Morgunblaðið - 03.05.2006, Síða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 3. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MINNSTAÐUR
HÖFUÐBORGARSVÆÐIÐ
AKUREYRI
STARFSMENN Sambandsverk-
smiðjanna á Gleráreyrum voru
rúmlega 1000 þegar mest var, árið
1977, og dæmi eru um að fólk hafi
unnið þar nærri alla starfsævina.
„Ég nefndi að Þorsteinn Dav-
íðsson, sem m.a. var verkstjóri og
forstjóri sútunarverksmiðjunnar,
starfaði í verksmiðjunum í 60 ár
og tvo mánuði. Sá sem var þarna
skemmst, hann mætti til vinnu!
Mér er ekki kunnugt hvort hann
kom eftir morgunkaffi,“ segir
Þorsteinn E. Arnórsson, sem situr
í stjórn Iðnaðarsafnsins á Ak-
ureyri og er formaður hollvina-
félags safnsins.
Þorsteinn var um helgina leið-
sögumaður í göngu um verk-
smiðjuhverfið, sem nú stendur til
að rífa að stórum hluta. Hann rifj-
aði upp sögu þessa merka svæðis
– þar sem vélvæðing í iðnaði hófst
í bænum um aldamótin 1900 – allt
þar til sambandsstimpillinn hvarf
af fyrirtækjunum á svæðinu, eins
og hann tekur til orða.
Hann var ánægður með þátt-
tökuna í gönguferð helgarinnar.
„Það komu miklu fleiri í gönguna
en ég átti von á þannig að þarna
verður örugglega aftur-ganga.
Þarna var fólk sem hafði unnið í
verksmiðjunum, aðrir sem áttu
heima rétt hjá og svo fólk sem
vildi einfaldlega fræðast um sögu
svæðisins,“ segir Þorsteinn í sam-
tali við Morgunblaðið.
Starfsmenn alls 7.000
Þorsteinn starfaði sjálfur á
svæðinu á árum áður, en vinnur
nú hjá verkalýðsfélaginu Einingu-
Iðju. Hann hefur sankað að sér
ýmsum upplýsingum úr sögu
Sambandsverksmiðjanna og upp-
lýsir m.a. að alls hafi rúmlega 7000
manns starfað á verksmiðjusvæð-
inu frá 1897 til 1993. Áður er Þor-
steins Davíðssonar getið, en einn-
ig kom fram að 47 manns hefðu
unnið lengur en 40 ár hjá verk-
smiðjum SÍS og 144 störfuðu þar
lengur en 25 ár.
Flestir voru starfsmennirnir ár-
ið 1977, þá 1085 að meðtöldu sum-
arafleysingafólki.
mannafélagið var m.a. með fót-
boltalið og keppti við Akureyr-
arfélögin.“ Jón Þór
verksmiðjustjóri orti eitt sinn:
Átök urðu æði stór,
ýmsir fengu skeinu.
Gefjun frægðar felldi Þór,
með fjórum á móti einu.
Þetta þarfnast líklega ekki nán-
ari útskýringar!
Þorsteinn sagði göngufólki frá
því, sem yngsta kynslóðin hefur
að minnsta kosti ekki hugmynd
um, að skammt neðan við þann
stað þar sem tvíburaturnarnir rísa
nú við lögreglustöðina, stóð korn-
mylla í eina tíð. „Hún var reist ár-
ið 1901 af Aðalsteini Halldórssyni
verksmiðjustjóra hjá Tóvélum og
síðar Verksmiðjufélaginu.“
Kýr stöðvaði framleiðsluna
Þorsteinn fór með gönguhópinn
„upp í vatn“, eins og það hét í
gamla daga. Upp að gömlu stífl-
unni, neðan við gömlu Gler-
árbrúna. Í þessari stíflu var tekið
allt vatnið sem knúði vélar verk-
smiðjanna fram undir 1950.
Margt skondið hefur átt sér
stað í langri sögu verksmiðjanna,
eins og nærri má geta. Þorsteinn
nefndi eitt atvik, í framhaldi frá-
sagnar af gömlu stíflunni. „Þaðan
lá vatnsstokkur niður í miðl-
unarlón niðri við Gefjun og ein-
hverju sinni lenti belja, sem var
þarna á beit, ofan í stokknum og
stíflaði hann og stöðvaði þannig
framleiðsluna! Þetta var 1934. En
hún lifði þetta af, blessunin,“ segir
Þorsteinn E. Arnórsson.
„Tóvélar Eyjafjarðar hófu
þarna starfsemi 1897 og unnin var
ull, kembd og spunnin,“ segir Þor-
steinn.
Árið 1902 var svo stofnað fyr-
irtæki með því flotta nafni Verk-
smiðjufélagið á Akureyri Limited,
sem var rekið allt þar til Samband
íslenskra samvinnufélaga, SÍS,
keypti félagið 1930. SÍS hóf
reyndar verkun skinna á svæðinu
1922.
Þarna voru margir vinnustaðir
sem tengdust iðnaði; Gefjun, þar
sem unnin var ull, sængurgerð,
Skógerðin Iðunn, Sútunarverk-
smiðja Iðunnar, Fataverksmiðjan
Hekla, Silkiverksmiðja sambands-
ins, Öl og gos, Dúkaverksmiðjan
og Ullarþvottastöðin.
Þorsteinn hefur skráð starfs-
menn Sambandsverksmiðjanna
frá upphafi, og telur sig hafa kom-
ist yfir nöfn 99,1% þeirra allra.
„Ég var þarna í rúm 15 ár og var
þá rekinn. Mér var reyndar tvisv-
ar sagt upp, og þótti ekki leið-
inlegt að hætta í seinna skiptið. Þá
var Heklu breytt í Álafoss og ég
var ekki sáttur við það.“
Eins og gefur að skilja var fé-
lagslíf mikið á svo stórum vinnu-
stað sem verksmiðjurnar voru.
Íþróttalíf var t.d. öflugt. „Starfs-
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Það sem var Þorsteinn E. Arnórsson situr á steini við upphaf gönguferðarinnar og fræðir viðstadda um
þá miklu starfsemi sem fram fór í húsunum á bakvið hópinn.
Einn starfaði í 60 ár, sá
sem var skemmst, mætti
Eftir Skapta Hallgrímsson
skapti@mbl.is
ALÞJÓÐLEG tónlistarhátíð verður haldin á
Akureyri um hvítasunnuhelgina. Hátíðin
verður helguð blústónlist að þessu sinni og
er heimsfræg bandarísk hljómsveit á meðal
flytjenda.
Hátíðin heitir Akureyri International
Music Festival – AIM festival. Stofnað hefur
verið áhugamannafélag sem stendur að há-
tíðinni og er ráðgert að halda hana árlega
héðan í frá. Þrennir blústónleikar í hæsta
gæðaflokki eru á dagskránni.
Opnunartónleikar hátíðarinnar verða að
kvöldi föstudagsins 2. júní á Hótel KEA þar
sem tvær hljómsveitir troða upp – annars
vegar Blúskompaní Magnúsar Eiríkssonar
og gestasöngkonan Hrund Ósk Árnadóttir,
kornung söngkona sem kom, sá og sigraði í
Söngkeppni framhaldsskólanna í fyrra, og
hins vegar Park Projekt.
Í Blúskompaníinu eru Magnús Eiríksson,
Pálmi Gunnarsson, Gunnlaugur Briem og
Agnar Már Magnússon.
Park Projekt er samvinnuverkefni Krist-
jáns Edelstein, gítarleikara og upp-
tökustjóra, og Pálma Gunnarssonar en þeim
til aðstoðar eru Agnar Már Magnússon og
Gunnlaugur Briem.
Laugardagskvöldið 3. júní verða tónleikar
blússveitarinnar Lamont Cranston Blues
Band frá Minneappolis í Bandaríkjunum í
Ketilhúsinu. Í tilkynningu frá aðstand-
endum hátíðarinnar segir að koma hljóm-
sveitarinnar sé „mikill hvalreki fyrir tónlist-
arunnendur, enda þykir hún vera ein af
þeim fremstu á þessu sviði í heiminum í
dag“.
Í sveitinni eru Pat Hayes, sem syngur og
leikur á gítar og munnhörpu, Ted Larsen
gítarleikari, Mike Carvale bassaleikari, Dale
Peterson píanó- og orgelleikari, Greg
Shucks trommari, Jim Greenwell saxófón-
leikari og Bruce McCabe píanisti.
Þriðju og síðustu tónleikar AIMfestival
verða á veitingastaðnum Rocco á Akureyri
að kvöldi hvítasunnudags „og það verður
sannkölluð blúsveisla með öllu tilheyrandi“,
segir í tilkynningunni.
Fram koma Lamont Cranston Blues Band,
Blúskompaní Magnúsar Eiríkssonar og
Blúsmenn Andreu, en þá sveit skipa Andrea
Gylfadóttir, Guðmundur Pétursson,
Haraldur Þorsteinsson, Einar Rúnarsson
og Jóhann Hlöðversson.
Alþjóðleg
tónlistarhátíð
á Akureyri
ÁRIÐ 1956 voru starfsmenn í
verksmiðjum Sambandsins á
Gleráreyrum 531. Þorsteinn tók
sem dæmi, um umfang starfsem-
innar það ár, að framleiddir
voru 87 kílómetrar af dúk, sem
svo var kallaður; efni í fatnað og
þess háttar.
Þorsteinn nefndi fleiri tölur
frá árinu 1956. Sem dæmi voru
það ár framleidd 34 tonn af
garni, sútaðar voru 46.800 gær-
ur og skinn og framleidd tæp 53
þúsund pör af skóm. Í verksmiðj-
unum störfuðu þetta ár 307 kon-
ur og 224 karlar.
53 þúsund
pör af skóm
árið 1956
Hjartveik börn | Stjórn Neistans, styrktar-
félags hjartveikra barna, heldur fund á Ak-
ureyri laugardaginn 6. maí kl. 14 í Zontahús-
inu. Allir sem áhuga hafa á málefnum
hjartveikra barna eru velkomnir.
