Morgunblaðið - 04.07.2006, Qupperneq 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Þ
egar Heinrich Hoffmann
von Fallersleben tyllti
sér á klettasnös við hafið
á eyjunni Helgoland einn
fagran haustdag 1841 og
byrjaði að yrkja kvæðið „Deutsc-
hland, Deutschland, über alles…“
hefur hann tæpast órað fyrir því
mikla fjaðrafoki sem þetta ættjarð-
arkvæði átti seinna eftir að valda.
Heinrich Hoffmann fæddist árið
1798 í bænum Fallersleben, skammt
frá þeim stað sem nú heitir Wolfs-
burg og varð til í tengslum við
Volkswagen-verksmiðjurnar á síð-
ustu öld.
Að loknu stúdentsprófi lagði hann
stund á guðfræði og málvísindi í
Göttingen og síðar lærði hann þýsku
og þýskar bókmenntir í Bonn.
Eftir að háskólanáminu lauk bjó
hann um tíma í Berlín en fluttist síð-
an til Breslau, þar sem hann gerðist
bókavörður og háskólakennari.
Seinna varð hann svo bókavörður í
klaustrinu Corvey, skammt frá bæn-
um Höxter, sem nú er í fylkinu Norr-
hein-Westfalen. Þar bar hann beinin
í byrjun árs 1874, fáeinum mánuðum
áður en Íslendingar flykktust á Þing-
völl til að hylla konung sinn og fagna
nýrri stjórnarskrá.
Von Fallersleben byrjaði snemma
að yrkja og naut ungur töluverðrar
hylli fyrir kvæði sem voru ætluð
yngstu kynslóðinni.
Í upphafi skáldferils síns kenndi
hann sig við þorpið sem hann var
ættaður frá og kallaði sig von Fall-
ersleben. Eða eins og hann sagði í
einu ljóða sinna: „An meine Heimat
dacht’ich eben / da schrieb ich
mich… von Fallersleben“.
Kvæðið sem von Fallersleben orti
fyrrnefndan haustdag á klettinum
við hafið á eyjunni Helgoland var óð-
ur skáldsins til heimalands síns. Með
kvæðinu vildi hann brýna fyrir lönd-
um sínum að stuðla að einingu
Þýskalands sem þá hafði lengi verið í
mikilli upplausn.
Miðað við þann þjóðernisanda sem
þá var farinn að gusta um þýsku
smáríkin þótti mönnum á þessum
tíma ekkert að því að skáldið kvæði
fast að orði:
„Deutschland, Deutschland, über
alles / über alles auf der Welt…“
Þetta hefur að líkindum virkað svip-
að á Þjóðverja þeirra tíma og ætt-
jarðarljóðin sem Íslendingar sungu
hástöfum þegar sjálfstæðisbaráttan
stóð sem hæst: „Fram, fram, aldrei
að víkja / fram, fram, bæði menn og
fljóð / tengjumst tryggðaböndum /
tökum saman höndum / stríðum,
vinnum vorri þjóð.“
Á sama hátt og Íslendingar sungu
um nauðsyn tryggðabanda rómaði
skáldið von Fallersleben „þýsku
tryggðina“. Og ekki bara tryggðina,
heldur líka vín, víf og söng:
„Deutsche Frauen, deutsche Treue /
deutscher Wein und deutscher Sang
/ sollen in der Welt behalten / ihren
alten schönen Klang.“
Textinn verður þjóðsöngur
Enda þótt þessi texti sem var saminn
við kafla úr „keisarakvartettinum“
eftir Haydn væri sunginn á manna-
mótum næstu áratugina leið þó nær
heil öld þangað til hann varð opinber
þjóðsöngur Þýskalands.
Það var þingforsetinn og jafn-
aðarmaðurinn Friedrich Ebert sem
lýsti því yfir 11. ágúst 1922 að þessi
söngur skyldi verða þjóðsöngur
þýsku þjóðarinnar.
Ýmsir voru reyndar strax á dögum
Weimarlýðveldisins efins um ágæti
kvæðisins sem þjóðsöngs.
Rithöfundurinn Kurt Tucholsky
hélt því fram að það væri firra að
hefja Þýskaland upp yfir önnur lönd
með þeim hætti sem þarna væri gert.
Hitt væri nær að undirstrika sam-
stöðu þýskra með öðrum þjóðum:
„Nein, Deutschland steht nicht über
allem und ist nicht über allem – nie-
mals. Aber mit allen soll es sein – un-
ser Land.“
Eftir að nasistar komust til valda í
Þýskalandi 1933 tóku forvígismenn
þeirra upp á því að skeyta fyrsta er-
indinu úr kvæði von Fallerslebens
framan við hinn illræmda Horst
Wessel-söng „Die Fahne hoch“, sem
var einn þekktasti baráttusöngur
brúnstakkanna.
Þegar stríðinu lauk naut umrædd-
ur söngur því afar lítillar hrifningar
og Þjóðverjar urðu að sætta sig við
að vera án þjóðsöngs fram yfir 1950.
