Morgunblaðið - 04.07.2006, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Já, já, þið getið bara farið í rass og rófu.
Ísland er eitt Norður-landa þar sem refsi-vert er að stunda
vændi sér til framfærslu.
Þetta kemur fram í grein-
argerð með lagafrumvarpi
sem dómsmálaráðherra
lagði fyrir Alþingi fyrir
skemmstu. Frumvarpið
var ekki afgreitt á síðasta
þingi en það kveður á um
veigamiklar breytingar á
kynferðisbrotakafla al-
mennra hegningarlaga,
þar með talið hvað varðar
vændi.
Eins og fram kom í
Morgunblaðinu sl. sunnudag er
mikil eftirspurn eftir vændi á Ís-
landi og þá helst frá körlum milli
fertugs og fimmtugs. Samkvæmt
lögum er leyfilegt að kaupa vændi
en bannað að selja það sér til fram-
færslu.
Í frumvarpinu er lagt til að
vændi verði ekki lengur refsivert
til framfærslu heldur aðeins að
hafa milligöngu um það. Nú þegar
er það síðarnefnda refsivert en þó
er í lögum talað um að hafa atvinnu
eða viðurværi af „lauslæti ann-
arra“ en ekki um vændi. Í frum-
varpinu er hins vegar aðeins talað
um vændi, m.a. með vísan til þess
að orðið lauslæti sé gamaldags og
hafi yfir sér neikvæðan blæ. Þar er
jafnframt hert ákvæði um refsingu
við að stuðla að því að manneskja
flytjist milli landa til að stunda
vændi með því að binda það ekki
við að manneskjan sé undir 21 árs
aldri eða að henni sé ókunnugt um
tilgang fararinnar.
Hugmyndin um að aflétta sekt-
inni af fólki sem stundar vændi sér
til framfærslu er ekki ný af nálinni.
Eins og bent er á í áðurnefndri
greinargerð klofnaði allsherjar-
nefnd í afstöðu sinni til þessa við
lagabreytingar á kynferðisbrota-
kaflanum árið 1992. Þingmennirn-
ir sem vildu að sektinni yrði aflétt
studdu mál sitt með því að einstak-
lingar sem stunduðu vændi gerðu
það í mikilli neyð og að væru þeir
sekir fyrir lögum væri ólíklegra að
þeir leituðu sér hjálpar eða kærðu
kynferðislegt ofbeldi.
Þetta eru sömu rök og hafa ver-
ið í umræðunni undanfarin ár; að
manneskjur sem selji sig séu í
flestum tilvikum illa settar and-
lega, líkamlega eða félagslega.
Þær séu oftar en ekki þolendur
sjálfar, t.d. vegna fátæktar, fíkni-
efnaneyslu eða kynferðislegrar
misnotkunar. Skýrsla dómsmála-
ráðuneytisins frá árinu 2001 um
vændi og félagslegt umhverfi þess
hér á landi rennir enn frekari stoð-
um undir þessar hugmyndir en þar
segir að fólk í vændi á Íslandi lýsi
vonleysi, vanlíðan og hræðslu.
Verður vændi löglegt?
Samkvæmt lögum er refsivert
að kaupa kynlífsþjónustu af barni
sem er yngra en 18 ára. Hins vegar
hefur mikið verið tekist á um hvort
kaup á vændi fullorðinna eigi að
vera refsiverð eða ekki. Meðmæl-
endur þess vilja meina að kaup-
andinn hafi valið en ekki mann-
eskjan sem selur sig eða er seld og
vísa til bágborinna félagslegra að-
stæðna fólks í vændi. Þeir sem eru
á öndverðum meiði hafa sagt að
sænska leiðin byggist á öðrum
veruleika en er hér á landi og að
ekki sé komin næg reynsla á lög-
gjöfina. Ýmislegt bendi til þess að
vændi hafi færst meira neðanjarð-
ar og þótt sænsku lögin sporni
gegn mansali geti það þýtt aukið
mansal í öðru landi.
En verður vændi þá löglegt með
lagabreytingunni?
Björn Bjarnason dómsmálaráð-
herra segir svo ekki vera. „Því fer
fjarri að verið sé að lögleiða vændi
þótt lagðar séu til breytingar á
hvaða háttsemi verði talin refsi-
verð,“ segir Björn og bendir á
hertari ákvæði gegn því að hafa at-
vinnu eða viðurværi sitt af vændi
annarra og einnig á tillögur um
breytt lög varðandi auglýsingar
sem fela í sér að það yrði refsivert
að bjóða fram, miðla eða óska eftir
kynmökum við annan mann í op-
inberum auglýsingum. Það næði
þá til auglýsinga í blöðum, tímarit-
um, útvarpi, sjónvarpi, á netmiðl-
um eða utanhúss, s.s. á auglýsinga-
skiltum.
Engin félagsleg úrræði
Í athugasemdum með frum-
varpinu kemur fram að gera þurfi
frekari rannsóknir á eðli og um-
fangi vændis á Íslandi. „Refsing
hefur í sjálfu sér aldrei verið
heppileg leið til að leysa félagsleg-
an vanda og ef aðrar leiðir eru fær-
ar á frekar að velja þær. Það þarf
að finna orsök vandans og reyna að
koma í veg fyrir að fólk leiðist út í
vændi,“ segir þar.
