Morgunblaðið - 03.05.2006, Qupperneq 28

28 MIÐVIKUDAGUR 3. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
1. MAÍ Í ÖNGSTRÆTI
Verkalýðshreyfingin er aug-ljóslega komin í öngstrætimeð hátíðahöldin 1. maí.
Þátttaka í kröfugöngunni í Reykja-
vík var ótrúlega lítil. Aðsókn að úti-
fundinum á Ingólfstorgi sömuleið-
is. Engin kröfuganga var á
Akureyri þennan sögulega dag og
hátíðahöldin með misjöfnum hætti
í kaupstöðum.
Ræður verkalýðsforingja á 1.
maí vöktu litla athygli. Þeir höfðu
lítið fram að færa. Boðskap þeirra
fylgdi enginn sannfæringarkraft-
ur. Þegar saman fara áhugaleysi
félagsmanna og veik forysta er
ekki við góðu að búast.
Kannski má segja, að hátíðahöld-
in 1. maí að þessu sinni endurspegli
með skýrum hætti þá tilvistar-
kreppu, sem verkalýðshreyfingin
augljóslega er í.
Ef verkalýðsfélögin hafa ekki
lengur fyrir neinu að berjast er
bezt að horfast í augu við það. Það
er enginn tilgangur í því að safna
upp sjóðum með félagsgjöldum og
öðrum gjöldum ef þessir peningar
ganga ekki til annars en að halda
uppi skrifstofubákni félaganna. Til
hvers að halda því uppi ef baráttu-
málin eru engin og sannfæringar-
krafturinn er horfinn?
Svo er líka hugsanlegt að það sé
ekki verkalýðshreyfingin sjálf sem
er að veslast upp heldur forystu-
sveitin, sem veit ekki lengur hvert
hún vill stefna.
Þetta er ekki spurning um hvort
kröfuganga er gengin eða hvort
efnt er til „fjölskylduhátíðar“ í
staðinn. Þetta snýst um það hvort
verkalýðshreyfingin hafi einhvern
málstað að berjast fyrir.
Morgunblaðið er þeirrar skoðun-
ar að svo sé. Í Reykjavíkurbréfi sl.
sunnudag voru þau sjónarmið reif-
uð, að verkalýðshreyfingin ætti að
taka fátæka fólkið á Íslandi upp á
sína arma, eins og hún hefur raun-
ar gert frá upphafi en ekki af nein-
um krafti síðustu árin. Það er
vissulega verðugt verkefni að
vinna að og óhætt er að fullyrða, að
almennir félagsmenn í verkalýðs-
félögunum mundu fylkja sér að
baki forystu, sem tæki þetta þjóð-
félagslega vandamál upp og berð-
ist til sigurs fyrir því að bæta hlut
þeirra, sem við verst kjör búa.
Sumir forystumenn verkalýðs-
félaganna lögðu áherzlu á það í
ræðum sínum að verkalýðsfélögin
ættu að berjast fyrir því, að erlent
verkafólk, sem hingað kemur í leit
að vinnu yrði ekki hlunnfarið.
Þetta er líka verðugt verkefni og
augljóst að nauðsynlegt er að ein-
hver taki upp hanzkann fyrir þetta
fólk og komi í veg fyrir að óprúttnir
ævintýramenn arðræni þetta fá-
tæka fólk, sem hingað kemur til
þess að reyna að bæta hag fjöl-
skyldna sinna heima fyrir.
En það er að vísu mótsögn í því
að vilja taka þessa baráttu upp en
segja í hinu orðinu, að ekki megi
hleypa því sama fólki inn í landið,
heldur eigi að fresta því eins og
mögulegt er.
Auðvitað er það svo að með nýju
fólki koma nýir siðir. Verkalýðs-
hreyfingin getur ekki háð baráttu
20. aldarinnar á hinni nýju öld.
En þessi merka félagsmála-
hreyfing hefur engu hlutverki að
gegna ef hún veit ekki hvað hún vill
og hefur hvorki baráttukraft né
sannfæringarkraft til þess að berj-
ast fyrir ákveðnum markmiðum.
Verkalýðshreyfingin á Íslandi
verður að hrista þetta slen af sér.
Í VINNU ALLT ÁRIÐ
Alþingismenn eru í vinnu allt ár-ið. Þeir fá greidd laun um hver
mánaðamót. Þess vegna er alltaf
jafn undarlegt að fylgjast með
þeim einkennilegu umræðum, sem
hefjast ár hvert á þessum árstíma,
hvenær sú stóra stund renni upp að
þingi verði frestað og þingmenn
fari heim.
