Morgunblaðið - 04.07.2006, Síða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HUGMYNDIR Sjóvár um að vera
í forystu fyrir breikkun Suðurlands-
vegar um Hellisheiði hafa hrundið af
stað umræðu um gagnsemi þess að
einkaaðilar komi að uppbyggingu og
rekstri umferðarmannvirkja. Nú síð-
ast 3. júní birtist grein í Morg-
unblaðinu eftir Halldór Blöndal al-
þingismann um einkarekstur vega.
Ástæðan fyrir áhuga Sjóvár á Suð-
urlandsvegi yfir Hellisheiði er ein-
föld. Hundruð tjóna og óhappa verða
á þessum vegi á hverju ári. Árið 2003
urðu um 190 tjón á Suðurlandsvegi,
milli Rauðavatns og Selfoss. Í þeim
slösuðust 175 ein-
staklingar og tjón
tryggingafélaganna
námu tæpum 500 millj-
ónum króna. Auk
þeirra má varlega
reikna með að tjón
tjónþola hafi verið um
100 milljónir kr. Sam-
félagskostnaður vegna
þessara tjóna er vænt-
anlega meiri þar sem
slys á þessu svæði eru
alvarlegri en meðaltalið
þar sem umferðarhrað-
inn er meiri. Í allt má áætla kostnað
vegna tjóna á Suðurlandsvegi um 1,1
milljarð króna þetta ár. Sjóvá hefur
áætlað að sparnaður af breikkun Suð-
urlandsvegar fyrir félagið geti numið
30–50 milljónum á ári í minni tjónum
ef rétt er að málum staðið.
Nefna má önnur atriði sem styðja
það sjónarmið að samkeppni um upp-
byggingu umferðarmannvirkja sé af
hinu góða. Með þátttöku félaga á
borð við Sjóvá í uppbyggingu umferð-
armannvirkja er búið að virkja félag
sem hefur á að skipa sérfræðingum
með þekkingu og reynslu á sviði for-
varna í umferðinni. Í þeirri umræðu,
sem fram hefur farið innan félagsins
um hugsanlega forystu í uppbygg-
ingu Suðurlandsvegar, hafa komið
fram margar hugmyndir sem bætt
geta umferðaröryggi á veginum. Í því
sambandi má nefna betri merkingar
og upplýsingar til vegfarenda um að-
stæður til aksturs, hugsanlega
breytilegan hámarkshraða eftir akst-
ursskilyrðum, vegmerkingar fyrir er-
lenda ferðamenn, veglýsingu, vegrið,
hvatningu til ökumanna um að halda
góðu bili milli bifreiða o.s.frv. Hér eru
tækifærin óteljandi og mikilvægt fyr-
ir félag eins og Sjóvá, sem fæst við
tjón og forvarnir á hverjum einasta
degi, að fá tækifæri til að sýna hve
forvarnir geta skilað miklum árangri.
Þá hefur félagið nefnt að það sé
reiðubúið til þess að tengja hugsanleg
skuggagjöld við tjónatíðni á veginum.
Þetta eru nýstárlegar hugmyndir og
fela í sér að þeir sem taka að sér upp-
byggingu og rekstur vegarins vilji
taka á sig aukna ábyrgð. Sjóvá hefur
mikilla hagsmuna að gæta að umferð
um Suðurlandsveg gangi greiðlega
og tjónlítið. Þess vegna
er það ljóst að félagið
mundi gera ríkar kröfur
til þess að umferð-
argæsla á veginum yrði
til fyrirmyndar og að
samstarf okkar og lög-
gæslu yrði eflt. Lög-
reglan fyrir austan hef-
ur lagt ríka áherslu á
umferðargæslu sem
skilar árangri.
Þá hefur félagið
áhuga á því að nýta
þekkingu og nýjar hug-
myndir, innan félagsins og hjá þeim
alþjóðlegu stofnunum sem félagið er í
tengslum við í hönnun þessa mann-
virkis. Í stað mislægra gatnamóta
mætti hugsa sér breið hringtorg og
hliðarvegi sem gæti hvort tveggja
sparað fjármuni og bætt öryggi.
