Lesbók Morgunblaðsins - 20.10.2007, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. OKTÓBER 2007 3
lesbók
Skapandi samspil „Suðurhliðin hefur þó sérstaka þýðingu vegna þess að hún snýr að borginni og snýst um hana með vissum hætti. Þar byggi ég á sömu meginhugmynd og í öðrum verkum
mínum. Ég vil að byggingin verði í skapandi samspili við borgarbúa og líka borgina sem slíka,“ segir Ólafur Elíasson myndlistarmaður sem hannar glerhjúpinn utan um Tónlistarhúsið.
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
Á
fimmtudag í síðustu viku
stjórnaði Vladimir Ashke-
nazy flutningi Berlínarfíl-
harmoníunnar á Myndum
á sýningu eftir rússneska
tónskáldið Modest Mus-
sorgsky. Verkið var upp-
haflega samið fyrir píanó
en er líka þekkt í útsetningu franska tón-
skáldsins Maurice Ravels fyrir hljómsveit.
Ashkenazy hefur margoft spilað píanóverkið
en hann hefur aldrei verið ánægður með
hljómsveitarútsetningu Ravels og gerði sína
eigin fyrir rúmum tuttugu árum. Það var hún
sem Berlínarfílharmonían flutti þetta kvöld.
Hún er stærri og með sterkari tilfinningum en
sú sem Ravel gerði. „Rússneskari,“ segir
Ashkenazy einu orði eftir tónleikana.
Hann er hæstánægður með hvernig til tókst.
„Húsið er frábært og hljómsveitirnar verða
vart miklu betri.“
Þetta er góð einkunn frá manni eins og
Ashkenazy.
Í málsverði eftir tónleikana er tekin upp
hugmynd um að hljómsveitin leiki í nýju tón-
listarhúsi í Reykjavík einhvern tíma á fyrstu
mánuðunum eftir opnun þess í desember 2009.
Ashkenazy er mjög áfram um það og umboðs-
maður hans, Jasper Parrott, einnig en Ashke-
nazy mun leiða verkefnaval Tónlistarhússins
fyrstu árin og Parrot er sérstakur ráðgjafi
vegna undirbúnings listræns starfs í húsinu.
Framkvæmdastjóri Fílharmoníunnar, Pa-
mela Rosenberg, segir að hljómsveitin muni
leika í tónlistarhúsinu, líklega á vormánuðum
2011.
Þessu er innilega fagnað við matarborðið.
Í málsverðinum er einnig georgíski fiðluleik-
arinn Lisa Batiashvili sem hafði flutt fiðlu-
konsert nr. 1 eftir Dmitri Schostakowitsch á
tónleikunum í Berlínarfílharmóníunni fyrr um
kvöldið undir stjórn Ashkenazys.
Hún er aðeins 24 ára en hefur þegar vakið
heimsathygli.
Þetta er í fyrsta skipti sem þau Ashkenazy
starfa saman en Ashkenazy hefur áhuga á að
heimsækja föðurland hennar. Þangað hefur
hann ekki komið síðan í byrjun sjöunda ára-
tugarins og Þórunn eiginkona hans aldrei;
hann langar til að sýna henni þetta fallega land
sem hann segir líka óvenjulega gestrisið.
Hann spyr Lisu um sinfóníuhljómsveitina í
Georgíu. „Hún er ágæt,“ svarar Lisa, „en hana
skortir peninga, meðal annars til kaupa á
hljóðfærum.“
Lisa segir einnig frá föður sínum sem glímir
við að reka tónlistarskóla í höfuðborginni, Tí-
bílísí. Hún gekk í þennan skóla og foreldrar
hennar báðir en nú er hann kominn að hruni.
Það eru engir peningar til þess að halda úti
slíkri starfsemi í landinu.
Parrott, sem er einnig umboðsmaður Lisu,
stingur upp á því að hún og Ashkenazy haldi
tónleika með sinfóníuhljómsveitinni í Tíbílísí
og ágóðinn renni til reksturs skólans. Það er
fastmælum bundið að af þessu verði.
Svona gerast hlutirnir í þessum heimi!
Daginn eftir hitti ég þá Ashkenazy og Par-
rott aftur í Berlín til þess að taka viðtal við þá
um Tónlistar- og ráðstefnuhúsið sem nú er að
rísa við Austurhöfnina í Reykjavík. Fyrst á ég
þó stefnumót við Ólaf Elíasson myndlist-
armann en hann hannar glerhjúpinn sem um-
lykja mun húsið.
Skapandi samspil
Ég hitti Ólaf á vinnustofu hans rétt hjá að-
albrautarstöðinni í Berlín klukkan átta á föstu-
dagsmorguninn.
Við höfum hálftíma til að spjalla.
Þegar 25 mínútur eru liðnar bankar dönsk
aðstoðarkona Ólafs á hurðina og segir honum
að fundur hefjist eftir fimm mínútur.
Ríflega fimm mínútum seinna kemur hún og
segir að fundurinn þurfi að hefjast núna.
Við slítum talinu.
Það verður að halda áætlun svo að dagskráin
riðlist ekki en hún er þétt. Fundur með Portus,
eignarhaldsfélagi Tónlistar- og ráðstefnuhúss-
ins í Reykjavík, var áætlaður seinna um morg-
uninn og svo var förinni heitið til Lundúna þar
sem Ólafur tók þátt í ráðstefnu um samband
lista og vísinda.
