Lesbók Morgunblaðsins - 23.06.2007, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. JÚNÍ 2007 11
Fertugasta og önnur Neon-bókiner komin út hjá Bjarti. Hún
heitir Hver er Lou Sciortino? og er
eftir ítalska rit-
höfundinn Ottav-
io Cappellani.
Bókin fjallar um
ítalsk-ættaðan
Ameríkana sem
er að feta sín
fyrstu spor á
glæpabrautinni.
Eftir misheppnað
upphlaup í Am-
eríku er Lou Sci-
ortino sendur til
Sikileyjar, þar sem hann á að sitja
við fótskör mafíuforingja umdæm-
isins. Á Sikiley kynnist hann alvöru
átökum og klassískum aðferðum
mafíunnar við að kveða þau niður.
Hver er Lou Sciortino? er háðs-
ádeila á skipulagða glæpastarfsemi
og misvitra harðjaxla.
Höfundurinn Ottavio Cappellani
er fæddur í Catania, á Sikiley, árið
1969 og býr þar enn. Að öðru leyti
hefur hann komið víða við. Hann er
heimspekimenntaður. Hann hefur
keppt á ólympíuleikunum. Hann
starfar sem blaðamaður og dálka-
höfundur fyrir nokkur ítölsk dag-
blöð. Hann er tónlistarmaður og
textahöfundur í eigin póst-pönk
hljómsveit. Auk þess er hann ólívu-
bóndi. Hver er Lou Sciortino? er
hans fyrsta bók.
  
Bókaútgáfan Deus hefur sent frásér ljóðabókina Nóvembernæt-
ur eftir Eygló Idu Gunnarsdóttur,en
þetta er önnur bók höfundar.
Eygló hefur áður gefið út bókina
Á meðan bærinn sefur sem kom út
árið 2000.
Nóvembernætur fjallar um mann-
legar tilfinningar, segir í tilkynn-
ingu.
  
Deus hefur einnig gefið út nýjaljóðabók eftir Bjarna Bern-
harð sem ber hinn skelegga titil
Blóm / The Sha-
dowline - Klæðn-
aður fyrir mið-
nætti.
Bjarni Bern-
harður gaf út
fyrstu ljóðabók
sína, Upp og of-
an, árið 1975. Sú
bók var mynd-
ræn og djarfleg, í
senn rómantísk
og jarðbundin.
Í þessari ljóðabók leiðir skáldið
lesandann um sálardjúp og draum-
heima, upp á heiðar, inn í skóga og
gegnum öngstræti og húsasund.
Veröldin einkennist af óreiðu og
vá en líka fegurð og yfir djúpum
vötnum svífur bjartsýni, enda
spretta blóm á bökkum þótt níðham-
ar gnæfi yfir.
  
Lífsmark: Mann(erfða)fræði eftirGísla Pálsson prófessor er
komin út í íslenskri þýðingu Árna
Óskars sonar hjá
Háskólaútgáf-
unni.
Framfarir á
sviði erfðafræði
hafa stóraukið
skilning á manns-
líkamanum, heil-
brigði og sjúk-
dómum. Í bókinni
sýnir Gísli fram á
að mannfræðin
varpar nýju og forvitnilegu ljósi á
mannerfðafræði og líftæknina sem á
henni er reist. Leidd eru rök að því,
með tilvísun í margvísleg verkefni
sem nú er unnið að og tengjast
rannsóknum á erfðamengi manns-
ins, að til að átta sig á þeim líffélags-
legu umskiptum sem eiga sér stað
um þessar mundir og til að skilja
flókið samspil erfða, lífveru og um-
hverfis sé nauðsynlegt að segja skil-
ið við tvíhyggju náttúru og sam-
félags og setja spurningarmerki við
erfðahyggju og hugmyndir um ein-
angraða stofna.
BÆKUR
Hver er
Lou Sciortino?
Gísli Pálsson
Bjarni Bernharður
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
Um daginn rakst ég á bók í hillunummínum sem heitir Cult Fiction: AReader’s Guide en hún kom út árið1998. Í henni eru taldir upp á þriðja
hundrað rithöfundar sem flokka mætti sem svo-
kallaða költhöfunda.
Í inngangi segja höfundar bókarinnar, Andrew
Calcut og Richard Shephard, að költbókmenntir
séu yfirleitt of „erfiðar“ fyrir smekk hins for-
dómafulla almenna lesanda en miðlægar í lífi
aðdáendahópsins.
Hugtakið er þekkt í rokkkreðsum þar sem
hljómsveitir og tónlistarmenn á borð við The Do-
ors, Nick Cave og Tom Waits eru sannkölluð
költfyrirbæri. Það er jafnvel trúarlegur tónn í
orðinu: Tilteknir listamenn hafa orðið fyrir valinu
hjá hópi fólks úr ýmsum áttum og gerðir að hálf-
gerðum dýrlingum.
Notkun hugtaksins hefur hins vegar ekki verið
jafn almenn um rithöfunda þó að hún hafi þekkst.
Költhöfundar hafa að minnsta kosti ekki verið
bókmenntasöguleg fyrirbæri. Hins vegar hefur
hugtakið „bókmenntakanóna“ verið notað um
höfunda sem bókmenntastofnunin hefur skrifað
inn í bókmenntasöguna og þannig hyllt þá.
En er þetta þá ekki sami hluturinn? Geta költ-
höfundar ekki verið hluti af kanónunni?
Ef marka má val þeirra Calcut og Shephards
þá eru költhöfundar svo að segja allir sem einn
hluti af kanónunni. Meðal þeirra sem nefndir eru
í bókinni eru Artaud, Auster, Borges, Brautigan,
Breton og Bukowski, Coupland, Sade og Faulk-
ner, Gaddis, Huxley, Jarry, Kafka og King, Kero-
uac, Kundera og Kureishi, Lessing, McEwan,
Miller og Murakami, Plath, Rilke, Salinger,
Schulz og Sontag, Wilde, Winterson og Wurlit-
zer.
Allt eru þetta höfundar sem njóta almennrar
virðingar og viðurkenningar en það sem kannski
skilur þá frá öðrum höfundum bókmenntakanón-
unnar er að þeir hafa ekki allir notið ótvíræðrar
hylli bókmenntastofnunarinnar, þeir hafa verið
umdeildir, þeim hefur jafnvel verið hafnað, þeir
eru meira að segja sumir á eins konar skilafresti
inni í kanónunni, eins og Charles Bukowski,
Stephen King og hugsanlega Milan Kundera.
Calcut og Shephard stilla költhöfundunum
reyndar upp sem andstæðu hinna viðurkenndu
höfunda kanónunnar vegna þess að þeir hafi
skrifað bókmenntir sem stönguðust með ein-
hverjum hætti á við viðmið kanónunnar. En þeir
viðurkenna að það sé erfitt að negla költið niður.
Samkvæmt skilgreiningu – költbókmenntir verða
til á jaðrinum og í öfgunum – er til dæmis erfitt
að sjá af hverju Ian McEwan er költhöfundur en
ekki Philip Roth!
Svarið felst kannski fyrst og fremst í því að
költið verður til í lestrinum en ekki skrifunum.
Það eru lesendur sem velja sér höfunda til að
fylkja sér um. Höfundarnir sjálfir hafa ekkert
með það að gera þó að auglýsingamennska sam-
tímans miði að því leynt og ljóst að búa til ein-
hvers konar íkon úr höfundum.
En eftir að hafa gluggað svolitla stund í bókina
fór ég aftur að rýna í hillurnar mínar og nú til
þess að finna íslenska költhöfunda. Myndi Jónas
ekki falla undir skilgreininguna? Var á sínum
tíma á ská og skjön við allt og alla en dýrkaður í
seinni tíð af mjög harðskeyttum hópi aðdáenda.
En hann er auðvitað líka miðlægur í íslensku
bókmenntastofnuninni, ekki síður en Faulkner í
þeirri bandarísku. Laxness er ekki költhöfundur.
Frekar Þórbergur. Dagur Sigurðarson var
ábyggilega költhöfundur og Steinar Sig-
urjónsson. Megas líka. Thor og Guðbergur. Og
Matthías Johannessen.
Þegar nær líður í tíma verður erfiðara að
greina þessa höfunda úr. Einar Már Guðmunds-
son var költhöfundur og er kannski enn eins og
McEwan. Sigurður Pálsson. Sjón líka. Og Didda.
Af yngstu höfundunum mætti kannski telja sex-
istensíalistann Steinar Braga til þessa hóps en
hann virðist eiga flokk aðdáenda meðal yngstu
ljóðskáldanna í borginni, þeirra sem kenna sig við
Nýhil (sem hann tilheyrir reyndar sjálfur) og
Nykur.
Umfram allt verður þó að setja fyrirvara við
þetta poppfræðilega hugtak. Það er talsvert hált
og ónákvæmt.
Költbókmenntir
» Af yngstu höfundunum mætti
kannski telja sexistensíalist-
ann Steinar Braga til þessa hóps
en hann virðist eiga flokk aðdá-
enda meðal yngstu ljóðskáldanna
í borginni, þeirra sem kenna sig
við Nýhil (sem hann tilheyrir
reyndar sjálfur) og Nykur.
ERINDI
Eftir Ólaf Guðstein Kristjánsson
olafurgudsteinn@googlemail.com
Í
sögunni „Handy“ segir ónafngreindur
sögumaður frá bústaðarferð sinni
skammt fyrir utan Berlín. Á meðan á
dvölinni stendur gengur hópur fólks, í
skjóli nætur, um nágrennið og brýtur og
bramlar í kringum bústaðinn hjá honum
og öðrum í kring. Sögumanni auðnast ekki að sjá
hverjir eiga í hlut, en kynnist í kjölfarið nágranna
sínum. Atvik hlutast svo þannig að hann lætur ná-
granna sinn fá farsímanúmer sitt (Handy þýðir
farsími á þýsku). En áður var það bara sambýlis-
kona hans sem vissi það. Í framhaldi þessara at-
burða gerist ekki mikið meira en að einhverjum
mánuðum seinna hringir nágranni hans í hann um
nótt, líkast til aðeins í því, og segir að skemmd-
arvargarnir séu aftur á ferð.
Höfundur þessarar sögu er þýski rithöfund-
urinn Ingo Schulze. Er hún ein af þrettán í nýlegu
smásagnasafni hans Handy – dreizehn Geschich-
ten in alter Manier sem hlaut bókmenntaverðlaun
bókamessunnar í Leipzig hinn 22. mars síðastlið-
inn í flokki fagurbókmennta.
Schulze er fæddur árið 1962 í Dresden og til-
heyrir því kynslóð austur-þýskra rithöfunda. En
nokkur munur er á þeim rithöfundum sem fædd-
ust fyrir austan og þeim sem fyrir vestan fæddust.
Þó nokkuð af verðlaunum og tilnefningum hefir
honum hlotnast gegnum tíðina. Í fyrra var hann
til dæmis tilnefndur til þýsku bókmenntaverð-
launanna fyrir skáldsöguna Neue Leben, sem er
tæplega 800 blaðsíðna bréfaskáldsaga er tekur á
umskiptunum við fall múrsins og gefur góða mynd
af tímabilinu 1989-1990. Bækur hans hafa verið
þýddar á fjölda tungumála og þar á meðal ís-
lensku. Árið 2000 kom Simple Storys: Ein Roman
aus der ostdeutschen Provinz út í þýðingu Elísu
Bjargar Þorsteinsdóttur undir titlinum Bara sög-
ur: Skáldsaga úr austurþýskum smábæ. Hann býr
í gósenborg listamannsins, Berlín.
Áður en lengra er haldið er vert að minnast ögn
á fyrri verk Ingos. Eftir hann liggja fimm bækur.
Sú fyrsta heitir 33 Augenblicke des Glücks: Aus
den abenteuerlichen Aufzeichnungen der Deutsc-
hen in Piter (1995) og er smásögusafn þar sem all-
ar sögurnar gerast í Sankti Pétursborg og svipar
stílnum nokkuð til bandaríska smásagnahöfund-
arins Raymond Carvers, þótt líkindin séu meiri í
Bara sögum, sem er skáldasaga. Bara sögur ger-
ast að mestu í bænum Altenburg í austurhluta
Þýskalands skömmu eftir fall múrsins og form-
lega er þetta sögur frá ólíkum sjónarhornum sem
saman fléttast. Eftir Bara sögur kom hin sér-
stæða Von Nasen, Faxen und Ariadnefäden
(2000), sem byggist á faxsendingum Schulze frá
Sankti Pétursborg til vinar síns Helmar Penn-
dorfs, sem svaraði til baka með teikningum. Eru
bæði Schulze og Penndorf skráðir fyrir bókinni.