Því miður virðist sem partabreikk-
un vegarins undanfarin ár kunni að
skapa vissa hættu. Það er ein ástæða
þess að Sjóvá sýnir heildstæðri fram-
kvæmd áhuga. Eftir breytingar síð-
ustu ár eru á veginum vissar hættur
sem eðlilega skapast við smávið-
bætur eins og þær sem gerðar hafa
verið.
Það er ástæða til að þakka sam-
gönguráðherra fyrir að opna umræðu
um mögulegar nýjar leiðir í sam-
göngumálum, eins og einka-
framkvæmd Suðurlandsvegar. Í mín-
um huga á ríkið að líta á áhuga
einkaaðila til að takast á við svona
verkefni sem tækifæri en ekki sem
ógnun. Tækifærið felst í því að fá
fram nýjar hugmyndir í uppbyggingu
og rekstri umferðarmannvirkja, flýta
brýnni framkvæmd, fækka slysum og
bæta samkeppnisstöðu stórs svæðis.
Hvers vegna
Sjóvár-brautin?
Þór Sigfússon skrifar um hug-
myndir Sjóvár um að vera í for-
ystu fyrir breikkun Suður-
landsvegar um Hellisheiði
’Í mínum huga á ríkið aðlíta á áhuga einkaaðila til
að takast á við svona
verkefni sem tækifæri en
ekki sem ógnun.‘
Þór Sigfússon
Höfundur er forstjóri Sjóvár.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞETTA Ísland er undarlegt sam-
félag að verða. Bráðum má maður
ekki stofnsetja veitingahús nema
reyklaus, sumir vilja kynjakvóta-
skylda fyrirtæki, orkuverð er leynd-
armál, starfslokasamningar auðvitað
líka, þjóðaratkvæðagreiðslu skal
ekki framkvæma nema rétt nið-
urstaða sé tryggð, ameríkaninn er að
fara og gasleki úr sundlaug leggur
undir sig fréttatímana sem ráða-
menn eru farnir að forðast eins og
heitan eldinn.
Stundum veltir maður fyrir sér
hvers vegna hlutirnir séu eins og þeir
eru? Af hverju er hægt að þrengja að
Íbúðalánasjóði og fyrirhugaðri
skattalækkun en láta eftirlaunakjör
opinberra starfsmanna óátalin, ekki
síst forréttindapakka þingmanna,
ráðherra og dómara? Ekki mikilvæg
í efnahagslegu tilliti segir málsvari
lítilmagnans í Vinstri grænum. Hinir
vísa málinu frá eða forðast mynda-
vélarnar.
Kannski er þingmaður okkar Ön-
firðinga eini maðurinn með rænu, vill
frysta hátæknisjúkrahús, Sunda-
braut og hverjar þær endaleysur
aðrar sem hætta efnahag þjóð-
arinnar. Þarna er augljóslega sterk-
asti leikurinn í stöðunni, þjóðin sér
það, Einar sér það, hvers vegna ekki
aðrir þingmenn? Hvað gerir há-
tæknisjúkrahús, tónlistarhús eða
Sundabraut nema að þrusa nýákveð-
inni launasátt út í verðlagið? Er Ís-
lendingur eitthvað bættari akandi
Sundabrautina sjáandi 95 þúsund
króna skattleysismörkin rekin á haf
út?
Þá fer maður að hugsa: Hvers
vegna eru ráðamenn svona tregir að
taka þann kost sem heillar þjóðina
mest? Greindarvísitalan ætti að vera
í lagi, mestmegnis er þetta spreng-
lært fólk. Kannski skýringin sé djúp-
stæðari, kannski refskák stjórnmál-
anna, plott og persónuleg
olnbogaskot skeki myndina svo mikið
að meirihluti þingmanna sé óvirkur,
hætti engu né vogi. Með nýjum tím-
um koma að auki nýjar áherslur,
stjörnublaðamenn, stjörnulögfræð-
ingar og nú stjörnuþingmenn, besta
heimasíðan, best klæddi þingmað-
urinn og sá kynþokkafyllsti. En
hvort þingmaður sé snigill eða hrúta-
vinur breytir litlu um mín lífskjör,
þau varða einungis réttar ákvarð-
anir.
