Morgunblaðið - 14.05.2006, Blaðsíða 10

V
aldimar hefur alltaf tekið allt bókstaf-
lega. Þegar hann var 6 ára byrjaði
hann með ýmsa kæki. „Þetta var
hálfóhugnanlegt. Hann ranghvolfdi
til dæmis í sér augunum, teygði háls-
inn til hliðar og blikkaði augunum í gríð og erg.
Hann fékk þarna ákveðna greiningu en ekkert var
í raun gert með hana og ég vissi svo sem ekkert
hvað ég átti að gera,“ segir móðir hans.
„Síðan vissi maður bara af þessum kækjum og
að hann höndlaði illa álag og sýndi auðveldlega
mjög mikinn mótþróa. Eftir því sem árin liðu
lærði maður betur og betur á hann. Hann stækk-
aði hins vegar alltaf og varð sterkari – og allt í
einu fannst mér hann orðinn ógnandi.“
Valdimar er 12 ára í dag. Seinasta haust greind-
ist hann með áráttu- og þráhyggjuröskun og jafn-
framt með Tourette. Móðir hans lýsir því þannig
að hann festist í þrjósku og neiti að gefa sig.
„Hann verður eins og í árásarhug. Það er sama
hvað sagt er við hann, honum finnst einmitt öfugt
og hann hættir ekki,“ segir hún.
Frumskógur að lenda inn í
Valdimar les ekki í líkamstjáningu annarra og
höndlar auk þess illa álag. „Það hefur alltaf verið
þannig að hann getur bara gert eitt í einu. Skila-
boðin mega ekki vera of mörg eða misvísandi.
Hann þarf að geta dregið sig í hlé og losnað frá
áreitinu, annars magnast spennan og brýst að lok-
um út. Eitt kvöldið ætlaði hann til dæmis að fá eitt-
hvað sem hann fékk ekki og vildi ekki gefa sig.
Hann fór inn á bað og barði þar allt og lamdi. Eftir
á fórum við á slysadeild til að athuga hvort hann
hefði nokkuð brotið á sér úlnliðina, því hann verkj-
aði svo svakalega,“ segir móðir hans. Eftir annað
svipað atvik fóru þau mæðginin á bráðamóttöku
geðdeildar.
Móðir Valdimars segist upplifa að sem foreldri
standi öll spjót á henni. „Mér finnst að foreldrar
sem eru í svona stöðu eigi að geta einbeitt sér bara
að barninu. Ef barn á við vandamál að stríða hlýtur
einhvers konar ferli að eiga að fara í gang, þar sem
foreldrar þurfa ekki að berjast á öllum vígstöðvum.
Þegar greiningin kom var eiginlega bara sagt
bless. Þetta er rosalegur frumskógur að lenda inni
í. Er það svona sem við viljum hafa þetta?“
Inni á borði margra ráðuneyta
Valdimar er dæmi um barn sem er inni á borði
margra ráðuneyta. Hann er skólaskyldur og heyrir
því undir menntamálaráðuneytið. Greiningin sem
hann er með, læknarnir og sjúkrahúsin falla hins
vegar undir heilbrigðisráðuneytið. Félagsmála-
ráðuneytið fer síðan með yfirstjórn málefna fatl-
aðra, barnaverndarmála og fleira.
Er það vandamál hversu margir tengjast þessu?
Það er að minnsta kosti nokkuð sem vinna þarf
með. Valdimar er einungis eitt af fjölmörgum
börnum í sömu stöðu. Forræði á geðheilbrigðis-
málum barna er margskipt. Í grein í blaðinu fyrir
viku kallaði Björk Jónsdóttir eftir meiri samvinnu
menntakerfis, heilbrigðiskerfis og félagskerfis.
Björk er skólastjóri Brúarskóla sem er skóli fyrir
börn með miklar hegðunar- og geðraskanir. Hún
sagði nauðsynlegt að yfirvöld þessara málaflokka
settust niður og ákveddu hvernig þau ætluðu að
móta stefnu sína í málum barna í þessari stöðu.
Margir urðu til að benda Morgunblaðinu á sama
atriði og við eftirgrennslan kom í ljós að ýmislegt
hefur raunar verið rætt og ritað um það mál.
Það má segja að í umfjölluninni um börn með
hegðunarfrávik og geðraskanir séum við komin á
efsta stig, til hins opinbera. Fjallað hefur verið um
reynslu foreldra af skólum og sveitarfélögum og
því næst hverju skólarnir standa frammi fyrir. Nú
er spurt hvernig kerfið allt vinni að þessum mál-
um – skólakerfi, heilbrigðiskerfi og félagskerfi.
„Það bendir bara hver á annan“
„Oft virðist sem dyrnar opnist ekki fyrr en
vandinn er orðinn mjög mikill og algjörlega er
Morgunblaðið/ÞÖK
Forræði á geðheilbrigðismálum barna er margskipt og margir kalla eftir meiri samhæfingu og skilgreiningu á ábyrgð og hlutverkum. Ljósmyndin tengist ekki efni greinarinnar.
Hver vill eiga mig?
Börn með hegðunarfrávik og
geðraskanir reynast skólum oft
erfiðlega og spyrja má hvernig skólinn
reynist þeim og raunar kerfið allt.
Börnin eru inni á borði margra
ráðuneyta og ýmsir kalla eftir sam-
hæfðari þjónustu. Í þessari lokagrein
greinaflokksins „Verkefni eða
vandamál?“ spyr Sigríður Víðis
Jónsdóttir hvar skýrslur séu sem
skrifaðar hafa verið, lítur til
reglugerða og ræðir við ráðherra.
Verkefni eða vandamál?
Við getum hins vegar
ekki bara horft á þessi
börn og beðið eftir að
ríkið geri eitthvað.
10 SUNNUDAGUR 14. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Barnið og
ráðuneytin
BARN hefur verið í meðferðar-
úrræði á vegum stofnana heil-
brigðisráðuneytisins, barnið er
skólaskylt og því á borði mennta-
málaráðuneytisins. Félagsmála-
ráðuneytið fer síðan með yfir-
stjórn málefna fatlaðra, barna-
verndarmála og fleira. Málið
vindur upp á sig. Undir hvern
heyrir það?
Barnið, ríki
og sveitarfélög
BARN í skóla þarf á meðferð að
halda vegna hegðunar- eða geð-
röskunar. Það fer á barna- og
unglingageðdeild sem rekin er af
ríkinu en kemur síðan aftur í
skólann sem er á vegum sveitar-
félagsins. Barnið lendir á nýjan
leik inn á deild og stuðningur
þarna á milli er ef til vill lítill. Ef
barnið er í sérúrræði þar sem
sinnt er bæði meðferð og
kennslu, hver borgar brúsann:
Ríkið eða sveitarfélögin?
Morgunblaðið/ÞÖK