Þriðja erindið verður
„nýr“ þjóðsöngur
Árið 1952 skrifaði Adenau
Theodor Heuss Þýskalan
bréf þar sem hann mæltis
Heuss beitti sér fyrir því
þeirra von Fallerslebens
yrði aftur gerður að opinb
söng.
Heuss svaraði því til að
erindin í kvæðinu væru e
sem texti í þjóðsöng. End
uppi að það væri fráleitt a
verjar færu að syngja um
Þýskalands eins og þau v
um fyrr: „Von der Maas b
Memel / von der Etsch bi
Belt“. Stóran hluta þessa
misstu Þjóðverjar eftir að
lægra haldi í heimsstyrjö
18.
Þrátt fyrir að Heuss væ
inn af því að endurvekja f
söng féllst hann þó um síð
3. erindi kvæðisins að „ný
söng Þýskalands.
Árið 1991, eftir að þýsk
sameinuðust, beitti Richa
Weizsäcker, forseti Þýsk
fyrir því að 3. erindi kvæð
erslebens við tónlist Hay
gert að þjóðsöng hins nýj
sambandslýðveldis.
Allt í einu sjálfsagt
að kyrja sönginn
Til skamms tíma hefur þý
söngurinn ekki mikið hey
Þýskalandi, nema þá hels
inberar athafnir – og þá r
ast leikinn, en ekki sungin
Það var því nýmæli þeg
Heimsmeistarak
og þýski þjóðsön
Lengi vel hefur þýski
þjóðsöngurinn ekki
heyrst nema við hátíð-
leg tækifæri og þá yf-
irleitt eingöngu leikinn.
Nú er hann hins vegar
kyrjaður fullum hálsi á
götum Þýskalands og
er óhætt að fullyrða að
hann muni heyrast
þegar þýska landsliðið
mætir því ítalska í
Dortmund í dag.
Arthúr Björgvin Bolla-
son fjallar um sögu
þýska þjóðsöngsins.
Stuðningsmenn þýska landsliðsins fagna sigrinum á Argentínu
kirchen. Talað hefur verið um nýja þjóðernisvakningu í Þýskala
skyndilega kyrjar fjöldinn þýska þjóðsönginn kinnroðalaust á g
ÞJÓRSÁRVER: EKKI EFTIR
NEINU AÐ BÍÐA
Engar pólitískar forsendur virðastlengur fyrir því að nokkurn tím-ann verði ráðizt í gerð Norð-
lingaölduveitu. Stjórnarandstaðan hef-
ur fyrir alllöngu öll snúizt gegn hvers
konar virkjunaráformum í eða í grennd
við Þjórsárver. Nú er jafnframt svo
komið að bæði fyrrverandi umhverfis-
ráðherra úr röðum sjálfstæðismanna og
núverandi umhverfisráðherra, úr
Framsóknarflokknum, segjast á móti
virkjunaráformum og í staðinn vilja
stækka friðlandið í Þjórsárverum. Þá
hlýtur að vera stutt í að ríkisstjórnin í
heild komist að sömu niðurstöðu.
Jónína Bjartmarz umhverfisráðherra
hefur rétt fyrir sér er hún segir í Morg-
unblaðinu í gær: „Mín afstaða er sú að
nú sé svo komið í þessum orkuöflunar-
málum þjóðarinnar og viðhorfum al-
mennings og ég held mikils meirihluta
fólks að við eigum að stækka friðlandið
og láta af öllum orkunýtingaráformum
sem snerti þetta svæði.“
Afstaða almennings til hálendis Ís-
lands hefur einfaldlega breytzt með
þeim hætti, að það er óhugsandi að gera
virkjun, sem ógna myndi lífríki Þjórs-
árvera á einhvern hátt.
Sigríður Anna Þórðardóttir hafði í
sinni ráðherratíð hafið undirbúning að
stækkun friðlandsins í Þjórsárverum.
Hún tekur undir með eftirmanni sínum
og telur að hætta eigi við öll áform um
virkjun í Þjórsárverum.
Fyrir ríkisstjórnina er ekki eftir
neinu að bíða. Þegar þing kemur saman
í haust á hún að leggja fyrir það frum-
varp um stækkun friðlandsins í Þjórs-
árverum og afturkalla heimild til virkj-
anaframkvæmda. Það leikur varla vafi á
að Alþingi samþykkir slíkt.
Við þessar aðstæður er það ekki
skynsamlegt fyrir forsvarsmenn Lands-
virkjunar að tönnlast á því að Norð-
lingaölduveita hafi ekki verið slegin af,
þótt stjórn fyrirtækisins hafi ákveðið að
leggja áform um hana til hliðar um sinn.
Fyrirtækið ætti fremur að stuðla að
sáttum með því einfaldlega að afþakka
þennan virkjunarkost, sem augljóst er
að engin samstaða ríkir lengur um,
hvorki á vettvangi stjórnmálanna né
meðal almennings í landinu.