Annað sem stingur í augu er fram-
haldslíf ráðamanna. Einu gildir hvar
borið er niður, Tryggingastofnun,
Landsvirkjun, sendiherraembætti,
starfslok, Seðlabankinn, nefndir og
fyrirtækjastjórnir, við sjáum þetta
fólk dúkka upp í endalausum röðum,
karlar, konur, makar, frændur,
frænkur og börn. Þetta er eins og
risastór nútíma konungsfjölskylda,
þjökuð af öllu nema hugsjónum.
Því segi ég þetta við heimasíðu-
lausan þingmann okkar Önfirðinga:
Láttu nú kné fylgja kviði, þú stendur
ekki einn, öll þjóðin stendur með þér.
LÝÐUR ÁRNASON,
Hrannargötu 2, Flateyri.
Áfram, Einar Oddur!
Frá Lýði Árnasyni:
ÞAÐ ER því miður ekki óal-
gengt í umræðu um sjávarútveg að
blandað sé saman hugmyndum og
hugtökum sem tengjast misvel.
Þannig er rík tilhneiging til þess
að kenna hinu svokallaða kvóta-
kerfi eða aflamarkskerfi um þegar
birtar eru neikvæðar skýrslur um
stöðu fiskistofna og hefur slík um-
ræða farið fram bæði á Alþingi og
í fjölmiðlum.
Í Morgunblaðinu var nýlega yf-
irgripsmikil umfjöllun um þróun
þorskafla frá árinu 1984, eða frá
því að kvótakerfið var tekið upp
undir fyrirsögninni „Þorskafli
dregist saman um 38% frá fyrstu
árum kvótakerfisins“. Á baksíðu
var stutt frétt og útdráttur úr um-
fjölluninni á miðopnu undir fyr-
irsögninni ,,Þorskafli 38% minni en
við upptöku kerfisins“.
Ætla má af þessari
fyrirsögn að umrædd-
ur samdráttur sé að-
eins afleiðing af kvóta-
kerfinu. Sérstaklega
er tekið fram í um-
fjölluninni að yfirlýst
markmið kvótakerf-
isins hafi verið að
verja fiskstofna og að
áhugavert sé að skoða
þróunina ,,þó ekki sé
þar með sagt að þær
breytingar, sem orðið
hafa, séu beinlínis til
komnar vegna þessa
fiskveiðistjórnunarkerfis“. Í grein-
inni sjálfri er þó minnst talað um
kvótakerfið, en mun meira um
veiðar umfram tillögur Hafrann-
sóknastofnunar og mismunandi
mat á stofnstærð.
Eins og kemur fram í greininni
hefur umframveiði verið mikil, en
auk þess var stofninn lengi ofmet-
inn. Veiði umfram ráðgjöf, ofmat
stofnsins, umhverfisþættir og of-
veiði áratugum saman áður en
kvótakerfið var sett á eru allt
þættir sem skýrt geta minni veiði.
Umframveiðin er að stærstum
hluta vegna báta sem ekki hafa
verið í aflamarkskerfinu heldur
verið á sóknarmarki, en því miður
er þessa hvergi getið í umfjöllun
Morgunblaðsins. Kvótakerfið kem-
ur þarna ekkert við sögu. Það er
afar mikilvægt að gera skýran
greinarmun á aflamarkskerfinu,
sem er aðferð til að hámarka af-
rakstur þess sem ákveðið er að
veiða, og vísindunum sem ákvörð-
un um hámarksafla byggist á.
Fiskveiðistjórnunarkerfi búa nefni-
lega ekki til fisk.
