Lesbók Morgunblaðsins - 17.03.2007, Qupperneq 15

Hlustarinn
Undanfarið hef ég verið að hlusta á geisla-diskinn Kära du með sænsku söngkon-
unni Louise Hoffsten. Ég uppgötvaði þennan
geisladisk fyrst fyrir um það bil tíu árum og
hef alltaf reglulega tekið tímabil þar sem þessi
diskur nánast festist í spilaranum hjá mér.
Louise Hoffsten varð fyrst þekkt í Svíþjóð
fyrir flutning á rokktónlist á níunda áratugn-
um, en hún hefur einnig fengist við blús,
vísna- og þjóðlagatónlist. Á Kära du flytur
hún, ásamt tríói Esbjörns Svensson, gamlar
norrænar vísur.
Þess má geta að á þessum geisladiski er að
finna lagið Kristallen den fina sem hefur hlot-
ið íslenska heitið Gef að stjörnurnar skíni í
flutningi Ragnheiðar Gröndal.
Ég er mjög hrifin af sænskum vísum, sér-
staklega í nútímalegum flutningi, og ég mæli
með að þeir sem hafa áhuga á slíku verði sér
einnig úti um frábæra smáskífu með Håkan
Hällström þar sem hann flytur meðal annars
vísurnar Trubbel eftir Olle Adolphson og Visa
vid vindens ängar eftir Mats Paulsson og öðl-
ast þær algjörlega nýtt líf í hans flutningi.
Freyja Dögg Frímannsdóttir,
yfirmaður markaðssviðs Íslensku óperunnar
Morgunblaðið/Kristinn
Freyja Dögg „Ég er mjög hrifin af sænskum vísum, sérstaklega í nútímalegum flutningi.“
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. MARS 2007 15
SUM tónverk eru svo fræg að þau
eru eiginlega aldrei flutt opinberlega.
Ég man ekki eftir að hafa farið á tón-
leika þar sem Für Elise eftir Beetho-
ven hefur verið leikið. Sumar tón-
smíðar hafa orðið svo vinsælar að þær
hafa hreinlega verið bannaðar, eins
og mér skilst að hafi gerst á tímabili
með þriðju ballöðu Chopins í Tónlist-
arskólanum í Reykjavík – eða var það
eitthvert impromptu eftir Schubert?
Allir vildu spila þetta tiltekna verk og
á endanum gáfust píanókennararnir
upp og neituðu að hlusta á það oftar.
Rétt áður en tónleikar ítalska pí-
anóleikarans Domenico Cotispoti í
Salnum í Kópavogi hófust á föstu-
dagskvöldið rakst ég á vinkonu mína
sem sagðist ekki vilja missa af lifandi
flutningi á h-moll-sónötu Liszts, ein-
hverju magnaðasta píanóverki tón-
bókmenntanna. Kollegi hennar hafði
hins vegar neitað að fara, sagst frekar
vilja sjá spurningakeppni framhalds-
skólanna í sjónvarpinu, það væri líka
„alltaf verið að spila þessa h-moll-
sónötu“. Fyrir honum var sónatan
eitt af þessum óþolandi tónverkum,
rétt eins og Für Elise.
Vissulega er sónatan eftir Liszt eitt
þekktasta tónverk sögunnar, en ólíkt
hinu auðspilanlega Für Elise eru
mjög fáir sem ráða við hana. Það er
því ekki rétt að alltaf sé verið að leika
hana, öðru nær. Þess vegna má segja
að tónleikar með sónötunni séu við-
burður í íslensku tónlistarlífi. Sér-
staklega þar sem Cotispoti flutti hana
með þvílíkum eindæmum að lengi
verður í minnum haft.
Sónatan er óvenjuleg að því leyti að
hún tekur um hálftíma í flutningi en
er aðeins í einum kafla. Tónlistin er
dularfull, hún hefst á örveikum tónum
djúpt í bassanum sem síðan breytast í
ægileg átök. Það er eins og herskarar
ljóss og myrkurs eigist við og him-
neskt yfirbragðið í lokin þýðir að hið
góða sigrar á endanum.
Píanóleikur Cotispotis var einstak-
ur. Ekki aðeins hafði hann flókin
tæknileg atriði fullkomlega í hendi
sér, heldur var túlkun hans á þessu
margbrotna verki óvanalega sann-
færandi. Stígandin var þaulhugsuð og
hápunktarnir gífurlega kröftugir.
Styrkleikabreiddin var afar mikil, en
án þess að tónninn yrði harður í
sterkustu köflunum, eða flatur í þeim
veikustu. Þvert á móti var hljómurinn
í píanóinu sérlega safaríkur, ýmist
dúnmjúkur og fagurómandi, en einn-
ig breiður og alltumlykjandi. Í stuttu
máli var þetta ein áhrifamesta túlkun
á sónötu Liszts sem ég hef heyrt.
Cotispoti flutti einnig smáverk eftir
Albeniz og gerði það af sjaldheyrðum
sjarma. Og etýður op. 39 (nr. 1, 2, 3, 5,
8 og 9) eftir Rachmaninoff voru svo
glæsilegar, bæði ofsafengnar en líka
þrungnar viðeigandi dulúð, að maður
gersamlega tapaði sér. Óneitanlega
voru þetta frábærir tónleikar með
einstökum píanóleikara. Greinilegt er
að Cotispoti, sem er um þrítugt, er í
örum vexti sem listamaður. Hann
hefur nú komið nokkrum sinnum til
Íslands og hann verður betri og betri.
Ljóst er að þeir sem heima sátu og
gláptu á sjónvarpið misstu af miklu.
Herskarar ljóss
og myrkurs
TÓNLIST
Jónas Sen
Salurinn í Kópavogi
Tónlist eftir Liszt, Albeniz og Rachm-
aninoff í flutningi píanóleikarans Dome-
nico Cotispoti. Föstudagur 9. mars.
Píanótónleikar
Bókaskápur Steinars Braga
Morgunblaðið/Einar Falur
Steinar Bragi „Bækur eru fuglinn áður en hann hóf sig til flugs, en eftir að hann var fjarlægður úr hillunni.“
Grúskarinn
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
Þegar maður er krakki er það stórfenglegtilhugsun að geta talað „útlensku“. Til
bráðabirgða, meðan tilhlýðilega tungumála-
kunnáttu skorti, mátti í den vel notast við sína
eigin. Þeir flinkustu kunnu jafnvel margar út-
lenskur. Þessa kunna margir enn í dag:
Alabaddarí, fransí.
Koppur undir rúmi
til að piss’ í.
Gunnar Torfason sendi mér mun flottari út-
gáfu af „frönskunni“ og ljóst að mikið hefur
verið lagt í að stafsetja „eðlilegar“ en mín kyn-
slóð gerði:
Vi, vi
a la battari
franchi
Coupur undir rúmi
del a pissí.
Gunnar laumaði að mér annarri skemmtilegri
vísu og segir svo um tilurð hennar:
„Við, sem vorum farnir að ganga í skóla þegar
breski herinn gekk hér á land 10. maí 1940 (ég
segi farnir af því að ég man bara eftir máltaki
strákanna og held að stelpurnar hafi verið
prúðari í munninum á þeim dögum en við
strákarnir), fórum fljótlega að þylja eitthvað
sem við töldum ýmist vera ensku eða frönsku:
This very fresh
two hross spiser gress
paa Laugarness.
Vinsældir dönskunnar voru nú ekkert sérlega
miklar hjá krökkum baby-boom-kynslóð-
arinnar á 7. áratugnum. Þó eimdi eftir af „út-
lenskum“ sem höfðu fest sig í sessi fyrr á öld-
inni. Þar á meðal var þessi aðferð við að velja
þann sem átti að ver’ann:
Eninga meninga skúkken dí
obbel dobbel domm og dí.
Draga pott med ud og ind,
Express,
obbel dobbel dex.
Sennilega á leikurinn Pílaranda líka rætur í
alvöru dönsku. Skringilegur leikur, Pílaranda,
en manni fannst hann nú skemmtilegur samt.
Tveir taka höndum saman og mynda brú og
aðrir tveir í kross yfir. Svo rugga bátarnir
tveir meðan kveðið er til enda og einn í einu
tekinn „í skaren“ með því að örmum mótherj-
anna er svipt yfir og afturfyrir viðkomandi.
Pílaranda, pílaranda,
maren, gúlaren,
tökum Jón í skaren.
Þegar allir eru komnir í „skaren“ er farið
meðversið einu sinni enn og allir teknir úr
honum í einu með hoppi, híi og látum.