Ólafur er myndlistarmaður en af þessari
dagskrá að dæma gæti hann verið fram-
kvæmdastjóri fyrir stórt alþjóðlegt fyrirtæki.
Á sunnudaginn er verk eftir Ólaf, Fivefold
eye, selt fyrir áttatíu milljónir króna á uppboði
hjá Christie’s í Lundúnum. Þetta er að öllum
líkindum hæsta verð sem greitt hefur verið
fyrir verk eftir Íslending og slær þar með út
verkið Hvítasunnudag eftir Jóhannes S. Kjar-
val sem seldist á tæpar 20 milljónir í Kaup-
mannahöfn fyrr á árinu.
En við ætlum að tala um Tónlistarhúsið.
„Fórstu í Berlínarfílharmóníuna í gær?“
spyr Ólafur.
„Já,“ segi ég.
„Það er fallegt hús.“
„Já. Mjög.“
Berlínarfílharmónían var byggð árið 1963 og
er talið meistaraverk þýska arkitektsins Hans
Scharoun og eitt best heppnaða tónlistarhús
heims.
Tónleikasalurinn sjálfur er hannaður sem
eins konar hringur; hljómsveitarpallurinn er í
miðjunni og út frá honum rísa áheyr-
endabekkir í óreglulegum röðum hringinn í
kring. Loftið minnir á tjaldhimin.
Í tónleikaskránni sem gestir fá afhenta við
innganginn er aðvörun sem segir að hljóm-
burðurinn í salnum sé svo góður að allir við-
staddir heyri ef sogið sé upp í nefið. Gestir eru
því beðnir um að gera það ekki á meðan á tón-
listarflutningi stendur.
Auðvitað vita allir að þeir eiga ekki að sjúga
upp í nefið eða hósta á meðan á tónleikum
stendur en tilkynningin er augljóslega orðuð af
miklu stolti.
„Þetta hringlaga form gerir hljóðhönnunina
mjög flókna,“ segir Ólafur. „Salurinn í Reykja-
vík verður hefðbundnari. Áhorfendur sitja fyr-
ir framan hljómsveitarpallinn þótt einnig sé
gert ráð fyrir sætum fyrir aftan sviðið.
Berlínarfílharmónían er líka sérhönnuð fyrir
flutning tónlistar. Húsið er hannað utan um
þennan sal. Það er ekki þannig í Reykjavík.
Það er svokallað fjölnotahús. Það hefur þrjá
aðal sali. Tónlistarsal með 1.800 sætum, æf-
ingasal með 450 sætum og ráðstefnusal með
750 sætum. Einnig verður 200 manna salur
fyrir tónleika eða fundi svo og fjöldi fund-
arsala. Mitt verkefni er að hanna glerhjúp utan
um þessa starfsemi.“
Gríðarleg vinna liggur á bak við hönnun
glerhjúpsins. Samspil verður á milli hans og
birtunnar í Reykjavík. Til þess að átta sig bet-
ur á henni var ljósatæknimaður sendur sér-
staklega hingað til þess að taka 24 tíma langa
kvikmynd af lengsta degi ársins á sumarsól-
stöðum.
Maðurinn kom sér fyrir með kvikmyndavél
uppi á þaki hótels í miðbæ Reykjavíkur. Eftir
þrjá tíma hringdi hann í Ólaf og sagðist þegar
hafa upplifað allar tegundir ljóss, mjög bjart
og mjög dimmt, rigningu, sólsetur, sólarupp-
rás og svo fram eftir götunum. Hvort hann
mætti ekki koma sér heim.
Ólafur taldi ráðlegt að hann héldi kyrru fyrir
á þakinu í heilan sólarhring. Bara til að vera
viss.
Glerhjúpurinn þiggur lögun sína af sölunum
sem teiknaðir hafa verið innan í hann.
„Þegar ég kom að verkinu var þegar búið að
teikna salina og því lá lögun hjúpsins þegar
fyrir í grundvallaratriðum,“ segir Ólafur. „Ég
hafði ekki áhuga á að breyta henni en vann ná-
ið með arkitektunum að því að hanna end-
Í skapandi samspili
við borgarbúa
TÓNLISTAR- og ráðstefnuhúsið í Reykja-
vík verður tekið í notkun í byrjun desem-
ber árið 2009. Framkvæmdir eru þegar
hafnar við Austurbakkann en sjálfsagt
eiga margir erfitt með að gera sér í hug-
arlund hvaða áhrif byggingin muni hafa á
borgarlandslagið og borgarlífið. Blaða-
maður gerði sér ferð til Berlínar til þess
að ræða við Ólaf Elíasson myndlistarmann,
sem er um þessar mundir að leggja loka-
hönd á hönnun glerhjúpsins sem myndar
ytra byrði byggingarinnar, Vladimirs As-
hkenazys, sem leiðir verkefnaval tónlistar-
hússins fyrstu árin, og umboðsmanns hans
til fjölda ára, Jasper Parrott, sem er sér-
stakur ráðgjafi um undirbúning listræns
starfs hússins.