♦♦♦
SKÓGRÆKTARFÉLAG Reykja-
víkur ætlar að bjóða upp á fjöl-
breytta fræðsludagskrá í Heiðmörk
alla laugardaga í maí. Fræðslan
verður miðuð að börnum og fjöl-
skyldufólki og er öllum opin og
ókeypis, skv. upplýsingum félags-
ins.
Fyrsta gangan verður 6. maí um
lífríki Elliðavatns þar sem Jón
Kristjánsson fiskifræðingur mun
leiða gesti í allan sannleikann um
undur þessa merka vatns við borg-
armörkin. Veiði er hafin í Elliða-
vatni og hvetur félagið þátttak-
endur að muna eftir veiðistönginni.
Hinn 13. maí mun Einar Þorleifs-
son fuglafræðingur kynna við-
stöddum fjölskrúðugt fuglalíf á
vatni og í skógi.
Hinn 20. maí verður farið í svo-
nefnda tálgunargöngu með Valdóri
Bóassyni smíðakennara. Þessi
ganga er sérstaklega fyrir krakka
en Valdór fer með þau út að leita að
efniviði þar sem þau fá að saga nið-
ur tré og greinar og svo er haldið
inn þar sem hann kennir réttu
handbrögðin við tálgunina. Allir
verða að koma með eigin hnífa.
Hinn 27. maí verður farið í álfa-
göngu, en þar mun Erla Stef-
ánsdóttir sjáandi og Freysteinn
Sigurðsson jarðfræðingur leiða fólk
um skóginn í leit að álfum og huldu-
fólki. Þetta er ganga sem aldrei
hefur áður verið farin í Heiðmörk.
Allar göngurnar eru léttar og á
færi barna sem fullorðinna. Göng-
urnar hefjast allar við Elliða-
vatnsbæinn kl. 11 alla laugardaga í
maí, segir í fréttatilkynningu.
Skógræktarfélag Reykjavíkur býður upp á fjölskyldugöngur í Heiðmörk
Álfaleit og
tálgunar-
ganga
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Útivist Skógræktarfélag Reykjavíkur býður upp á gönguferðir og fjöl-
breytta fræðslu í Heiðmörk alla laugardaga í maímánuði.
ÁRSREIKNINGUR Seltjarnarnes-
bæjar fyrir síðasta ár ber með sér
bestu afkomu í rúmlega 30 ára sögu
bæjarfélagsins skv. upplýsingum Sel-
tjarnarnesbæjar. Bæjarstjórn Sel-
tjarnarness samþykkti ársreikning
bæjarsjóðs í síðustu viku.
Í frétt frá bæjarskrifstofunni er
bent á að skattgreiðendur hafi notið
góðrar fjárhagsstöðu bæjarins með
lækkun opinberra gjalda. Seltirning-
ar njóti lægstu fasteignatengdra
álaga á höfuðborgarsvæðinu og með
ákvörðun bæjarstjórnar um lækkun
útsvars í 12,35% í nóvember sl. sé út-
svar á Seltjarnarnesi nú lægst á höf-
uðborgarsvæðinu og ríflega 5% lægra
en leyfilegt hámark gerir ráð fyrir.
„Heildartekjur bæjarsjóðs og fyr-
irtækja námu rúmum tveimur millj-
örðum króna en gjöldin voru rúmar
1.634 milljónir króna. Þar af voru
laun og tengd gjöld tæplega 1.020
milljónir króna,“ segir í frétt frá Sel-
tjarnarnesbæ.
„Fjármagnstekjur bæjarins og
stofnana námu rúmum 276 milljónum
króna. Rekstrarniðurstaða aðalsjóðs
fyrir árið 2005 var jákvæð sem nam
rúmum 326 milljónum króna sem er
188% hærra en á síðasta ári. Niður-
staða samstæðunnar allrar var já-
kvæð sem nam rúmum 276 milljónum
króna. Gjaldaliðir samstæðunnar
reyndust í góðu samræmi við fjár-
hagsáætlun og er óhætt að fullyrða að
fjárhagsleg afkoma bæjarins hafi
sjaldan eða aldrei verið betri en á síð-
asta ári. Stöðugleiki ríkir í rekstri
bæjarins og afkoma hefur farið veru-
lega batnandi allt kjörtímabilið,“ seg-
ir þar.
Samkvæmt yfirliti um sjóðstreymi
nam veltufé frá rekstri bæjarsjóðs
um 340 milljónum króna og styrkist
um 63% á milli ára. Bolmagn bæjar-
ins til framkvæmda og fjárfestinga er
því sagt aukast að sama skapi.
„Veltufé frá rekstri í samstæðu
hækkar einnig á milli ára eða um
60%. Handbært fé frá rekstri hækkar
um 210% en fjárfestingar samstæðu
námu 254 milljónum króna og hækka
um 190% frá fyrra ári,“ segir enn-
fremur í tilkynningu Seltjarnarnes-
bæjar.
Afkoma Seltjarnar-
nesbæjar aldrei betri