Með því að velja aðeins fyrstu ár
kvótakerfisins sem viðmið í þessari
umfjöllun er verið að færa þarfa
umræðu um stöðu þorskstofnsins
inn í gamalkunnugan farveg. Allt
frá upphafi mælinga hefur stofn-
stærðin verið að sveiflast. Þeir
sem lesa skýrslu Hafrann-
sóknastofnunar um stöðu nytja-
stofna sjávar geta auðveldlega
fundið sér mörg önnur áhugaverð-
ari viðmiðunarár en árið 1984 ef
þeir vilja reyna að átta sig á hvað
gæti hafa farið úrskeiðis. Árið
1955 var hrygningarstofninn um 1
milljón tonn og veiði-
stofninn um 2,4 millj-
ónir tonna. 10 árum
síðar var hrygning-
arstofninn kominn
niður fyrir 500.000
tonn og veiðistofninn
niður í um 1 milljón
tonna og ekki var um
kvótakerfi að ræða á
þessum tíma (sjá
meðfylgjandi mynd).
Benda má á að ef
blaðamaður Morg-
unblaðsins hefði skoð-
að tölur um ýsuveiði
hefði komið fram að
veiði úr þeim stofni hefur farið upp
um 101% frá því að kvótakerfið
var sett á. Á að þakka kvótakerf-
inu þessa aukningu? Í ljósi umfjöll-
unarinnar um þorskinn væri ekki
ósanngjarnt að óska eftir umfjöll-
un um stöðu ýsustofnsins í Morg-
unblaðinu með fyrirsögnum á bak-
síðu og miðopnu sem segðu:
„Ýsuafli 101% meiri en við upp-
töku kvótakerfisins“. Ljóst er að
ástand þorskstofnsins þyrfti að
vera betra og mjög æskilegt er að
það fari fram ábyrg umræða um
stöðu hafrannsókna og þau atriði
er geta haft áhrif á vöxt og við-
gang stofnsins. Samspil þeirra
þátta sem hafa þarna mest áhrif er
flókið. Fyrir utan veiðar koma
þarna inn umhverfisþættir eins og
hlýnun sjávar, útbreiðsla loðnu og
stækkandi hvalastofnar svo eitt-
hvað sé nefnt.
Umræðan um kvótakerfið lýtur
mun meira að greininni sjálfri og
því umhverfi sem útgerðin lifir og
hrærist í. Spurningar um það
hvernig hægt sé að skapa mik-
ilvægri atvinnugrein stöðugleika, í
umhverfi þar sem veitt er úr villt-
um stofnum og sveiflur í stærð og
hegðun, eru óhjákvæmilegar enda
getur greinin aðeins þannig staðið
undir þeim kröfum sem gerðar eru
til hennar. Það væri hins vegar
mjög æskilegt fyrir alla umfjöllun
um þessi mál, hvort sem þau fara
fram á vettvangi sjávarútvegs,
þjóðmála eða fjölmiðla, ef hægt
væri að komast upp úr þeim hjól-
förum sem hún hefur verið í og
hefur of mikið stjórnast af áliti
manna á því hvernig aflahlutdeild
var skipt niður á útgerðarfyrirtæki
árið 1984, þegar draga þurfti sam-
an veiðar og taka upp markvissari
stjórn vegna stöðu fiskistofna.
Færa þarf umræðuna inn á nýjar
brautir svo hægt sé af festu og
skynsemi að takast á við þau mik-
ilvægu viðfangsefni sem blasa við
greininni í dag.
Ýsuafli 101% meiri en við
upptöku kvótakerfisins
Vilhjálmur Jens Árnason
skrifar um þróun fiskistofna
’Það er afar mikilvægtað gera skýran grein-
armun á aflamarkskerf-
inu, sem er aðferð til að
hámarka afrakstur þess
sem ákveðið er að veiða,
og vísindunum sem
ákvörðun um hámarks-
afla byggist á.‘
Vilhjálmur Jens
Árnason
Höfundur er aðstoðarfram-
kvæmdastjóri LÍÚ.
Stærð viðmiðunarstofns (fjögurra ára og eldri) og hrygningarstofns á
hrygningartíma árin 1955-2006
Heimild: Skýrsla Hafrannsóknastofnunar
Stærð veiðistofns (þriggja ára og eldri), hrygningarstofns og afli árin
1984-2006
Heimild: Skýrsla Hafrannsóknastofnunar
Guðjón Sveinsson: Rík þjóð en
fátæk í anda
Kristinn Pétursson: „Endur-
vinna gagnagrunn ICES og
Hafró“
Þorsteinn Gestsson fjallar um
vímuefni.
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar