Lesbók Morgunblaðsins - 02.06.2007, Blaðsíða 4

4 LAUGARDAGUR 2. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Jón BK Ransu
ransu@mbl.is
F
eneyjatvíæringurinn er einhver
virtasti og stærsti myndlistar-
viðburður heims. Yfir 70 þjóðir
senda sinn fulltrúa á sýninguna
og eiga sinn þjóðarskála sem
flestir eru staðsettir á svæði
sem kallast Giardini di Castelli.
Árið 1984 hóf Ísland formlega og reglulega
þátttöku í Feneyjatvíæringnum, en áður höfðu
fáeinir íslenskir listamenn verið valdir á hlið-
arsýningar tvíæringsins eða þeim boðið að
sýna með í skálum hinna Norðurlandaþjóð-
anna.
Frá árinu 1984 leigðu Íslendingar sýning-
arskála af Finnum í Castelli-garðinum en eftir
síðasta tvíæring vildu Finnarnir skálann til
baka og mun sýningarstaður Íslands þetta árið
vera utan aðalsýningarstaðarins í húsnæði
skammt frá Canal Grande, miðsvæðis í borg-
inni.
Lóan er komin
Steingrímur Eyfjörð er fulltrúi Íslands á Fen-
eyjatvíæringnum í ár sem er sá 52. í röðinni.
Steingrímur fæddist í Reykjavík árið 1954 og
nam listir á Íslandi, Finnlandi og í Hollandi.
Hann hefur verið í framlínu íslenskrar mynd-
listar í um 30 ár og á síðustu árum hlotið
margskonar viðurkenningar fyrir störf sín.
Hlaut til að mynda Menningarverðlaun DV ár-
ið 2002 og hefur í tvígang verið tilnefndur til
Norrænu Carnegie-verðlaunanna, fyrst árið
2004 og aftur árið 2006. Það sama ár var einnig
haldin yfirlitssýning á verkum hans í Listasafni
Íslands.
List Steingríms er margþætt og margbrotin.
Hann vinnur í alla mögulega listmiðla og hefur
einstaka hæfileika til að hrífa með sér aðra
listamenn úr ýmsum listgreinum í verkefni og
þannig nær hann að endurnýja sig í sífellu en
um leið miðlar hann reynslu sinni til þeirra sem
starfa með honum. Jafnframt er eins og hann
nálgist hvert verkefni frá einhverjum núll-
punkti og vinni sig síðan áfram. Fyrir vikið
verða listaverk hans og sýningar að ferli í sjálfu
sér sem manni ber að lesa í líkt og teikni-
myndasögu, án einhvers gefins upphafs eða
endis, og komast þannig í tengsl við innihald
verkanna sem oft fela í sér hnitmiðaða samfé-
lagsgagnrýni en eru að sama skapi aðgengileg
og einlæg.
Sýning Steingríms á Feneyjatvíæringnum
nefnist Lóan er komin (The Golden plover has
arrived) og samanstendur af 13 sjálfstæðum
listaverkum, en sennilegt þykir mér að sýning-
arskráin virki eins og 14. listaverkið á sýning-
unni, ekki vegna þess hve vegleg og vönduð
hún er, heldur vegna þess að hún ber fingraför
listamannsins í útliti, uppbyggingu og inni-
haldi.
Steingrímur hefur löngum tvinnað saman
vestrænni heimsmynd og íslenskum þjóðhátt-
um eða þjóðartrú sem listamaðurinn hefur vilj-
að rekja til Matthíasar Jochumssonar sem hafi
hjálpað Íslendingum að samræma hindurvitni
og þjóðsögur við kristin trúarfræði. Þessari
þjóðartrú stendur hinsvegar ógn af hnattvæð-
ingu vestrænnar eða bandarískrar menningar
sem listamaðurinn hefur verið að skoða með
verkum sínum svo oft er engu líkara en að sál
þjóðarinnar sé að tjá sig í gegnum list Stein-
gríms.
Sýningar Steingríms fjalla mikið til um þessi
átök nútímamenningar og menningararfleifðar
en með þeim hætti sem listin ein getur miðlað.
Í áðurnefndri sýningarskrá hefur listamað-
urinn birt ritgerð eftir Benedikt Gröndal og
strikað undir málsgrein þar sem segir; „Ljóð á
ekkert föðurland annað en land mannsandans
og lögmál þess um eilíft frelsi. Inntak lista-
verks þarf því ekki að lúta neinu þjóðlegu held-
ur einhverju fagurfræðilegu.“
Sá ósýnilegi veruleiki sem Steingrímur leit-
ast við að sýna okkur og lætur í áþreifanlegt
form eða mynd kallar eftir trú á það sem við
upplifum þótt maður sjái ekki eða skilji með
rökrænum hætti. Þannig er tungumál listar-
innar.
Sýning Steingríms Eyfjörð á Feneyjatvíær-
ingnum verður opnuð almenningi á laugardag-
inn kemur og stendur til 21. nóvember.
Ég hlaut þann heiður að hitta listamanninn
að tali á vinnustofu hans í Myndhöggvara-
félaginu í Reykjavík til að kynnast og fræðast
nánar um sýn hans á lífið og listina daginn áður
en hann lagði af stað til Feneyja og skráði ég
samtal okkar niður á blað.
Fagurfræðileg listaverk
JBK Ransu: Hvernig hefur undirbúningurinn
gengið fyrir sig?
Steingrímur Eyfjörð: Valið á Feneyjafaran-
um var tilkynnt frekar seint í þetta skipti úr því
að Íslendingar höfðu misst finnska skálann og
leita þurfti að nýjum sýningarstað svo að tím-
inn var knappur. Ég fékk til liðs við mig Hönnu
Styrmisdóttur sem „pródúsent“ eins og ég
kalla það. Síðan var hún skipuð sýningarstjóri.
Ég er henni mjög þakklátur því ég hefði aldrei
náð að klára þetta án hennar hjálpar.
Annars hef ég fengið margt fólk til liðs við
mig í verkefnið og viðað að mér miklu hráefni
sem ég hef látið í ferli sem er organískt og opið
og þróast nokkuð af sjálfu sér.
JR: Hvernig þá?
SE: Það fara margar verkeiningar af stað og
sumar lifa en aðrar deyja. Ég ákveð heldur
ekki fyrirfram hvað verður meginverk á sýn-
ingunni og hvað ekki. Það gerist í ferlinu. Ég
vinn ekki fræðileg eða vísindaleg verk. Þetta
eru fagurfræðileg listaverk sem verða fyrst til
á sýningu og þegar fólk upplifir þau þar. Þá er
ég ekki að meina Marcel Duchamp-skilgrein-
inguna – að áhorfandinn búi til listaverkið þeg-
ar hann upplifir það, því ég lít svo á að þessi
listaverk séu þegar til í umhverfi okkar og í
þjóðarsálinni, heldur á ég við þegar fólk fer að
ræða um sýninguna, skrifa og túlka hana.
Íslensk huldukind
JR: Þú talar um þjóðarsál, sem hefur einmitt
skipað vegamikinn þátt í verkum þínum. Þú
munt sýna íslenska huldukind í Feneyjum.
Hvernig kom það til?
SE: Hún á sér langa sögu. Það er kona í
Breiðholtinu sem ég heyrði af fyrir nokkrum
árum sem er með flóttamannabúðir í garðinum
hjá sér fyrir huldufólk og álfa sem hafa þurft að
flýja heimili sín og farið á vergang vegna bygg-
ingaframkvæmda á svæðinu. Í fyrstu langaði
Líkn fyrir deyjandi
Gerði huldukindarinnar „Ég hef látið útbúa
fyrir hana gerði eftir lýsingu huldufólksins
og líka sérstaka körfu til að flytja hana í á
milli landa. Annars er þetta flókið þar sem
kindin er í annarri vídd.“
Steingrímur Eyfjörð er fulltrúi Íslands á Fen-
eyjatvíæringnum sem er ein stærsta mynd-
listarmessa heims. Steingrímur sýnir meðal
annars huldukind, tröll og umferðarskilti en
sýninguna kallar hann Lóan er komin. Blaða-
maður ræddi við Steingrím stuttu áður en
hann hélt til Feneyja en tvíæringurinn hefst
næsta laugardag.
»Ég ákveð heldur ekki fyrirfram hvað verður meginverk á
sýningunni og hvað ekki. Það gerist í ferlinu. Ég vinn ekki
fræðileg eða vísindaleg verk. Þetta eru fagurfræðileg listaverk
sem verða fyrst til á sýningu og þegar fólk upplifir þau þar.