Sex ára bið var svo á næstu bók Schulze, Neue
Leben.
Handy sker sig um margt frá fyrri verkum
Schulze. Fyrir það fyrsta er sögusviðið ekki endi-
lega austurhluti Evrópu – þá einkum í Þýskalandi
– heldur eiga sögurnar sér stað víðsvegar um
heiminn; í New York, þar sem sögumaður greinir
frá kynnum sínum af gömlum manni með ástríðu
fyrir gulrótarkökum, Kaíró, þar sem sögumaður
greinir frá upplestrarferð sinni þangað ásamt
kærustu sinni, sem hann eftirlætur svo ungum
leiðsögumanni, Eistlandi, þar sem sögumaður
kemst í návígi við gamlan sirkusbjörn og svo auð-
vitað Berlín.
Í mörgum þessum sögum er sögumaðurinn
Ingo Schulze eða hann ber sterkan keim af hon-
um. Umhverfið er oftlega rithöf-
undaumhverfi – upplestrarferðir – og
er veitt innsýn í líf rithöfundarins. Það
er að segja að þeim þætti sem lýtur
ekki beint að sköpuninni, nema hvað
hér er það gert beint með því að gera
umhverfið að efnivið.
Schulze notast því hér, eins og í fyrri
verkum sínum, við eigið líf sem efnivið,
en passar sig á því að flækja þannig að
skilin milli skáldskapar og raunveru-
leika verði óljós. Minnir þetta á banda-
ríska rithöfundinn Philip Roth, sem er
gjarn á að nota sjálfan sig í verkum
sínum. Roth hefir svo einnig verið
gjarn á hliðarsjálfssköpun sem er eitt-
hvað sem Schulze á einnig til. En lík-
legt er að flestar sögurnar byggist á
einhvern hátt á því sem höfundurinn
hefir reynt á eigin skinni og að karakt-
ereinkenni sögumanna séu um margt
einkenni skapara síns. Samanburð-
urinn á Schulze og Roth endar svo al-
farið við þennan punkt. Við þetta má
svo bæta að lesendur kunnugir Schulze
munu sjá gamalkunnum persónum úr
fyrri sögum hans bregða fyrir hér.
Sagt hefir verið að Handy taki á til-
finningum og líðan einstakra persóna í
stað þess að vera viðóma samfélagslýs-
ing og að sögurnar séu frekar lág-
stemmdar og virki stundum frekar
gamaldags. Undir slíkt má taka. Sam-
anber dæmið í byrjun þessarar greinar
þá er ekki beint átökunum fyrir að fara
og minna sögurnar um margt á sögur
hinar dönsku skáldsystur Schulze,
Helle Helle; þær eru það sem kalla
mætti hvunndagslegar og fjalla um atvik, að-
stæður og augnablik sem allajafna eru ekki talin
skáldleg, þótt Schulze skrifi að vísu meira útfrá
sinni persónu en Helle. Þetta eru lítil augnablik
sem fela í sér dvínandi ástríður, mislukkuð tæki-
færi, vonbrigði og vanhæfni við að takast á við líf-
ið. Til dæmis rekur sögumaður það fyrir lesand-
anum í sögunni „Die Verwirrungen der
Silvesternacht“ hvernig hann hætti með æskuást-
inni, byrjar með nýrri konu og eignast með henni
barn allt án þess vilja það í raun. Enda er hann æ
með hugann við æskuástina uns hann hittir hana á
ný eftir langan tíma við árþúsundaskiptin í Berlín.
Ef gefa ætti þessu nafn mætti hugsanlega nefna
það sögusöfnun hvunndagsins.
Það má þó ekki skilja þetta sem svo að sög-
urnar séu á einhvern hátt ómerkilegar. Þvert á
móti eru þetta í flestum tilfellum skemmtilegar
sögur og hafa oft á tíðum óvæntan vinkil.
Hvunndagur rithöfundar skáldaður
HANDY – dreizehn Geschichten in alter Manier
er nýjasta skáldverk þýska rithöfundarins Ingo
Schulze. Fyrir hana fékk hann bókmenntaverð-
laun bókamessunnar í Leipzig á dögunum. Hér
verður fjallað um höfundinn og bókina.
Handy Sögurnar eru það sem kalla mætti hvunndagslegar.
TENGLAR
...............................................................
http://www.leipziger-buchmesse.de
http://www.ingoschulze.com