Spurður um hvort frekari rann-
sóknir séu á döfinni eða vinna með
félagsleg úrræði segir Björn að
engar slíkar ákvarðanir hafi verið
teknar en að væntanlega myndi
slíkt heyra undir nokkur ráðu-
neyti.
Atli Gíslason hæstaréttarlög-
maður hefur gagnrýnt frumvarpið
og segir að þarna gleymist meg-
inatriðið í skýrslu nefndar sem
dómsmálaráðuneytið fól að gera
tillögur um úrbætur vegna kláms
og vændis frá árinu 2002. „Það er
verið að samþykkja vændi, þ.e. að
hafa það ekki refsivert, en engin
félagsleg úrræði koma á móti og
heldur engar reglur um heilbrigð-
iseftirlit,“ segir Atli.
Fréttaskýring | Lagaumhverfi vændis
Má kaupa en
ekki selja
Ísland er eitt Norðurlanda þar sem
vændi til framfærslu er refsivert
„Sænska leiðin“ hefur vakið mikla umræðu.
Einhugur í afstöðu
til vændismiðlara
 Einhugur er um það hér á
landi að það eigi að vera ólöglegt
að hafa milligöngu um vændi,
segir í greinargerð með frum-
varpi að nýjum kynferð-
isbrotalögum. Þrjár leiðir hafa
því einkum verið ræddar í
tengslum við lagasetningu um
vændi. Í fyrsta lagi að kaup og
sala á vændi séu ólögleg, í öðru
lagi að hvort tveggja sé leyfilegt
og í þriðja lagi að kaup á vændi
séu ólögleg en sú leið er venju-
lega kennd við Svíþjóð.
Eftir Höllu Gunnarsdóttur
halla@mbl.is
ÞESSA dagana er unnið að lokafrágangi við endurbygg-
ingu á svokölluðu Maðdömuhúsi á Siglufirði. Þjóðlaga-
setur sr. Bjarna Þorsteinssonar verður þar til húsa en sr.
Bjarni bjó í húsinu fyrstu árin eftir að hann kom í Hvann-
eyrarsókn eða á árunum 1888–1898. Á þeim tíma stóð
þjóðlagasöfnun hans sem hæst og lauk með útgáfu á Ís-
lenskum þjóðlögum fyrir réttum 100 árum, eða árið 1906.
Setrið verður vígt laugardaginn 8. júlí á Þjóðlagahátíð.
Að sögn Gunnsteins Ólafssonar, aðalhvatamanns að
stofnun Þjóðlagaseturs, er unnið hörðum höndum við að
ljúka endurgerð hússins og setja upp sýningar í húsinu.
„Sýningarnar eru í raun þrjár,“ segir Gunnsteinn. „Í
fyrsta lagi eru munir úr eigu sr. Bjarna, handrit og tón-
verk, í öðru lagi er sýning sem greinir frá samverka-
mönnum hans við þjóðlagasöfnunina úti um allt land og
síðast en ekki síst er kvikmyndað efni sem sýnir núlifandi
fólk á öllum aldri, víða að af landinu, við kveðskap, söng
og hljóðfæraleik. Ætlunin er að safna meira efni síðar í
sumar, svo sem þjóðdönsum, barnagælum og þulum.
Sýningin varpar þannig ljósi á þjóðlögin sem sr. Bjarni
safnaði á sínum tíma og einnig á þjóðalagaarfinn eins og
hann hljómar meðal nútíma Íslendinga.“
Fjölmargir iðnaðarmenn hafa lagt hönd á plóg við frá-
gang hússins undanfarnar vikur. „Húsið er eitt hið elsta á
Siglufirði byggt árið 1884, svo húsafriðunarnefnd hefur
haldið vökulu auga sínu yfir smíðinni,“ segir Gunnsteinn.
„Smiðirnir eru einstakir og hafa lagt mikla alúð við verk-
ið sem og aðrir iðnaðarmenn. Sýningarstjórinn Örlygur
Kristfinnsson hefur einnig glætt húsið lífi með vali á
myndum og gullfallegum ljósakrónum frá gamalli tíð og
látið smíða skápa í aldamótastíl utan um skjáina sem
sýna myndirnar í stofum hússins. Þá eru komnir til starfa
tveir nemendur úr Listaháskóla Íslands, annar úr tón-
listardeild og hinn úr byggingarlistardeild, sem sjá um
móttöku gesta. Vígslan verður nk. laugardag og er búist
við fjölda gesta, ekki síst tónlistarmanna, enda er það svo
sannarlega tilefni fyrir okkur tónlistarmenn að gleðjast
þegar þjóðlögin okkar, grunnurinn að tónlistarmenningu
þjóðarinnar, fá þann sess sem þeim ber.“
Íslensk þjóðlög eignast heimili
Morgunblaðið/Örn Þórarinsson
Unnið er af fullum krafti við undirbúning Þjóðlagahá-
tíðar í Siglufirði. Krakkarnir voru að þökuleggja á lóð
Þjóðlagasetursins sem stendur til að vígja formlega nk.
laugardag, en þjóðlagahátíðin hefst á miðvikudaginn.
Þjóðlagasetur sr. Bjarna Þor-
steinssonar vígt á Siglufirði