Þessi árstíðabundni farsi stend-
ur yfir þessa dagana. Það mætti
ætla, sérstaklega af fréttum ljós-
vakamiðlanna, að stærsta pólitíska
vandamálið á Íslandi nú væri hve-
nær þingið færi heim. Uppi eru ei-
lífar vangaveltur um það, hvaða
stjórnarfrumvörpum verði hleypt í
gegn áður en þingið fer heim og
hvort stjórnarandstaðan muni efna
til málþófs til þess að gera ríkis-
stjórninni bölvun.
Þessar umræður eru algerlega
ástæðulausar. Það er ekkert tilefni
til svona umræðna. Auðvitað situr
þingið svo lengi, sem það þarf að
sitja til þess að afgreiða þau laga-
frumvörp, sem lögð hafa verið
fram. Ef nauðsynlegt er að þingið
sitji fram á mitt sumar til þess að
geta lokið verkum sínum er það
sjálfsagt. Auðvitað eiga þingmenn
rétt á sumarfríi eins og aðrir þjóð-
félagsþegnar og þá er sjálfsagt að
þingfundum sé frestað á meðan
þau standa yfir.
Það er engin stjórnskipuleg
ástæða fyrir því að senda þingið
heim. Það væri ekkert óeðlilegt við
að Alþingi sæti allt árið um kring
nema á sumarleyfistíma þing-
manna.
Hverjir vilja senda þingið heim?
Er það kannski framkvæmdavald-
ið, sem vill losna við að þurfa að
svara fyrir sig á þingfundum? Er
einhver ástæða til þess fyrir Al-
þingi Íslendinga að láta fram-
kvæmdavaldið reka sig heim?
Það er tími til kominn að hætta
þessum fáránlegu umræðum. Al-
þingi á að sitja, meðan þess bíða
einhver verkefni. Slík verkefni eru
nú til staðar og þá er engin ástæða
til að ræða heimför alþingismanna.
B
látt áfram – forvarnarverkefni UMFÍ, stendur fyr-
ir ráðstefnu á morgun um kynferðisofbeldi í
Kennaraháskóla Íslands og ber hún yfirskriftina
Yfirstígum óttann … stefnan tekin á forvarnir,
fræðslu og heilbrigði.
Aðalfyrirlesari ráðstefnunnar er bandaríski meðferð-
arráðgjafinn Robert E. Longo, en hann hefur frá árinu 1978
starfað við meðferð á kynferðisglæpamönnum. Í samtali við
Morgunblaðið sagði Longo að forvarnir gegn kynferð-
isglæpum væri eitt sterkasta vopnið í baráttunni gegn þeim.
Ráðgjafi í 28 ár
Margt hefur breyst frá þeim tíma sem Longo hóf störf árið
1978. Þá voru einungis til 40 meðferðarúrræði fyrir kynferð-
isglæpamenn, en í dag eru þau yfir 2.000 talsins en Longo
starfaði í upphafi aðallega með fullorðnum karlmönnum og lít-
illega með karlmönnum á unglingsaldri en segja má að hann
hafi nánast starfað við meðferð frá upphafsdögum slíkrar með-
ferðar.
Longo segir að á þeim tíma hafi margt lærst. Hann hafi einn-
ig í starfi sínu fjallað um áhrif kynferðisofbeldis á þolendur
þess. Hann hefur unnið í fangelsum, á ríkisspítölum í Banda-
ríkjunum, unnið að meðferðarúrræðum fyrir sjúklinga og unn-
ið með kvenkyns kynferðisglæpamönnum en árið 1992 hóf
Longo að starfa einungis með unglingum og börnum sem beita
kynferðislegu ofbeldi eða sýna fram á hegðun sem gæti bent til
kynferðislegs ofbeldis. Longo segir að á síðustu 5–10 árum hafi
vinna með börnum á þessu sviði aukist talsvert og þekkingin á
því hvað veldur því að börn og unglingar sýni kynferðislegt of-
beldi aukist mjög auk þekkingar á meðferðarúrræðum.
Longo hefur unnið mikið að forvörnum og aðspurður um þá
vinnu sagði hann að þeim væri skipt upp í þrjá hluta „Í fyrsta
lagi vinnum við að því að koma í veg fyrir ofbeldið, áður en það
gerist. Þá kennum við fólki að eiga við vandamál sín og fá úr-
ræði við þeim, svo þau fremji ekki kynferðisbrot og í þriðja lagi
er svo vinna með þolendum og gerendum kynferðisglæpa.
