bréf upp á vasann, þramm-
andi um kampusinn í leit að
aðskiljanlegum kennslustöðum hinna ýmsu
kúrsa sem ég hafði sótt um og fengið sam-
þykkta. Raunar miklu fleiri en ég myndi kom-
ast yfir, enda hafði mér verið bent á að láta
endanlegt val ráðast af því
sem við blasti á hverjum
stað.
Þetta var undarleg
reynsla. Að vísu var kúrsa-
val mitt ærið skrautlegt; teygði sig frá ex-
ótískum músíkgreinum um hin undarlegustu
sérsvið dansk-sænskra bókmennta yfir í forn-
leifafræði og hvers konar þverfaglegar komb-
ínasjónir skv. kröfum tímans sem enginn á að-
alskrifstofum viðeigandi djákna virtist vita
með vissu hvort til væru í raun og veru, jafn-
vel þótt stæðu í námsskrá. Enda kampusinn
gríðarstór, skriffinnskan endalaus og yfirsýn-
in að sama skapi hverfandi.
Leiðbeiningar fengust engar fleiri, heldur
var ég væddur handfylli af brúnum náms-
aðgöngumiðum með undarlegum skráningar-
heitum – „ASCT 2955“, „BOWT 5132“ o.þ.h. –
og bar sjálfum að finna út hvað þetta stæði
fyrir í raun og veru og hvar kennslan færi
fram. Með viðkomu í Sycamore Hall, þar sem
góðhjörtuð undirtylla gat bent á nokkra til-
tekna staði á kampuskortinu þar sem mestar
líkur væru á að viðkomandi kúrsar yrðu
kenndir.
Ég hafði bundið miklar vonir við „Norse
Mythology in Paleolingual Perspective“ og
hálfpartinn óttaðist að jafngirnilegur titill yrði
bara til að kaffæra mig í algerum læmingja-
kúrsi. En viti menn. Þegar kom að staðnum –
hálffúnum timburhjalli frá 1890 er minnti á
MR Selið – voru þar aðeins örfáar hræður, allt
greinilega fastráðið kennaralið eða fjölskyldu-
meðlimir, í óða önn við að elda mat og und-
irbúa pikknikk.
Hvort þetta væri þá ekki rétti staðurinn
fyrir NMPP 4237? Jújú, svosem. En síðast er
þau vissu hefði enginn sótt um, og með innan
við 5 manna þátttöku væri engin kennslu-
skylda. Óvinsældir fagsins virtust ekki valda
þeim minnstu áhyggjum.
Sama var uppi á teningi á hinum stöðunum,
er reyndust sumir ærið vandfundnir. Það
hvarflaði raunar að mér hvort ætlazt væri til
að þeir fyndust yfirleitt. Viðkvæðið var: »Því
miður – of fáir stúdentar. Komdu aftur næsta
ár!«
Loks fauk í mig. Ég ákvað að hafa uppi á
rektor og segja honum frá þeirri geigvænlegu
fjársóun sem átti sér stað á 80.000 stúdenta
kampusnum, greinilega án þess að nokkur
gerði sé grein fyrir neinu. Og innst inni
kannski líka soldið sár yfir hversu fáir virtust
hafa áhuga á mínum uppáhaldssviðum. Það
fór að hlakka í mér. Nú yrði sko sprenging í
lagi! Ef þá ekki skandall á landsvísu. Ég sá
fyrir mér æpandi yfirskriftirnar: „Phoney
University Courses Disclosed By Icelandic
Student“ og ornaði mér ekki síður við tilhugs-
unina um að menntamálaráðherra Bandaríkj-
anna myndi sennilega þakka mér persónulega
fyrir.
En – no way, José. Morfeifur draumstjóri
stöðvaði akkúrat hér færiband atburða og
vakti mig til grámósku dagfarsins. Án efa öll-
um litlu gerviprófessorum Miðvestursins til
mikils léttis …
Hámenntaðir myrkviðir
Draumsaga
Eftir Ríkarð Örn
Pálsson
rikardur@mbl.is
Höfundur er tónlistargagnrýnandi á Morgunblaðinu.