DAUÐASLYS
Það er óskaplegt til þess að vita, aðtvö banaslys hafi orðið á þjóðveg-
um landsins um síðustu helgi. Ekki
byrjar sumarið vel.
Hvað veldur því, að okkur virðist
ekki ætla að takast að koma á viðunandi
aga í umferðinni?
Í fyrsta lagi er keyrt á of miklum
hraða. Stöðugur áróður hefur lítil áhrif
í þeim efnum. Fyrir nokkru kom fram
hér í Morgunblaðinu, að hægt er að út-
búa hvern einasta bíl þannig, að ekki er
hægt að keyra hann hraðar en á 90 kíló-
metra hraða, sem er sá hraði, sem telst
löglegur. Hver eru rökin fyrir því að
gera það? Rökin eru þau, að ökumaður,
sem fylgir öllum settum reglum, ekur
ekki hraðar en á 90 km hraða, er með
bílbelti o.s.frv., er algerlega varnarlaus
í umferðinni vegna þess, að annar öku-
maður hlítir ekki settum reglum.
Í öðru lagi eru ökumenn fólksbíla og
farþegar þeirra í stöðugri lífshættu
vegna stóru flutningabílanna, sem aka
um þjóðvegina. Fjöldi þeirra er orðinn
slíkur að það verður vart þverfótað fyr-
ir þeim. Það er alveg sama hvað útgerð-
armenn þessara bíla segja: hinn al-
menni borgari upplifir það dag hvern að
þessir bílar skeyta lítið um aðra vegfar-
endur. Þeir draga ekki úr hraða þegar
þeir mæta öðrum bílum. Dæmin sýna og
sanna, að ekki er alltaf hlýtt settum
reglum um frágang á farmi þessara bíla
og þeir aka of hratt, þótt ekki skuli gert
lítið úr því, að sumir þeirra eru búnir
hraðatakmörkunum.
Fleira er hægt að nefna, sem veldur
öryggisleysi á þjóðvegunum, þótt það
verði ekki gert að sinni. En það er því
miður óhjákvæmilegt að taka þennan
vanda fastari tökum en gert hefur ver-
ið. Hraðatakmarkanir í alla fólksbíla
hljóta að koma til umræðu. Sérstakar
ráðstafanir vegna flutningabílanna eru
brýnar.
STUÐNINGUR ALÞJÓÐAHÚSS
Nokkur dæmi eru um það að er-lendar konur séu beittar ofbeldi,
kúgun, vinnuþrælkun eða annars kon-
ar misnotkun í hjónabandi á Íslandi að
því er kemur fram í máli Margrétar
Steinarsdóttur, lögfræðings Alþjóða-
húss, í Morgunblaðinu í gær. Hún seg-
ir að dæmin séu mismunandi alvarleg,
en til sín hafi leitað erlendar konur af
þessum ástæðum og reglulega komi
fram dæmi þess að íslenskir karlmenn
kvænist erlendum konum til þess að
láta þær sjá um sig. Versta tegund
vinnuþrælkunar, sem hún hafi heyrt
af, hafi falið í sér að eiginmenn hafi
selt aðgang að líkama eiginkvenna
sinna ásamt því að beita þær annars
konar ofbeldi. Á þeim tveimur árum,
sem hún hefur starfað sem lögfræð-
ingur Alþjóðahúss, hefur það gerst í
tvígang.
Það er nauðsynlegt að konur, sem
lenda í þeim aðstæðum, sem Margrét
lýsir, geti leitað hjálpar og hún segist
telja að þær viti í auknum mæli í hvaða
hús þær eigi að venda. Oft sé það hins
vegar þannig að erlendu konurnar hafi
öfugt við íslenskar konur ekkert
stuðningsnet á bak við sig og sumar
þeirra hafi verið það stutt hérlendis að
þær séu hræddar við að vera vísað úr
landi ef þær skilji við eiginmenn sína.
Alþjóðahús hefur unnið þarft starf í
að aðstoða fólk, sem flutt hefur til Ís-
lands og lendir í vandræðum. Það er
nauðsynlegt að þar sé hægt að mæta
þeim vandamálum, sem þangað er leit-
að með, og einnig þarf að auðvelda
húsinu að kynna starfsemi sína. Al-
þjóðahús er fyrirtæki á vegum Rauða
krossins og hefur ekki þegið framlög
frá ríkisvaldinu, en gert þjónustu-
samninga við fjögur sveitarfélög á höf-
uðborgarsvæðinu, Reykjavík, Kópa-
vog, Hafnarfjörð og Garðabæ.
Þörfin fyrir starfsemi Alþjóðahúss
er greinileg. Fyrirtækið stuðlar að því
að auðvelda aðlögun fólks að fjöl-
breyttara samfélagi, bæði útlendinga,
sem hingað koma, og eins þeirra, sem
fyrir eru. En það hlutverk er ekki síð-
ur mikilvægt að veita þeim, sem hing-
að flytjast og komast í hann krappan,
stuðning.