Þetta má útskýra á þann hátt að við sigtum út mögulega kyn-
ferðisglæpamenn og fáum þá til að athuga sinn gang og leita
hjálpar. Í öðru lagi þá upplýsum við börn um hvað má og hvað
má ekki, og hvetjum
brotið hefur verið á þ
Í þriðja lagi erum v
ferðisglæpamenn svo
glæp aftur ásamt því
þolendur lendi í þessa
Þetta snýst um að ko
hneigingu áður en glæ
Hann sagði að þek
hægt væri að finna þá
börnum hefði aukist m
Þeir sem væru hættulegir ættu oftast í li
annað fullorðið fólk, þeir eyddu miklum t
næðu betur til barna og væru einfarar.
Mikið heilbrigðisvandamál
Longo sagði að til að geta unnið gegn k
þyrfti að líta á þá sem heilbrigðisvandam
Bandaríkjunum væri alltof mikið fjallað u
sjónarmiði, og að refsing væri eina úrræ
refsing væri besta lausnin vaknaði sú spu
föngum fjölgaði svo mikið sem raun ber v
isglæpir væru skilgreindir sem heilbrigð
baráttu gegn þeim líkt og barist hefði ver
dómum, vímuefnanotkun, sætisbeltanotk
málum, þá væri hægt að upplýsa stóran f
væri árangursríkt. Hann sagði að eftir op
gegn t.d. áfengisneyslu á meðgöngu, léle
ferðum sem mæltu með aukinni hreyfing
bati á þessum vandamálum. Hann sagði
kynferðisglæpum á sama máta þá myndi
Longo sagði að oft væri spurt hvort að
mikið vandamál og sagði hann að í Banda
talið að ein af hverjum 4–5 stúlkum yrðu
fyrir 18 ára aldur og einn af hverjum 7–8
væri talið að þetta ætti við um eina af hve
einn af hverjum 10 strákum. Hann sagði
slíkan fjölda þolenda væri hægt að líkja þ
isfaraldur. Longo tók sem dæmi að ef 10
fuglaflensu, þá yrði það kallað faraldur o
færi af stað til að koma í veg fyrir fleiri sm
með aukinni fræðslu um kynferðisglæpi
Robert E. Longo, meðferðarráðgjafi í kynferðisbrotam
Forvarnir sterkasta vopnið g
Eftir Sigurð Pálma Sigurbjörnsson
siggip@mbl.is
Robert E. Longo
ALLSNÆGTAÞJÓÐFÉLAGIÐ
(„The Affluent Society“) eftir John
Kenneth Galbraith kom út árið
1958. Þar með hafði kvatt sér hljóðs
maður, sem átti eftir að hafa mót-
andi áhrif á skoðanir margra af
minni kynslóð um margt af því, sem
mestu máli skipti í samtímanum.
Galbraith var skarpskyggn hag-
fræðingur, heillandi rithöfundur og
vel innrættur jafnaðarmaður – allt í
sömu persónunni. Hann var sér-
fræðingur í að afhjúpa innistæðu-
leysi venjuviskunnar – „the conven-
tional wisdom“ – en það er hugtak,
sem hann átti höfundarréttinn að.
Hann lést 29. apríl sl., 97 ára að
aldri. Með honum er horfinn af
sjónarsviðinu einn áhrifaríkasti
fulltrúi hinnar frjálslyndu Am-
eríku, sem afgangurinn af heim-
inum batt vonir við. Þess vegna er
vert að minnast hans með nokkrum
vel völdum orðum.
Allsnægtir og örbirgð
Áhrifamesta bók hans, Alls-
nægtaþjóðfélagið, kom út árið sem
ég lauk stúdentsprófi, en ég komst
fyrst í tæri við hana nokkrum árum
seinna, á námsárunum í Edinborg.
Þessi bók opnaði heilli kynslóð nýja
sýn á grundvallarþversögn amer-
ísks kapitalisma. Þessi þversögn
birtist okkur í einkaveröld alls-
nægtanna mitt í niðurníðslu al-
mannaþjónustu. Hann festi þessa
þjóðfélagsmynd í hugskoti lesenda
sinna með orðtakinu: „Private
affluence amid public squalor“.
Þessi mynd er ekki síður raunsönn
lýsing á amerísku þjóðfélagi í dag
en hún var fyrir hálfri öld. Víggirt
villuhverfi, lúxusbílar og óhófs-
neysla en vanræktar almanna-
samgöngur, niðurnídd fátækra-
hverfi, engar almannatryggingar,
opinbert skólakerfi og heilsugæsla
gæslu, gæði mennt-
unar, umönnun barna
vegna útivinnandi
mæðra, almanna-
samgöngur, hvað þá
heldur verndun
óspilltrar náttúru og
umhverfis.
Hugsun Galbraiths
um efnahagsmál
snerist m.o.ö. um
samspil almanna-
valdsins og markaðs-
aflanna. Hann sýndi
ekki einasta fram á
takmörk þess, sem gróðasj
markaðsafla gat leyst; held
ig, að því fór fjarri, að grun
arforsenda frjáls markaðsk
þ.e. virk samkeppni, væri t
þegar hér var komið sögu.
þjöppun eignarhalds væri o
slík, að samkeppnin virkað
íhlutunar ríkisvaldsins. Ég
betur séð en, að sjónarmið,
stjóri þessa blaðs er helsti t
maður fyrir þessi misserin
í smiðju Galbraiths. Alla ve
þau mjög í hans anda. Þess
vallarsjónarmið Galbraiths
mikill þyrnir í holdi íhaldss
rétttrúnaðarhagfræðinga á
tíð. Þeir fundu honum það l
foráttu, að hann var rithöfu
guðs náð, sem kunni að ger
mál skiljanleg, að minnsta
upplýstum leikmönnum, þa
bækur hans um efnahagsm
metsölubækur hver á fætu
arri. Það þótti ófyrirgefanl
Ríkisvald og markaður
Þessi óvenjulega sýn Gal
á innri gerð og starfshætti
eríska kapitalisma mótuðu
stríðsárunum. Hin mikla gr
arkvörn auðsköpunar amer
kapitalisma hafði, sem kun
brætt úr sér og lamast á kr
unum. Það þurfti atbeina rí
isvaldsins – „New Deal“ Ro
– til þess að láta hjól atvinn
snúast á ný. Samt var það e
Það þurfti heila heimsstyrj
Stríðshagkerfið bandaríska
fyrir þörfum hersins, framl
var margfölduð og atvinnu
rýmt. Menn óttuðust óviðrá
óðaverðbólgu. Roosevelt ge
Galbraith að verðlagsstjóra
eríku. Hann skellti á verðla
hömlum og verðlagseftirlit
varð eiginlega hálfhissa á þ
ur, að þetta svínvirkaði. Ha
að hruni komið. Fimmtungur
barnafjölskyldna undir fátækt-
armörkum og lífsgæði undirstétt-
arinnar, sem minna meira á þriðja
heiminn en ríkasta þjóðfélag heims.
Þetta hefur ekki breyst til hins
betra frá því að Galbraith afhjúpaði
sannleikann um ójöfnuð og stétta-
skiptingu bandarísks samfélags.
Þvert á móti. Það hefur versnað um
allan helming. Draumurinn um
land tækifæranna hefur snúist upp
í andhverfu sína. Bandaríkin eru nú
mesta ójafnaðarþjóðfélag meðal
þróaðra þjóða í heiminum.
Galbraith taldi, að þetta jafnvæg-
isleysi milli hóflausrar einkaneyslu
og vanrækslu á fjárfestingum til
sameiginlegra þarfa stafaði af því,
að ein helsta kennisetning mark-
aðstrúboðsins um að „neytandinn
væri konungurinn“ og að markaðs-
kerfið snerist um að fullnægja þörf-
um hans, væri goðsögn sem enginn
fótur væri fyrir. Hann beindi at-
hygli manna að sívaxandi sam-
þjöppun eignarhalds í bandarískum
stórfyrirtækjum og einokunar- eða
fákeppnisstöðu þeirra á helstu
mörkuðum. Hann sýndi fram á, að
fyrirtækin verja löngum meiri fjár-
munum, gegnum auglýsingar og
markaðssetningu, í að búa til þörf
fyrir vörur sínar og þjónustu meðal
neytenda. Hinar ímynduðu þarfir
halda neysluþjóðfélaginu (hagvext-
inum ) gangandi. Þessi fullnæging
gerviþarfa sniðgengur raunveru-
legar þarfir almennings um heilsu-
Eftir Jón Baldvin
Hannibalsson ’Með honum er horfinnaf sjónarsviðinu einn
áhrifaríkasti fulltrúi
hinnar frjálslyndu
Ameríku, sem afgang-
urinn af heiminum batt
vonir við.‘
Jo
Í minningu Galbraiths
Örbirgðin í
allsnægtunum